آینده درمان سرطان چه خواهد بود؟

شاید با خود فکر کنید که سرطان چه ربطی به فناوری دارد؛ اما باید بدانید که اکنون غول‌های فناوری نیز به کمک پزشکان در درمان سرطان شتافته‌اند. آن‌ها قهرمانان ستایش نشده‌ای هستند که به دنبال راهی برای پیشگیری یا درمان کشنده‌ترین بیماری دنیا می‌گردند.

پروژه‌ی ژنوم انسان این فرصت را برای دانشمندان فراهم کرده است که به مطالعه و بررسی عمیق دی‌ان‌ای انسان بپردازند و مهندسان از اطلاعات به‌دست‌آمده برای  کشف روش‌های درمانی جدید استفاده می‌کنند.

این پروژه با پیشرفت‌های چشمگیر فناوری در حوزه‌ی تحقیقات سرطان همراه شده است که مهم‌ترین آن‌ها دست‌یابی به روشی سریع و کم‌هزینه برای پی بردن به توالی تمام ژنوم یک انسان است. این دستاورد، پایه‌ی تمام پیشرفت‌های آتی در درمان بیماری سرطان بر اساس پروفایل شخصی بیمار، به‌جای تأکید بر نوع سرطان به‌صورت کلی، خواهد بود.

هرساله ۱۴ میلیون انسان به سرطان مبتلا می‌شوند. در گذشته و قبل از این‌که دانشمندان شروع به بررسی دی‌ان‌ای تومور کنند، روش درمانی بیشتر انواع سرطان را بر مبنای موقعیت تومور در بدن تعیین می‌کردند. اما امروزه محققان دریافته‌اند که موقعیت سرطان در بدن نسبت به جهش‌های ژنتیکی رخ‌داده که منجر به شروع رشد بی‌رویه‌ی سلول‌ها می‌شوند، اهمیت کمتری دارد.

همین کشف، نقطه‌ی شروع پزشکی دقیق (PM) یا به عبارت دیگر، پزشکی فرد محور شد. ایده‌ی اصلی روش مذکور این است که مطالعه‌ی منبع و ساختار ژنتیکی یک تومور سرطانی، شانس استفاده از درمان هدفمند را بیشتر می‌کند؛ بدون این‌که موقعیت سرطان در بدن و محل رشد آن تأثیری بر درمان داشته باشد.

یکی از فواید قطعی و ثابت‌شده‌ی پزشکی فرد محور این است که گزینه‌های درمان بیماری به‌سرعت مشخص می‌شود و به این ترتیب از هدررفت انرژی و زمان بیمار جلوگیری می‌شود. شاید این سخن برای ما معنی چندانی نداشته باشد؛ اما برای بیمارانی که با سرطان دست و پنجه نرم می‌کنند، می‌تواند نشانگر راه نجات آن‌ها از مرگ باشد.

بیماری سرطان و درمان آن تنها یک تجربه‌ی کوتاه‌مدت و گذرا نیست؛ بلکه مسیری است به‌سوی ناشناخته‌ها، تقلایی که تاریخ آن به میلیون‌ها سال پیش برمی‌گردد. تشخیص سرطان تنها شروع کار است. برای انتخاب بهترین و دقیق‌ترین روش درمانی به یک نگرش کلی به بیمار نیاز است. رانن سالومون، سرپرست بخش تحقیق و توسعه‌ی غده شناسی ژنتیکی از مؤسسه‌ی سلامت فیلیپس، در این مورد این‌گونه توضیح می‌دهد:

ما معتقدیم آزمایش ژنتیکی حتما باید با آزمایش پاتولوژی و سی‌تی‌ اسکن و ام‌آر‌آی همراه باشد. همراه با روند درمانی، تحلیل‌های ژنتیک انجام می‌شود تا اطمینان یابیم که درمان پاسخ‌گو بوده و تومور در حال کوچک شدن است و نتایج حاصل از درمان با یافته‌های ژنتیکی که در ابتدای شروع درمان به‌دست‌آمده، تطابق کامل دارد.

مؤسسه‌ی فیلیپس و تجهیزاتی که آن‌ها در اختیار رانن قرار می‌دهند، برای پیشبرد تحقیقات در حوزه‌ی پزشکی دقیق بسیار حیاتی هستند. با استفاده از تکنولوژی مناسب برای جمع‌آوری اطلاعات و تفسیر آن‌ها، می‌توان روند کشف درمان مناسب را تا حد زیادی سرعت بخشید و به‌صورت مؤثر، گروهی جدید از داروهای شخصی‌سازی شده را توسعه داد.

استفاده از پزشکی دقیق و فرد محور زمانی جواب می‌دهد که شما از کل سیستم و از تمام مراحل درمان استفاده کنید. تیم تحقیقاتی رانن با همکاری دپارتمان‌های مختلف فیلیپس، جزو اولین کسانی هستند که دید کلی و جامع از فرآیند درمان به این روش را دارند. فیلیپس یک روش درمانی هماهنگ و به‌هم‌پیوسته برای درمان سرطان دارد و ابزار مناسب برای پشتیبانی از بیمار در هر مرحله از بیماری را در اختیار او قرار می‌دهد.

برای رانن، تحقیق در مورد سرطان تنها یک شغل نیست، بلکه این موضوع برای او مسئله‌ی شخصی نیز حساب می‌شود. او می‌خواهد با این روش به مادر خود ادای احترام کند.

رانن هنگام ابتلای مادرش به سرطان، دانشجوی مهندسی بود. در آن برهه بود که رانن تصمیم گرفت جهان مهندسی و حوزه‌ی سلامت را به شکل حرفه‌ای در هم آمیزد. رانن به دلیل داشتن تحصیلات در زمینه‌ی مهندسی نرم‌افزار می‌تواند از تجربیات خود در این زمینه برای شتاب بخشیدن به غده شناسی ژنتیکی و علوم اطلاعات مربوط به آن استفاده کند. او در این ارتباط می‌گوید:

به دلیل داشتن تجربه‌ی شخصی و درگیری خانواده‌ام با سرطان، من می‌دانم که نوآوری‌ در درمان سرطان تا چه اندازه برای بیماران و خانواده‌ی آن‌ها ارزشمند و امیدبخش است. من در طول دوره پنج‌ساله‌ی درمان مادرم همراه او بودم و از نزدیک دیدم که پیدا کردن بهترین روش درمانی و مؤثرترین داروها تا چه اندازه زمان‌بر است. من می‌دیدم که او چگونه از عوارض شدید داروهای مختلف رنج می‌بُرد. این چیزی است که نمی‌خواهم برای هیچ‌کس اتفاق بیافتد... اگر ما بتوانیم با سرعت بخشیدن به روند درمان، زندگی بیماران را بهبود بخشیم و این تجربه‌ی سخت را برای آن‌ها قابل‌تحمل‌تر کنیم، در آن صورت است که می‌توانیم بگوییم کار ارزشمندی انجام می‌دهیم.

اما متأسفانه در مورد مادر رانن این اتفاق روی نداد، چرا که هنوز این تکنولوژی به وجود نیامده بود. در آن زمان برای مادر او و بسیاری از بیماران دیگر، پیدا کردن درمان مؤثر تنها از طریق آزمایش و خطا ممکن بود.

وجود موارد غیرعادی در ژنتیک یک فرد نه‌تنها در بروز سرطان در آن شخص نقش دارد، بلکه شانس بروز شرایطی همچون دیابت، چاقی، پارکینسون و بیماری‌های قلبی را بیشتر می‌کند. با این‌که صدها حالت ژنتیکی غیرمعمولی تاکنون شناسایی شده است، اما فیزیولوژی آن‌ها تا حد زیادی ناشناخته باقی مانده است.

مدل‌های درمانی فعلی برای سرطان تا حد زیادی به درمان‌های واکنش‌گر وابسته است؛ شخصی مبتلا به سرطان می‌شود و سپس تحت درمان قرار می‌گیرد. اما آیا می‌توان به‌طور کلی از شروع بیماری جلوگیری کرد؟ رانن در این مورد می‌گوید:

به‌طور کلی درمان ژنتیکی در آینده پیشرفت خواهد کرد، جایی که علم ژنتیک نقشی جدی در روند درمان بازی خواهد کرد. این روش به زندگی روزمره‌ی افراد نیز راه پیدا خواهد کرد. داده‌ها و دی‌ان‌ای به شما کمک خواهد کرد تا سبک زندگی سالم‌تری در پیش بگیرید.

افزایش دانش ما در زمینه‌ی علت رشد تومور سرطانی به همراه توسعه‌ی روش‌های تعیین توالی دی‌ان‌ای در سال‌های اخیر شدیدا چهره‌ی روش‌های درمانی سرطان را تغییر داده است. این آینده‌ی درمان سرطان است: هدفمند، ویژه، شخصی‌سازی شده و بر مبنای تکنولوژی. کسانی که زمینه‌ی ابتلا به بیماری در آن‌ها تشخیص داده می‌شود، می‌توانند از پیش با ایجاد تغییر در زندگی‌شان از شروع بیماری و ظهور علایم جلوگیری کنند.

رانن معتقد است:

با ادامه‌ی پیشرفت در حوزه‌ی ژنتیک و دقیق‌تر هدف قرار دادن جهش‌های ژنتیکی خاص، می‌توان عوارض جانبی درمان را تا حد زیادی کاهش داد. ما در آینده افراد بیشتری را می‌بینیم که برای آن‌ها داروی شخصی‌شده تجویز می‌شود. در آینده دیگر روش‌های درمانی حاضر از جمله شیمی‌درمانی و پرتودرمانی تنها گزینه‌ی ما برای مبارزه با سرطان نخواهد بود.

برای رسیدن به این هدف، ما باید فاصله‌ی بین علوم بهداشت با مهندسی را از بین ببریم. جمع‌آوری حجم وسیعی از اطلاعات و یادگیری ماشین به همراه دانش روزافزون ما از علم ژنتیک، راه را برای توسعه‌ی شیوه‌های درمانی جامع و پیشگیرانه هموار خواهد کرد.