قطعی اینترنت و مشکلاتی که برای کسب‌وکارهای نوپا ایجاد شد

دسترسی به شبکه‌ی جهانی اینترنت در ایران از روز یکشنبه ۲۶ آبان ۱۳۹۸ قطع شد. از آن روز کاربران تنها امکان استفاده از سرویس‌های آنلاینی را داشتند که سرورهای خود را در داخل کشور راه‌اندازی کرده‌اند. شرایط کنونی که اصطلاحا اینترانت خوانده می‌شود، دسترسی به سرویس‌های بین‌المللی را برای کاربران و فعالان دنیای فناوری دشوار کرده و بسیاری از کسب‌وکارها نیز تحت تأثیر قرار داده است؛ کسب‌وکارهای نوپایی که در رخدادهای گوناگون از آن‌ها به‌عنوان ناجی اقتصاد در عصر کنونی یاد می‌‌شود و نقش مهمی در گردش مالی و حتی ارزآوری دارند.

 فعالان فضای استارتاپی (کارمندان و بنیان‌گذاران استارتاپ‌ها و فریلنسرها و افراد دورکار) برای انجام وظایف روزانه‌ی خود نیازمند ارتباط قوی بر بستر اینترنت هستند. فعالیت‌های متعدد همچون مدیریت پروژه، مدیریت وظایف، ارتباط درون‌سازمانی، ارتباط با مشتری و بسیاری اشکال دیگر ارتباطی، امروز به اتصال جهانی اینترنت وابسته است؛ درنتیجه، قطعی چند روز گذشته، مشکلات بسیاری را برای فعالان به‌همراه داشت.

علی آجودانیان،‌ بنیان‌گذار استارتاپ ویرگول که در حوزه‌ی خبرنگاری اجتماعی و انتشار محتوا فعالیت می‌کند، چالش‌های فنی را به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مشکلات قطعی اینترنت در هفته‌ی اخیر برشمرد. وب‌سایت او در سرورهای داخلی میزبانی می‌شود، اما به‌خاطر عدم دسترسی کاربران به موتورهای جست‌وجو و شبکه‌های اجتماعی بین‌المللی، در روزهای اخیر کاهش نزدیک به ۹۵ درصدی بازدیدکننده را تجربه کرد. درواقع عدم دسترسی کاربران به موتورهای جست‌وجو، باعث تعطیل شدن یکی از کانال‌های اصلی جذب کاربر ویرگول شده است. آجودانیان درباره‌ی چالش‌های فنی تیمش می‌گوید:

عدم دسترسی اعضای فنی به سرویس‌های اشتراک کد مانند گیت‌لب و همچنین عدم توانایی در ارسال تغییرات زیرساختی به سرور اصلی، بهینه‌سازی و توسعه‌ی ویرگول را با مشکل مواجه کرد. به‌علاوه سهم عمده‌ای از کاربران ما از طریق جست‌وجو و شبکه‌های اجتماعی به پلتفرم متصل می‌شدند که سهم زیادی از آن‌ها را از دست دادیم.

امروزه اینترنت و سرویس‌های ارتباطی آن مانند پیام‌رسانی، ایمیل، تماس‌های صوتی و تصویری، تیکت‌های پشتیبانی و غیره، علاوه بر کسب‌وکارهای مدرن، برای کسب‌وکارهای سنتی نیز حیاتی محسوب می‌شود. درواقع امروز کمتر کسب‌وکاری را می‌توان یافت که برای ارتباط با مشتری و کارفرما یا ارتباط داخلی خود، از بستر اینترنت استفاده نکند. باتوجه به کمبودهای زیرساختی و امکاناتی اپلیکیشن‌های پیام‌رسان داخلی، عدم اتصال به سرویس‌های جهانی، چالش‌های بی‌شماری را برای فعالان به‌همراه داشت.

در گفتگو زومیت با محمد رهی، بنیانگذار زودشور و مدیر فنی داروخانه آنلاین نکات جالبی از دید ایشان منعکس شد. ایشان معتقد است که بخش زیادی از کسب‌ و کار به واسطه گوگل رونق پیدا می‌کند و با لفظ "قطع اینترنت" بسیاری از کاربران قید این موضوع را زده و به سراغ روش‌های سنتی رفته‌اند. این اتفاق باعث شده است تا بازدید وب‌سایت‌های مختلف به کمتر از ۲۰ بازدید ثبت شده در گوگل برسد. به همین نسبت فروش سرویس‌های خدماتی با کاهش شدیدی رو‌به‌رو بوده و به خاطر تعطیلات و قطعی اینترنت با چالش جدی برای تأمین حقوق مواجه شده‌اند. 

رهی می‌گوید:

مردم فکر می‌کنند اینترنت قطع است و به دنبال رفع نیاز‌ها از طریق سرویس‌های آنلاین نیستند!

در ادامه ایشان اشاره کرد:

من حداقل ۵ روز فروش کامل خود را از دست داده‌ام. آیا می‌توانم به کارمند خود بگویم که این ماه به اندازه ۲۵ روز حقوق پرداخت می‌کنم؟ آیا به صاحب ملک می‌توانم بگوییم که به اندازه ۲۵ روز از من اجاره بگیر؟ این ضرر و زیان را چه کسی قرار است پاسخ دهد؟

از دید ایشان بسیاری از کسب‌وکار‌ها در نقشه‌ توسعه، سرمایه‌گذاری قابل توجهی در شبکه‌های اجتماعی و کلمات کلیدی در گوگل داشته‌اند و حال با عدم شفافیت وضعیت در آینده معلوم نیست چنین هزینه‌‌هایی باز می‌گردد یا خیر اما به‌طور قطع می‌توان گفت هزینه‌ مجدد با چالش‌های جدیدی ما را رو‌به‌رو می‌کند. در انتها محمد رهی اشاره کرد که ادامه چنین وضعیتی در آینده باعث بی‌اعتمادی مشتریان به تمامی سرویس‌های آنلاین خواهد بود.

دنیای اینترنت، فرصت درآمدزایی بین‌المللی را در اختیار افراد و کسب‌وکارهای متعدد قرار می‌دهد. فعالانی که در ارتباط با مشتریان خارجی، ارزآوری را برای اقتصاد کشور انجام می‌دهند و به‌نوعی یک صادرات تمیز را به چرخه‌ی اقتصادی اضافه می‌کنند. کسب‌وکارهای گوناگون اعم از شرکت‌ها و فریلنسرهایی که در حوزه‌های برنامه‌نویسی، طراحی، تولید محتوا، گردشگری و غیره، به مشتریان خارجی خدمت‌رسانی می‌کنند، با قطع شدن اتصال جهانی اینترنت، خسارت زیادی را متحمل می‌شوند.

مشتریان بین‌المللی برای دریافت سفارش‌های خود نیاز به ارتباط با کسب‌وکارهای ایرانی دارند. قطعی اینترنت، تبادل اطلاعات و پروژه‌ها را برای این کسب‌وکارها مختل می‌کند که درنتیجه، بی‌اعتمادی مشتریان را به‌همراه خواهد داشت. ازطرفی رقبای استارتاپ‌ها و فریلسنرهای ایرانی در فضای بین‌المللی، امکان ارائه‌ی سرویس سریع‌تر و بعضا ارزان‌تر را در این شرایط پیدا می‌کنند که بازگشت به رقابت را حتی پس از وصل شدن اینترنت نیز دشوار می‌کند.

کسب‌وکارهای گردشگری متعددی در میان استارتاپ‌های ایرانی هستند که خدماتی همچون ویزا، اقامت و تورهای اختصاصی را به مسافران خارجی ارائه می‌کنند. این استارتاپ‌ها نقش مهمی در صنعت گردشگری ایران ایفا می‌کنند که به‌عنوان یکی از بازوهای متحرک اقتصاد غیرنفتی شناخته می‌شود. رسول ذبیحی، هم‌بنیان‌گذار استارتاپ تپ‌پرشیا و از فعالان فضای گردشگری می‌گوید قطعی اینترنت، باعث کاهش تعداد مشتریان آن‌ها در هفته‌ی اخیر شده است و بی‌اعتمادی بسیاری از گردشگران حاضر در ایران را نیز به‌همراه داشت. او در ادامه می‌گوید:

در چند روز گذشته سه تور گردشگری ما با ارزش مجموع ۱۰ هزار دلار از سوی مشتریان لغو شد. چنین رقمی یک خسارت جدی برای استارتاپ محسوب می‌شود. به‌علاوه بسیاری از مشتریان حاضر در ایران نیز به‌خاطر عدم دسترسی به اینترنت، سفر خود را کوتاه کردند.

عرفان صالحی، هم‌بنیان‌گذار استارتاپ ترمه‌تراول است که خدمات مشابهی را به گردشگران ارائه می‌کند. او نیز از خسارت چند هزار دلاری در چند روز گذشته صحبت می‌کند که به‌خاطر عدم ارتباط تیمش با مشتریان و لغو سفرها به‌خاطر عدم دسترسی مناسب به اینترنت، ایجاد شد.

معدن‌کاوری رمزارزها از حوزه‌های درآمد ارزی است که در یک سال گذشته پس از فراز و فرودهای متعدد، امروز فعالان متعددی را در سمت خود مشاهده می‌کند. این افراد پس از گذر از موانع متعدد قانونی و کسب مجوزهای لازم، درنهایت برای معدن‌کاوری سودده و اتصال به استخرهای استخراج، نیاز به ارتباط بین‌المللی دارند که با قطعی چند روز گذشته، عملا کسب‌وکار خود را از دست داده‌اند.

بازاریابی دیجیتال امروزه برای تمامی بخش‌های اقتصاد در سرتاسر جهان، کانالی حیاتی برای جذب مشتری محسوب می‌شود. موتورهای جست‌وجو و شبکه‌های اجتماعی، مهم‌ترین کانال‌های بازاریابی دیجیتال هستند که تقریبا تمامی کسب‌وکارها برای جذب و ارتباط با مشتری به‌کار می‌گیرند. قطعی نزدیک به یک هفته‌ای اینترنت جهانی در ایران، به‌معنای عدم دسترسی به بزرگ‌ترین موتور جست‌وجوی جهان و همچنین شبکه‌های اجتماعی اصلی همچون اینستاگرام و اپلیکیشن‌های پیام‌رسان همچون واتساپ بود. کانال‌هایی که به‌عنوان راهکار اولیه‌ی کسب درآمد بسیاری از استارتاپ‌ها و حتی کسب‌وکارهای سنتی شناخته می‌شدند.

شبکه‌های اجتماعی علاوه بر ایجاد کانال‌های بازاریابی برای کسب‌وکارهای گوناگون، تنها راه فروش بسیاری از کسب‌وکارهای خانگی نیز هستند. قطعا همه‌ی ما تجربه‌ی آشنایی با محصولات متعدد و حتی خرید از صفحه‌های اینستاگرامی را داشته‌ایم. اکنون و با قطع شدن تمامی راه‌های ارتباط با این شبکه‌ها، شاید بسیاری از کسب‌وکارهای خانگی امید خود را به ادامه‌ی فعالیت از دست داده‌اند. در نظرسنجی انجام‌شده در زومیت، بسیاری از کاربران به وابستگی شدید به شبکه‌های اجتماعی برای کسب درآمد اشاره داشتند که با وضعیت کنونی، حتی تصمیم به توقف فعالیت گرفتند.

قطعی اینترنت در هفته‌ی گذشته، برخلاف رخدادهای پیشین، دسترسی به سرویس‌های متعدد حیاتی داخلی و بانک‌داری اینترنتی را مختل نکرد. درواقع سرویس‌های پرداخت در بسیاری از موارد سرویس‌دهی نسبتا مناسبی را به مشتریان ارائه کردند و شاهد مشکل زیادی در شبکه‌ی بانکی نبودیم. ازطرفی، کسب‌وکارهای نوپا اغلب درآمد خود را از طریق سرویس‌های پرداخت اینترنتی کسب می‌کنند که ارتباط با آن‌ها در برخی موارد دچار اختلال شد.

سرویس‌های واسط پرداخت، از شرکت‌هایی هستند که در سال‌های اخیر و با هدف بهبود فعالیت مالی استارتاپ‌ها تأسیس شدند. تعدادی از آن‌ها سرویس‌های خود را بر بستر شبکه‌ی ملی اطلاعات ارائه می‌کنند و درنتیجه قطعی روزهای اخیر ضربه‌ای به آن‌ها وارد نکرد. منتهی سرویس‌هایی که شرکت‌های متعدد برای اتصال به خدمات واسط پرداخت به کار می‌گیرند، در برخی موارد با چالش روبه‌رو شد که حتی کاربران را مجبور به پرداخت‌های سنتی همچون کارت به کارت به حساب کسب‌وکار مورد نظر می‌کرد.

با همتا یکی از سرویس‌های واسط پرداخت محسوب می‌شود که پلتفرم خود را روی سرورهای خارج از ایران برپا کرده است. میلاد جهان‌دار، مدیرعامل باهمتا از قطعی ناگهانی و بدون اطلاع‌رسانی سرورهای خارجی گله‌مند است که کسب‌وکار او را به‌یک‌باره تعطیل کرد. البته جهان‌دار و همکارانش توانستند با استفاده از اتصال‌های واسط، سرویس خود را برای مشتریان فعال کنند، اما درنهایت وضعیت موجود خسارت زیادی به آن‌ها وارد کرد. او درباره‌ی وضعیت کنونی پرداخت آنلاین می‌گوید:

قطعی اینترنت، کاهش ۹۰ درصدی تراکنش‌ها را در سرویس ما به‌همراه داشت. اگرچه سرویس‌های واسط پرداخت اکنون به‌خوبی فعالیت می‌کنند، اما مشتریان ما که کسب‌وکارهای آنلاین هستند، عموما با قطعی سرورهای اصلی خود و درنتیجه کاهش مشتری روبه‌رو شده‌اند. چنین کسب‌وکارهایی با ادامه پیدا کردن شرایط، نسبت به آینده‌ی فضای فناوری اطلاعات ناامید می‌شوند و چه بسا گزینه‌های دیگری را برای فعالیت اقتصادی خود در نظر بگیرند.

بسیاری از کسب‌وکارهای آنلاین، علاوه بر از دست دادن کاربران به‌خاطر پیاده‌سازی زیرساخت خود در سرورهای خارجی، اکنون با چالش تمدید سرویس‌ها نیز روبه‌رو هستند. آن‌ها ارتباط خود را با سرویس‌دهنده‌های بین‌المللی از دست داده‌اند و چه بسا نسخه‌های پشتیبان نیز از اطلاعات خود در اختیار ندارند. ادامه پیدا کردن وضعیت کنونی شاید به از دست رفتن اطلاعات (بخوانید دسترنج سال‌ها تلاش و توسعه) آن‌ها بینجامد.

فریلنسرها در دنیای امروز بازوی قدرتمندی در توسعه‌ی اقتصادی محسوب می‌شوند. آن‌ها بدون محدودیت‌های جغرافیایی و زمانی، انواع سرویس‌ها را به کارفرماها ارائه می‌کنند که علاوه بر گردش مالی، اشتغال‌زایی را نیز در کشور به‌همراه دارد. این افراد بدون استخدام ثابت در شرکت یا سازمانی مشخص،‌ درآمد خود را به‌صورت پروژه‌ای کسب می‌کنند و درنتیجه برای کسب امنیت شغلی، بیش از بازیگران دیگر نیاز به امنیت روانی دارند. فریلنسرها را می‌توان فعالانی در دنیای فناوری دانست که بیش از همه به زیرساخت‌های ارتباطی، خدماتی و جابه‌جایی پول وابسته هستند.

از بین رفتن زیرساخت‌‌های متداول ارتباطی مانند ایمیل و اپلیکیشن‌های پیام‌رسان، باعث شد تا بسیاری از فریلنسرها در روزهای گذشته نتوانند پروژه‌های خود را در بازه‌ی زمانی مصوب تحویل دهند. ازطرفی کارفرماهای داخلی که در حوزه‌های متعدد کاری خود نیازمند نتیجه‌ی پروژ‌ه‌ی فریلنسرها بودند، در بلاتکلیفی ماندند. کارفرماهای خارجی نیز به احتمال زیاد به‌خاطر وضعیت پیش‌آمده، نسبت به فریلنسرهای ایرانی بی‌اعتماد خواهند شد.

فریلنسرها عموما افرادی هستند که برای یادگیری مهارت‌ها و رفع اشکالات فنی خود از شبکه‌ی جهانی اینترنت استفاده می‌کنند. عدم دسترسی به امکانات مذکور، آن‌ها را در توسعه‌ی مهارت‌های شخصی نیز ناتوان کرده است. به‌هرحال قطعی اینترنت موجب از دست دادن فرصت‌های بی‌شماری برای این افراد نیز می‌شود. محمد کرمانی، بنیان‌گذار فضای کاری اشتراکی آبی سفید، از مراکز خدمات‌دهنده به استارتاپ‌ها و فریلنسرها اعتقاد دارد باید شرایطی برای فعالیت سریع‌تر و بهتر این افراد، ایجاد شود. او درباره‌ی وضعیت کنونی فریلنسرها در فضای کار اشتراکی می‌گوید:

تحویل پروژه و ارتباط با کارفرما برای یک فریلنسر حیاتی است. برخی از دوستان ما برای تحویل پروژ‌ه در زمان مشخص حتی مجبور به سفر خارجی شدند. راهکارهای متعددی برای ارائه‌ی مجوز سرویس اینترنتی به این افراد و استارتاپ‌ها وجود دارد که پیشنهاد می‌کنم توسط سازمان‌های تأثیرگذار، اجرا شود.

قطعی چندروزه اینترنت در ایران و دسترسی محدود برخی از کسب‌وکارها، چالش‌های متعددی را در اکوسیستم استارتاپی ایران ایجاد کرد. شاید بزرگ‌ترین چالش را بتوان در همان بی‌اعتمادی و کاهش امید فعالان نسبت به آینده‌ی کسب‌وکار خود جست‌وجو کرد. فراموش نکنید که بسیاری از بازیگران امروز دنیای اقتصاد دیجیتال ایران، گزینه‌ی ماندن در وطن و راه‌اندازی کسب‌وکار نوپا را به مهاجرت ترجیح داده‌اند. درصورت ادامه یافتن موج ناامیدی کنونی در میان آن‌ها، تبعات قطعی چندروزه‌ی اینترنت شاید بسیار شدیدتر از از کاهش فروش و ارقام ریالی باشد.

قطعی اینترنت چه تأثیری روی استارتاپ شما داشته است؟