استفاده از سلول ‌های بنیادی برای ترمیم قلب‌ های آسیب دیده

دانشمندان ژاپنی موفق شده‌اند با استفاده از سلول‌های ماهیچه‌ی قلبی که از سلول‌های بنیادی یک نوع میمون ساخته شده‌اند، قلب پنج میمون دیگر را ترمیم کنند. 

این تکنیک نشان می‌دهد که استفاده از سلول‌های بنیادی اهدا شده می‌تواند به یک روش معتبر برای بازسازی ارگان‌های صدمه دیده در بیماران قلبی تبدیل شود. در صورت تحقق این امر، میزان زمان و هزینه صرف شده برای روش درمانی با سلول‌های بنیادی به میزان زیادی کاهش پیدا می‌کند.

استفاده از سلول‌های بنیادی برای درمان بیمارانی که دارای مشکلات قلبی هستند در حال حاضر نیز انجام می‌گیرد، اما این سلول‌های بنیادی از خود بیمار گرفته شده و کشت داده می‌شوند که انجام چنین کاری هزینه‌ی سرسام‌آوری برای بیمار در پی دارد.

اما یک روش دیگر نیز برای به دست آوردن سلول‌های مورد نیاز وجود دارد و آن استفاده از جنین زیر هشت هفته برای استخراج سلول‌های بنیادی است، اما انجام چنین پروسه‌ای بسیار بحث‌برانگیز است؛ چون در این روش جنین‌ها در نهایت از بین خواهند رفت.

اگر تکنیکی که محققان دانشگاه شینشو (University Shinshu ) به آن دست یافته‌اند در انسان نیز بتواند پیاده‌سازی شود، قادر خواهد بود تا بسیاری از سختی‌های روش درمان با سلول‌های بنیادی را از میان برداشته یا اینکه به حداقل برساند. با استفاده از سلول‌های بنیادی اهدا شده، دانشمندان می‌توانند یک بانک آماده از سلول‌های بنیادی داشته باشند که در هر زمانی و برای هر تعداد بیماری می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. سیان هاردینگ (Sian Harding) یک محقق بیماری‌های قلبی از کالج سلطنتی لندن که در این طرح مشارکت نداشته است، به گاردین می‌گوید:

کار آنها (محققان ژاپنی) احتمال تاسیس بانک سلول‌های بنیادی تطبیق یافته برای درمان بیماران را افزایش داده ‌است.

 در این تحقیق، محققان سلول‌های بنیادی جنینی (بازتعریف شده) را از پوست یک میمون استخراج کرده و سپس این سلول‌ها را در مناطق آسیب دیده‌ی قلب پنج میمون، که محققان قبلا در آنها حمله‌ی قلبی ایجاد کرده‌ بودند، تزریق کردند.

البته یکی از ریسک‌های اصلی فرایند فوق این است که احتمال دارد بدن بیمار سلول‌های جدید را پس بزند. اما اگر سلول‌ها از بدن خود بیمار گرفته شده ‌باشند، احتمال این که سیستم ایمنی بیمار به آنها حمله کند، وجود ندارد.

برای کاهش ریسک گفته شده، محققان تا جایی که می‌توانستند، حیواناتی را انتخاب کردند که ژنتیک آنها به هم نزدیک بود؛ به این معنی که پروتئین مربوط به سیستم ایمنی آنها به نام MHC مشابه یکدیگر باشند. یکی از محققان این تیم مطالعاتی، یوجی شیبا (Yuji Shiba) در گفتگو با پایگاه ResearchGate در این باره گفته ‌است:

علاوه بر استفاده از داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی مانند methylprednisolone و tacrolimus، ما اطمینان یافتیم که باید پروتئین  MHC که کار آن شناسایی سلول‌های بیگانه در سیستم ایمنی بدن است، در اهداکننده و پذیرنده با هم تطابق داشته باشد.

بعد از اینکه به مدت ۱۲ هفته میمون‌ها تحت نظر بودند، هیچ نشانی از پس زدن سلول‌های انتقالی دیده نشد و محققان پی بردند که سلول‌های منتقل شده، قابلیت انقباض قلب میمون‌ها را افزایش داده‌‌اند.

محققان اعلام کرده‌اند که تنها اثر جانبی قابل توجه روش اجرا شده‌ی فوق این بوده که میمون‌های پذیرنده، به دفعات بیشتری دچار ضربان نامنظم قلب یا آریتمی (arrhythmia) می‌شدند. اما از سویی محققان اطمینان دارند که این آریتمی‌ها هیچ گونه خطری را برای سلامت میمون‌ها در پی ندارد. البته باید اشاره کنیم که همه‌ی میمون‌های تحت مطالعه، پس از اتمام آزمایشات از بین رفتند. شیبا به ResearchGate گفته است:

در چهار هفته بعد از انتقال سلول‌ها، آریتمی‌های بطنی در میمون‌ها مشاهده شد، اما آریتمی‌ها زودگذر بودند و خطری متوجه میمون‌ها نشد. همه‌ی آنها بعد از انتقال، سلامتی خود را بازیافتند و تا ۱۲ هفته بعد نیز علی غم وجود آریتمی، میمون‌ها رفتار عادی داشتند. بنابرین فکر می‌کنم که می‌توان علائم جانبی را در کلینیک تحت کنترل درآورد.

با این که این تحقیق دارای نتایج هیجان‌انگیزی در ارتباط با انتقال سلول‌های بنیادی اهداشده در بر دارد اما هنوز نمی‌توان به یک نتیجه‌گیری قطعی در این باره رسید. محققان بر این نکته آگاهند که مطالعه‌ی آنها محدود به پنج میمون بوده‌ است. بنابرین قبل از انجام این انتقال بین انسان‌ها، ابتدا باید آزمایشات اخیر را بر روی جانوران گوناگون و در ابعاد وسیع انجام دهند.

همچنین با وجود موفقیت آمیز بودن این آزمایش، باید این نکته را در نظر داشت که میمون‌های پذیرنده‌ی سلول‌های بنیادی تا سه ماه تحت نظر بوده‌اند، پس نمی‌توان در مورد دورنمای این انتقال نیز‌ قضاوتی کرد.

اما با وجود همه‌ی این محدودیت‌ها، آزمایش اخیر پیشرفت بزرگی در تحقیقات سلول‌های بنیادی به شمار می‌رود و همین طور رخدادی امیدبخش در عرصه‌ی پزشکی و درمان قلمداد می‌شود؛ به خصوص برای بیماران قلبی و خانواده‌های آنها  که راه جایگزین دیگری ندارند. سام بوآتنگ (Sam Boateng) که یک محقق فعال در زمینه‌ی بیماری‌های قلبی است در گفتگو با گاردین ( The Guardian) در باره‌ی پژوهش‌ فوق می‌گوید:

در حال حاضر تنها راه حل بلندمدت برای بیماران قلبی با شرایط وخیم، انتقال قلب است. اما اهداکننده‌ی کافی برای همه‌ی متقاضیان وجود ندارد.