انواع سبک رهبری احساسی در کسب و کار

بهترین مدیر و رهبری را که در دوران کاری با او کار کرده‌اید تصور کنید. به نظر شما چه چیزی باعث می‌شد که از کار کردن با این فرد لذت ببرید و برای پیشرفت کسب و کارش تلاش کنید؟ شاید آن مدیر فردی باانگیزه نسبت به کارش بوده و این انگیزه به شما نیز منتقل می‌شده است. شاید هیچ‌گاه در هنگام بروز مشکلات عصبانی نمی‌شده و تنها برای پیدا کردن راه‌ حل تلاش می‌کرده است. شاید اعتمادبه‌نفس بالایی داشته، اما در کنار آن همیشه به نظرات دیگران گوش می‌کرده است. به‌هرحال، شما به هر دلیلی از کار کردن برای او لذت برده و به بهترین نحو وظایف خود را انجام داده‌اید.

حال، بدترین رئیسی را که داشته‌اید تصور کنید. فردی با رفتار بیمارگونه، درخواست‌های غیر معقول بی‌دلیل که همیشه تنها به فکر خودش بوده است. شما برای این فرد نیز تلاش بسیاری کرده‌اید، اما این تلاش تنها از روی ترس و نگرانی بوده است. این رهبر در کوتاه‌مدت نتایج خوبی به دست می‌آورده، اما قطعا پس از مدتی، اعضای تیم او خسته و دل‌مرده شده و کار را ترک کرده‌اند.

تفاوت میان این سبک‌های رهبری، کاملا روشن است. تحقیقات نشان می‌دهند که وضعیت احساسی یک رهبر کسب و کار، می‌تواند بر تمام اعضای سازمان تأثیر بگذارد. رفتار احساسی یک مدیر تأثیری زنجیروار دارد که نه‌تنها اخلاقیات بلکه بهره‌وری و کارایی کل تیم را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. در نتیجه، به‌عنوان یک رهبر، تکامل هوش هیجانی (به معنای شناخت و کنترل احساسات خود و درک احساسات دیگران) بسیار حیاتی است.

به‌طور کلی، ۶ نوع رهبری احساسی در کسب‌وکار وجود دارد که هرکدام در موقعیت‌ خاص خود مفید هستند. در این مقاله زومیت به‌ بررسی این سبک‌ها می‌پردازیم و بهترین راهکار برای پیشرفت آن‌ها و زمان مناسب برای استفاده از هرکدام را شرح می‌دهیم.

دنیل گولمن، ریچارد بویاتیس و آنی مکی، مشاوران کسب و کار هستند که در سال ۲۰۰۲ و در کتابی با عنوان رهبری اولیه (Primal Leadership)، انواع رهبری احساسی در کسب و کار را شرح داده‌اند. در این کتاب، تأثیر انواع این رهبری‌ها بر احساسات دیگران و زمان‌های قوت و ضعف هر روش توضیح داده شده است.

۴ نوع از این سبک‌های رهبری (چشم‌اندازی، مربی‌گری، وابسته و دموکراتیک) نتایج مثبت و خوبی دارند. ۲ نوع دیگر (فرماندهی و اجباری) خطرناک هستند، موجب تنش می‌شوند و باید تنها در موقعیت‌های خاص استفاده شوند.

گولمن در کتاب خود به این نکته اشاره می‌کند که نباید از یک سبک رهبری در تمام موقعیت‌های کاری استفاده کرد. در عوض، باید هر یک از این سبک‌ها را در موقعیت مناسب و به‌صورت منعطف به کار برد. برای انتخاب سبک مناسب، باید موقعیت، شرایط اطرافیان و احساسات کنونی آن‌ها را در نظر بگیرید. در این انتخاب، توانایی درک احساسات دیگران بسیار مهم است که در مقاله‌ای جداگانه به آن مهارت رهبری خواهیم پرداخت.

رهبری چشم‌اندازی زمانی مفید است که سازمان به هدف و چشم‌انداز جدیدی نیاز داشته باشد. در مثالی دیگر وقتی شرکت نیاز به تغییر دارد، این نوع رهبری سودمند است. البته این نوع از مدیریت در راهنمایی تیمی که از شما باتجربه‌تر هستند دشوار است. در این شرایط، استفاده از رهبری دموکراتیک مفیدتر خواهد بود.

مدیریت چشم‌اندازی می‌تواند بیشترین تأثیر مثبت را در میان ۶ سبک رهبری احساسی داشته باشد؛ اما اگر بیش از اندازه از آن استفاده کنید، ممکن است کارایی تیم را دچار اختلال کند.

عبارت تعریفی این نوع رهبری «این پیشنهاد را امتحان کن» است. یک رهبری مربی‌گونه، مهارت‌ها و اهداف تیم را در جهت اهداف سازمان قرار می‌دهد. این سبک از رهبری نیز همدلی ایجاد و دیگران را تشویق می‌کند. از این نوع رهبری می‌توان در پرورش و پیشرفت مهارت‌های افراد استفاده کرد. برای اجرای آن، باید تمرکز زیادی بر ارتباطات و مکالمه‌ی عمیق در مورد اهداف بلندمدت افراد داشت. باید تلاش کرد اهداف شخصی افراد به اهداف سازمان نزدیک باشد. این سبک رهبری نیز تأثیرات مثبتی دارد و آرامش، اطمینان و انگیزه را تیم بالا می‌برد.

از این نوع رهبری برای کمک به فردی که نیاز به پرورش مهارت‌های بلندمدت دارد یا در شرکت سرگردان است و نیاز به جهت‌دهی دارد استفاده کنید. لازم به ذکر است این نوع از رهبری در مورد افرادی که نیاز به مربی ندارند کارایی نخواهد داشت. در این شرایط، رهبری فرماندهی و اجباری مفیدتر خواهد بود.

برای پیشرفت در این سبک از رهبری، بیاموزید که چگونه دیگران را به‌صورت رسمی مربی‌گری کنید یا تجربیاتتان را با آن‌ها به اشتراک بگذارید (Mentoring). اهمیت شناخت افراد حاضر در تیم نیز در این سبک از رهبری بسیار بالا است. وقتی افراد را به‌خوبی بشناسید، زمانی را که آن‌ها نیاز به مربی یا کمک دارند، به‌خوبی درک می‌کنید.

رهبر وابسته اعتقاد دارد که «مردم اولین اولویت هستند». این نوع از رهبری، هارمونی و نظم را در تیم به وجود می‌آورد و ارتباطات احساسی را تقویت می‌کند. در این سبک از رهبری، افراد به دخیل شدن در تصمیمات و تلاش برای حل مناقشات، تشویق می‌شوند. برای استفاده از این سبک باید به احساسات دیگران احترام بگذارید و نیازهای احساسی آن‌ها را به‌خوبی درک کنید.

از این نوع رهبری زمانی که در تیم تنش و اختلاف نظر ایجاد شده است، استفاده کنید. وقتی اعتماد از بین رفته است یا تیم نیاز به انگیزه‌ای برای گذر از زمانی دشوار دارد، رهبری وابسته مفید خواهد بود.

افرادی که در این سبک از رهبری فعالیت می‌کنند، تمرکز بالایی بر احساسات دارند. پس برای حرفه‌ای شدن در این سبک، ابتدا بیاموزید که چگونه اختلاف‌نظرها را برطرف کنید و چگونه مثبت‌اندیش باشید.

یک رهبر دموکراتیک با عبارت «نظر شما چیست؟» تیم را اداره می‌کند. رهبری دموکراتیک بر همکاری تمرکز دارد. رهبران از این نوع از رهبری برای دریافت نظر از اعضای تیم استفاده می‌کنند. آن‌ها بیش از دستور دادن، به گوش دادن تکیه می‌کنند.

وقتی نیاز به اجماع یا نظرخواهی از اعضای تیم دارید، این سبک از رهبری مفید خواهد بود. رهبری دموکراتیک نباید در ارتباط با افرادی که تجربه‌ی پایین دارند، صلاحیت ندارند یا اطلاعاتی از موقعیت ندارند، استفاده شود. بهتر است نظرات را از بخشی از اعضای تیم بخواهید که اشتیاق بالا دارند، اطلاعات کافی دارند و توانایی بالایی نسبت به دیگران کسب کرده‌اند.

رهبران این سبک با عبارت «همان‌طور که من انجام می‌دهم، انجام بده» مدیریت می‌کنند. این نوع از رهبری بر کارایی و رسیدن به اهداف تمرکز دارد. این رهبران از اعضای تیم انتظار بی‌نقص بودن دارند و اغلب اوقات برای اطمینان از دستیابی به هدف مورد نظر، خودشان نیز در کار دخیل می‌شوند. در این سبک از رهبری، کارایی پایین با لطافت روبرو نخواهد شد. همه باید برترین استانداردها را رعایت کنند.

این سبک از رهبری به‌هیچ‌وجه موفق نیست، تأثیری منفی ربر اعضا دارد و باعث خستگی، دل‌زدگی و ترک کار از طرف کارمندان می‌شود.

تنها زمانی که نیاز به نتیجه‌ای سریع دارید و تمام اعضای تیم شما انگیزه‌ی بالا دارند، از این سبک رهبری استفاده کنید.

چون این سبک از رهبری بر کارایی بالا تمرکز دارد، سعی کنید مهارت‌های تیم را به بالاترین استاندارد برسانید. علاوه بر آن باید مهارت‌های تأثیرگذاری و انگیزشی خود را نیز افزایش دهید تا بتوانید بهترین نتیجه را از اعضا بگیرید.

این نوع از رهبران به اعضای تیم می‌گویند: «آن کاری که من گویم را انجام بده.» رهبران فرمانده، عملکردی خودکامه و دیکتاتوری دارند. این سبک از رهبری بر پایه‌ی فرمان‌ها، ترس از تنبیه و کنترل سخت استوار است. این سبک از رهبری در کشورهای دموکرات شکست سختی خواهد خورد؛ چرا که مردم در این کشورها یاد گرفته‌اند که روی زندگی خود کنترل داشته باشند. علاوه بر آن چون این نوع از مدیریت عموما به‌صورت غلط استفاده می‌شود، تأثیراتی منفی بر تیم خواهد داشت.

این نوع از رهبری تنها در مواقع بحرانی که باید تصمیمی سریع و محکم در ارتباط با کارمندان مشکل‌دار گرفته شود، مفید خواهد بود.

در پرورش این سبک رهبری باید بسیار محتاط باشید. به یاد داشته باشید که این سبک به‌راحتی ممکن است به‌صورت اشتباه به کار گرفته شود و تنها باید زمانی که نیاز مفرط به آن دارید از این سبک استفاده کنید. برای مفید بودن در این شرایط بحرانی، بهتر است مهارت‌های مدیریت بحران و تصمیم‌گیری در شرایط دشوار را پرورش دهید.