معرفی غیرعادی‌ترین سیاراتی که تابه‌حال کشف شده‌اند

اخترشناسان به‌تازگی موفق به کشف داغ‌ترین سیاره‌ی شناخته‌شده تاکنون شده‌اند که دمای سطحی آن از برخی ستارگان هم بیشتر است. با شکار سیاراتی خارج از منظومه‌ی شمسی، اخترشناسان به جهان‌های جدیدی برخورده‌اند که ویژگی‌های جالب‌ توجهی دارند. در ادامه با هفت مورد از غیرعادی‌ترین سیارات کشف‌شده همراه زومیت باشید.

میزان گرمای سطحی یک سیاره در وهله اول به نزدیکی آن به ستاره میزبانش و سپس به نوع ستاره بستگی دارد. در منظومه‌ی شمسی ما، سیاره‌ی عطارد نزدیک‌ترین سیاره به خورشید است که فاصله متوسط آن به خورشید، حدود  ۵۷ میلیون و ۹۱۰ هزار کیلومتر است. دمای هوا در روزهای عطارد به حدود ۴۳۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. درحالی‌که دمای سطحی خورشید ۵۵۰۰ درجه سانتی‌گراد است.

اما ستاره‌هایی عظیم‌تر از خورشید، گرمای بیشتری دارند. ستاره HD 195689 که به KELT-9 هم شناخته می‌شود، ۲.۵ برابر بزرگ‌تر از خورشید و دمای سطح آن تقریبا ۱۰ هزار درجه سانتی‌گراد است. این سیاره در صورت فلکی ماکیان و در فاصله ۶۵۰ سال نوری از زمین قرار دارد. سیاره KELT-9b هم به نسبت فاصله عطارد به خورشید، به ستاره میزبان خود نزدیک‌تر است.

این سیاره هر ۱.۵ روز یک بار به دور ستاره میزبانش می‌چرخد، در مقایسه با آن، سیاره عطارد هر ۸۸ روز یک بار به دور خورشید می‌چرخد. در نتیجه، دمای سطحی این سیاره به حدود ۴۳۰۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد که داغ‌تر از بسیاری از ستاره‌های کوچک‌تر از خورشید است.

سیاره‌ی سنگی همچون عطارد باوجود چنین دمای سطحی بسیار بالایی، تبدیل به یک گدازه جوشان می‌شد. با این وجود، سیاره KELT-9b، یک نوع غول گازی (همچون مشتری) محسوب می‌شود. در نتیجه به باور اخترشناسان، مولکول‌های موجود در جو این سیاره به‌مرور تبخیر می‌شوند و می‌سوزند.

سیاره OGLE-2005-BLG-390Lb با وجود دمای سطحی تنها پنجاه درجه بالاتر از صفر مطلق (منفی ۲۲۳ درجه سانتی‌گراد)، سردترین ستاره‌ای است که تابه‌حال کشف شده است. این سیاره در حدود ۵.۵ برابر زمین و احتمالا یک سیاره‌ی سنگی است. اگرچه سیاره OGLE-2005-BLG-390Lb، فاصله چندانی با ستاره‌ی میزبانش (در موقعیت مداری بین سیاره‌های مریخ و مشتری در منظومه شمسی) ندارد؛ اما ستاره میزبانش یک ستاره‌ی سرد کوچک یا اصطلاحا کوتوله سرخ است. این سیاره به جهت نداشتن جوی مناسب (بخش زیادی به دلیل انجماد گازهایش) نمی‌تواند مکان مناسبی برای شکل‌گیری حیات باشد.

اگر یک سیاره بتواند به داغی یک ستاره باشد، در این صورت تفاوت یک ستاره و سیاره در چیست؟ ستاره‌ها بسیار بزرگ‌تر از سیارات هستند و در نتیجه نیروهای گرانشی عظیم هسته خود و طی فرایندهای همجوشی می‌سوزند. ستاره‌هایی شبیه به خورشید به‌وسیله‌ی این فرایند، هیدروژن را به هلیوم تبدیل می‌کنند.

اما ستاره‌هایی موسوم به کوتوله‌های قهوه‌ای تنها به‌اندازه‌ای بزرگ هستند که فرایندهای همجوشی در آن‌ها شکل بگیرد؛ اما این فرایندها در آن‌ها ثابت نیست. سیاره‌ی DENIS-P J082303.1-491201 b، حدود ۲۸.۵ برابر بزرگ‌تر از غول گازی مشتری است که آن را به بزرگ‌ترین سیاره شناخته‌شده تبدیل کرده است. این سیاره به‌قدری بزرگ است که اخترشناسان نمی‌دانند آن را یک سیاره دسته‌بندی کنند یا یک ستاره‌ی کوتوله قهوه‌ای. نکته‌‌ی جالب این‌که این سیاره در مدار یک ستاره کوتوله قهوه‌ای هم می‌چرخد.

سیاره‌ی Kepler-37b  کمی از ماه بزرگ‌تر و کوچک‌تر از سیاره عطارد است که آن را به کوچک‌ترین سیاره‌ی خارج از منظومه شمسی تبدیل کرده است. فاصله این جهان سنگی تا ستاره‌ی میزبانش، از عطارد تا خورشید کمتر است. به این جهت، می‌توان نتیجه گرفت که در این سیاره امکان جریان یافتن آب مایع (مهم‌ترین ویژگی برای شکل‌گیری حیات) به دلیل دمای سطحی بالا وجود ندارد.

سیاره PSR B1620-26 b که به جهت سن بالای خود به متوشالح (پیامبری که شش روز پیش از توفان نوح در سن ۹۶۹ سالگی درگذشت) مشهور است، با سن ۱۲.۷ میلیارد سال، پیرترین سیاره‌ای است که تابه‌حال کشف شده. این سیاره که ۱۲۴۰۰ سال نوری با ما فاصله دارد، در صورت فلکی عقرب قرار دارد. این غول گازی ۲.۵ برابر مشتری است و به نظر می‌رسد از ابتدای شکل‌گیری جهان وجود داشته است. همان‌طور که می‌دانید، جهان ما حدود ۱۳.۸ میلیارد سال قدمت دارد و تنها یک میلیارد سال از این سیاره پیرتر است.

 سیاره‌ی PSR B1620-26 b دو ستاره‌ی میزبان در منظومه‌ی خود دارد که احتمالا مرگ هردوی این ستاره‌ها را خواهد دید. این دو ستاره، یک ستاره‌ی نوترونی و یک کوتوله‌ی سفید هستند که با سوزاندن سوخت هسته‌ای خود، در یک انفجار ستاره‌ای (ابرنواختر) منفجر می‌شوند. از آنجایی که این سیاره در اوایل شکل‌گیری جهان پدید آمده، احتمالا عناصر سنگینی مانند کربن و اکسیژن خود را از دست ‌داده است؛ به این ترتیب، امکان به وجود آمدن حیات در این سیاره وجود ندارد.

منظومه‌ی V830 Tauri، تنها ۲ میلیون سال قدمت دارد. ستاره‌ی میزبان این منظومه، جرمی هم‌اندازه‌ی خورشید ما، البته با شعاع دو برابر بزرگ‌تر دارد. این بدان معنا است که این ستاره هنوز به شکل نهایی خود نرسیده است. سیاره‌ این منظومه یک غول گازی با جرم سه‌چهارم مشتری، احتمالا همچنان در حال رشد است. به‌ این ‌ترتیب، این سیاره با برخورد شهاب‌سنگ‌ها و سیارک‌ها جرم بیشتری به دست می‌آورد.

از آنجایی که مشاهده‌ی الگوهای آب و هوایی سیارات خارج از منظومه‌ی شمسی بسیار دشوار است، اخترشناسان باید برای بررسی چنین موضوعی، سیارات منظومه‌ی شمسی را در نظر بگیرند. احتمال تابه‌حال عکس‌های فضاپیمای جونو از توفان‌های عظیم قطب‌های غول گازی مشتری را دیده باشید. بزرگ‌ترین سیاره‌ی منظومه شمسی احتمالا می‌تواند کاندیدای خوبی برای این موضوع باشد. البته به نظر می‌رسد در این مورد، سیاره‌ی زهره از اولویت بیشتری برخوردار باشد. این سیاره جرمی مشابه زمین دارد و دارای ابرهای اسیدسولفوریکی است.

جو اطراف این سیاره با وجود توفان‌هایی به سرعت ۳۶۰ کیلومتر در ساعت، بسیار سریع‌تر از حرکت وضعی خود سیاره حرکت می‌کند. همچنین در قطب‌های این سیاره توفان‌های مارپیچ وجود دارند. جو این سیاره تقریبا ۱۰۰ برابر چگال‌تر از زمین است و بیش از ۹۵ درصد آن از دی‌اکسید کربن تشکیل شده است. وجود این عنصر در جو این سیاره، اثر گلخانه‌ای را پدید آورده است که موجب رسیدن دمای سطحی آن به حداقل ۴۶۲ درجه سانتی‌گراد (گرم‌تر از عطارد) می‌شود.