آلرژی: علائم، علل و درمان

آلرژی زمانی بروز می‌کند که سیستم ایمنی در برابر چیزی که معولا بدون ضرر است، واکنش نشان‌می‌دهد. مواد آغازگر این واکنش‌ها را آلرژن می‌نامند که می‌توانند شامل مواد مختلفی همچون گرده‌ی گیاهان، قارچ‌ها، پرزهای حیوانات و برخی از غذاها یا موادی باشند که پوست را تحریک می‌کنند. آلرژی‌ها بسیار شایع هستند. سازمان جهانی آلرژی (WAO) برآورد کرده‌است که شیوع آلرژی در کشورهای مختلف جهان دارای دامنه‌ای از ۱۰ تا ۴۰ درصد است. بیش از ۱۵۰ میلیون اروپایی از بیماری‌های آلرژیک مزمن رنج می‌برند و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۵ نیمی از کل جمعیت اروپا دچار نوعی آلرژی باشند. در آمریکا هم از هر ۵ نفر، یک نفر دچار حداقل یکی از انواع آلرژی‌ها است.

آلرژن‌ها معمولا مواد بی‌ضرری هستند که موجب آغاز پاسخ ایمنی و واکنش در بدن افرادی که حساس هستند، می‌شوند. واکنش آلرژیک درصورتی اتفاق می‌افتد که فرد به‌نوعی در معرض ماده‌ی آلرژن قرار گیرد. واکنش‌های آلرژیک می‌توانند خفیف، شدید و حتی مرگبار باشند. به‌طور معمول سیستم ایمنی از بدن در برابر مواد مضری همچون ویروس‌ها یا باکتری‌ها محافظت می‌کند. اگر فرد آلرژی داشته باشد، بدن او چنان در برابر آلرژن‌ها واکنش نشان می‌دهد که گویی آن‌ها مهاجم هستند.

این مسئله موجب آزاد‌شدن هیستامین در بدن می‌شود. هیستامین به‌عنوان یک انتقال‌دهنده‌ی عصبی عمل می‌کند و دارای نقش‌های کلیدی در بسیاری از عملکردهای فیزیولوژیکی بدن همانند فرستادن پیام به معده برای تولید اسید یا کمک به تنظیم چرخه‌ی خواب و بیداری است. هنگامی که سیستم ایمنی به یک آلرژن واکنش نشان می‌دهد، یک آنتی‌بادی تولید می‌کند که ایمونوگلوبولین E یا  IgE نامیده‌می‌شود. تولید این ایمونوگلوبولین بخشی از تلاش بدن برای از بین بردن آلرژن و حفاظت از خود است. در اثر هیستامین رگ‌های خونی متسع شده و نفوذپذیری آن‌ها بیشتر می‌شود بنابراین سلول‌های سفید خون و دیگر مواد محافظ می‌توانند از رگ‌های خونی خارج شده و به مهاجم حمله کنند.

طی این فرایند آنتی‌بادی‌های IgE به دیگر سلول‌ها پیام می‌دهند که مواد شیمیایی خاصی مانند هیستامین را آزاد کنند. مقدار زیاد هیستامین در بدن می‌تواند موجب بروز واکنشی ناخواسته شود که حاصل آن تحریک یا سوزش پوست، بینی، گلو و ریه است.

آلرژی غذایی بیشتر در نوزادان و کودکان شایع است؛ ولی در هر سنی ممکن‌ است، مشاهده شود. حتی ممکن است فرد به غذایی آلرژی پیدا کند که سال‌ها آن را بدون هیچ مشکلی مصرف کرده‌است. یک آلرژی غذایی زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی یک غذا یا یکی از ترکیبات موجود در غذا را به‌عنوان مهاجم در نظر بگیرد و واکنش بیش از اندازه‌ای نشان دهد.

علایم یک آلرژی غذایی می‌تواند از حالت خفیف تا شدید تغییر کند. غذایی که یکبار موجب ایجاد نشانه‌های خفیفی شده‌ است، گاها ممکن است موجب بروز علایم شدیدی در زمانی دیگر شود. شدیدترین حالت واکنش آلرژیک، آنافیلاکسی نام دارد؛ یک واکنش کلی و کشنده در بدن که می‌تواند موجب بروز مشکلات تنفسی و کاهش شدید فشار خون شود و روی میزان ضربان قلب نیز تاثیر بگذارد. آنافیلاکسی می‌تواند طی چند دقیقه پس از قرار گرفتن در معرض غذای آلرژیک اتفاق بیفتد. این واکنش می‌تواند کشنده باشد و باید فورا با تزریق اپی‌نفرین (آدرنالین) مورد درمان قرار گیرد.

اگرچه هر نوع غذایی ممکن است موجب بروز واکنش‌های نامطلوب در بدن شود، ولی ۸ نوع از غذاها تقریبا در ۹۰ درصد کل واکنش‌ها نقش دارند:

تخم مرغ، شیر، بادام زمینی، مغزها، ماهی، صدف خوراکی، گندم و سویا

دانه‌های خاصی نظیر کنجد و خردل نیز از آغازگرهای رایج واکنش آلرژی در بسیاری از کشورها هستند. کنجد در ایران یکی از آلرژن‌های غذایی است.

• استفراغ یا گرفتگی معده
• کهیر
• تنگی نفس
• خس‌خس کردن
• سرفه مکرر
• شوک یا فروپاشی گردش خون
• ایجاد حالت خفگی و سفت‌شدن گلو و بروز مشکلات بلع
• تورم زبان
• ضعیف‌شدن نبض
• رنگ‌پریدگی یا نیلی‌شدن رنگ پوست
• سرگیجه یا احساس ضعف
• آنافیلاکسی

بیشتر علایم مرتبط با غذا طی دو ساعت پس از خوردن غذا و حتی طی چند دقیقه پس از آن آغاز می‌شوند. در مواردی بسیار نادر، واکنش ممکن‌ است ۴ تا ۶ ساعت با تاخیر آغاز شود. البته همه‌ی کسانی که علایمی را پس از خوردن غذاهای خاص تجربه می‌کنند، دارای آلرژی غذایی نبوده و لزوما نباید به کلی از آن غذا اجتناب کنند.

برای نمونه برخی افراد ممکن است پس از خوردن یک میوه یا سبزی خام در ناحیه‌ی گلو و دهان احساس خارش کنند. این وضعیت ممکن است سندرم آلرژی دهانی باشد (OAS)؛ یک واکنش به گرده و نه خود غذا. سیستم ایمنی گرده و پروتئین‌های مشابه موجود در غذا را شناسایی می‌کند و نسبت به آن‌ها یک واکنش آلرژیک بروز می‌دهد. وقتی یک آلرژی غذایی تشخیص داده شد، موثرترین راه درمان، اجتناب از آن غذا است. افرادی که دارای آلرژی نسبت به یک غذای خاص هستند، ممکن است در مورد غذاهای مرتبط نیز واکنش نشان‌دهند.

یک آلرژی غذایی معمولا هر زمان که غذای مربوطه مصرف شود، موجب ایجاد نوعی واکنش در بدن فرد می‌شود. علایم ممکن‌ است در بین افراد متفاوت باشند و یک فرد هم ممکن‌ است همیشه علایم مشابهی را تجربه نکند. واکنش‌های آلرژیک نسبت‌به غذاها می‌توانند روی پوست، مجرای تنفسی، دستگاه گوارش و سیستم قلبی‌عروقی تاثیرگذار باشند.

پیش‌بینی شدت واکنش بعدی امکان‌پذیر نیست و تمام بیماران دارای آلرژی غذایی باید درمورد خطر بروز آنافیلاکسی مراقب باشند. اگرچه آلرژی‌های غذایی ممکن است در هر سنی بروز کنند، ولی شیوع آن‌ها در سنین کودکی بیشتر است. اگر فردی مشکوک به داشتن آلرژی غذایی است، باید به پزشک مراجعه کند. برای تشخیص، پزشک سوالاتی در مورد تاریخچه‌ی پزشکی و علایم بیمار خواهد پرسید. پس از آن ممکن‌است آزمایش‌های پوستی یا آزمایش‌های خونی انجام شود.

اولین راه برای مدیریت آلرژی غذایی، عدم مصرف غذایی است که موجب ایجاد مشکل می‌شود. باید برچسب محصولات غذایی به‌دقت مورد مطالعه قرار گیرد و فرد بداند که دقیقا از چه چیزهایی باید اجتناب کند. اگرچه برچسب‌گذاری می‌تواند راهنمای خوبی برای پرهیز از یک ماده‌ی غذایی باشد، برخی از غذاها چنان معمول هستند که پرهیز از آن‌ها دشوار است. یک متخصص تغذیه در چنین مواردی می‌تواند به بیمار کمک کند تا بدون دچار شدن به کمبود تغذیه‌ای با استفاده از غذاهای دیگر تمام مواد مغذی مورد نیاز بدن خود را تامین کند. بسیاری از مردم می‌خواهند بدانند که‌ آلرژی‌ غذایی آن‌ها دائمی است یا نه. پاسخ قطعی وجود ندارد. آلرژی به شیر، تخم‌مرغ، گندم و سویا ممکن‌است با گذشت زمان از بین بروند در حالیکه آلرژی به بادام‌زمینی، مغزها، ماهی و صدف اکثرا تا آخر عمر باقی می‌مانند.

وقتی پزشک در فردی یک آلرژی غذایی را تشخیص داد، باید یک دستگاه تزریق‌کننده‌ی خودکار اپی‌نفرین برای بیمار تجویز کند و طریقه‌ی استفاده از آن را نیز به بیمار نشان دهد. هر فردی که دارای یک آلرژی غذایی است، باید همیشه دستگاه تزریق‌کننده را در نزدیکی خود داشته باشد و همیشه مطمئن باشد که دو دز از دارو را دارد زیرا احتمال بازگشت مجدد یک واکنش شدید در ۲۰ درصد افراد وجود دارد.

اگر فردی علایم شدیدی نظیر تنگی نفس، سرفه‌ی مکرر، نبض ضعیف، کهیر، گرفتگی گلو، دشواری بلع یا ترکیبی از علایم در مناطق مختلف بدن مانند کهیر، خارش، تورم در پوست را به همراه استفراغ، اسهال یا درد شکمی داشت، باید فورا از اپی‌نفرین استفاده کند.

خارش، قرمزی و برآمدگی‌های پوستی وضعیت رایجی هستند و علت آن‌ها ممکن‌است به‌راحتی قابل شناسایی نباشد. یک پزشک متخصص می‌تواند مشخص کند که آیا این نشانه‌ها حاصل آلرژی هستند یا خیر. یک پوست قرمز، دارای خارش و برآمدگی می‌تواند آزار دهنده، درناک و خجالت‌آور باشد. این ضایعات پوستی ممکن‌ است در نتیجه‌ی عوامل مختلفی نظیر قرار گرفتن در معرض برخی گیاهان، واکنش‌های آلرژیک به یک دارو یا غذا اتفاق بیفتد. اگزما و کهیر هر دو با آلرژی‌ها مرتبط هستند و دو نوع از شایع‌ترین ضایعات پوستی در این زمینه به شمار می‌روند. اگر وضعیت پوست یک فرد حاصل آلرژی باشد، پزشک می‌تواند تشخیص دهد و آن را مورد درمان قرار دهد.

اگزمای آلرژیک

به‌طور کلی اگزما در حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد کودکان و یک تا سه درصد افراد بالغ را درگیر می‌کند. نشانه‌ی رایج اگزما، خشکی، قرمزی و خارش پوست است. گاهی اوقات به‌ویژه اگر عفونتی هم در کار باشد، روی پوست برآمدگی‌های حاوی مایع زردرنگی ظاهر می‌شود. افراد مبتلا به اگزما اغب دارای سابقه‌ی خانوادگی آلرژی هستند. بر اساس نتایج یک بررسی شیوع اگزما در میان کودکان ۶ یا ۷ ساله‌ی ایرانی ۵/۹۸ درصد و در میان نوجوانان ۱۳ تا ۱۴ سال برابر ۶/۵۲ درصد است.

کهیر، تورم قرمز رنگی است که روی سطح پوست ظاهر می‌شود. کهیر بسته به‌مدت زمانی که ادامه پیدا می‌کند، دارای دو حالت حاد و مزمن است. کهیر حاد اغلب در نتیجه‌ی قرار گرفتن در معرض یک آلرژن و یک عفونت بروز می‌کند. علت کهیر مزمن تا اندازه‌ی زیادی ناشناخته باقی مانده‌است.

کهیر

درماتیت تماسی زمانی ظاهر می‌شود که پوست در تماس با یک ماده‌ی محرک یا آلرژن قرار گیرد. علایم آن خارش، تاول، سوزش و ایجاد ضایعاتی در سطح پوست است. صابون‌ها، مواد شوینده، نرم‌کننده‌های لباس، شامپوها و حتی قرار گرفتن بیش از حد در معرض آب، می‌تواند موجب درماتیت تماسی شود. دیگر مواردی که می‌توانند منجر به ایجاد این واکنش شوند، عبارتند از فلزات (مانند نیکل)، چسب‌ها، لاک ناخن، داروهای موضعی، گیاهان و دستکش‌های لاتکس. گاهی اوقات آلرژن موجب ایجاد یک واکنش پوستی نمی‌شود مگر اینکه پوست در معرض نور خورشید نیز قرار گیرد. به این وضعیت درماتیت تماسی فتوآلرژیک گفته‌می‌شود. این امر می‌تواند با محصولاتی نظیر لوسیون‌های اصلاح، ضدآفتاب و برخی از عطرها اتفاق بیفتد.

افرادی که دارای آلرژی به گرد‌و‌غبار هستند، به خوبی با عطسه آشنایی دارند ولی عطسه تنها نشانه‌ی آزاردهنده نیست. افراد دارای این نوع آلرژی، دچار گرفتگی یا آبریزش بینی، خارش و قرمزی و آبریزش چشم نیز می‌شوند. درواقع برای بسیاری از افرادی که دارای آلرژی به گرد‌و‌غبار هستند، خانه محل آغاز علایم بیماری آن‌ها است. این علایم به محض جارو کشیدن و گردگیری منزل آغاز می‌شود. کار تمیز کردن خانه موجب می‌شود گرد‌و‌غبار در هوا پخش شده و فرد آن‌ها را تنفس کند. افراد دارای آلرژی به مایت‌ها نیز از این مسئله در رنج هستند. مایت‌ها موجودات ریزی هستند که از گرد‌و‌غبار موجود در خانه و رطوبت موجود در هوا استفاده می‌کنند. آن‌ها یکی از شایع‌ترین آلرژن‌های داخل خانه هستند. علاوه‌بر رینیت آلرژیک (التهاب مخاط بینی)، آلرژی به مایت می‌تواند موجب آغاز علائم آسم و اگزما شود.

• عطسه
• گرفتگی یا آبریزش بینی
• قرمزی، خارش یا آبریزش چشم
• خس‌خس کردن، سرفه و تنگی نفس
• خارش

• مایت‌ها
• سوسک‌ها
• کپک (قارچ)
• گرده
• مو، کرک یا پر حیوانات

• حیوانات خانگی را دور از محل زندگی خود نگه دارید
• رطوبت محل زندگی را در حداقل ممکن نگه دارید
• از رختخواب‌های ضدمایت استفاده کنید و رختخواب‌ها را با آب داغ بشویید
• هنگام تمیز کردن منزل از ماسک استفاده کنید

مایت‌ها: این نوع مایت‌ها که گاهی مایت‌های رختخواب نیز نامیده می‌شوند رایج‌ترین علت آلرژی به گرد‌و‌غبار در خانه هستند. این ارگانیسم‌ها به‌سادگی در مکان‌های گرم و مرطوب تکثیر پیدا می‌کنند. این‌ مایت‌ها وقتی رطوبت به زیر ۵۰ درصد می‌رسد، از بین می‌روند و معمولا در مناطق دارای اقلیم خشک دیده نمی‌شوند. مایت‌ها اغلب در بالش‌ها، تشک‌ها، فرش‌ها و مبلمان قرار دارند و طی جارو کردن منزل در هوا پخش می‌شوند. مایت‌های گرد‌و‌غباری علت رایج آسم در کودکان نیز هستند. این ذرات خیلی ریز هستند و اغلب طی روش‌های معمول تمیز کردن از بین نمی‌روند.

سوسک‌ها: این موجودات در تمام محله‌ها و ساختمان‌ها زندگی می‌کنند. برخی از افراد وقتی نزدیک سوسک‌ها باشند، دچار علایم آلرژی می‌شوند. ذرات ریزی که از سوسک‌ها می‌آید، یکی از اجزای معمول گرد‌و‌غبار خانه است و ممکن است موجب بروز آلرژی گرد‌و‌غبار شود.

کپک: کپک قارچی است که اسپورهایی تولید می‌کند که در هوا شناور می‌شوند. وقتی افرادی که دارای آلرژی نسبت به کپک هستند این اسپورها را تنفس می‌کنند، علایم آلرژی در آن‌ها بروز می‌کند. انواع مختلفی از کپک وجود دارد که برخی را می‌توان دید ولی مشاهده‌ی برخی دیگر آسان نیست. کپک در هر جایی زندگی می‌کند؛ روی چوب‌ها و برگ‌های افتاده و در مکان‌های مرطوبی نظیر حمام و آشپزخانه. ذرات ریز کپک و اسپورها یک عضو معمول گرد‌و‌غبار خانه هستند که می‌توانند موجب بروز آلرژی شوند.

گرده‌ی گیاهان: افراد ممکن است نسبت به انواع مختلفی از گرده آلرژی داشته باشند. برای مثال برخی افراد نسبت به گرده‌ی درختان راش آلرژی دارند در حالیکه دیگران ممکن‌است به گرده‌ی انواع خاصی از چمن‌ها حساس باشند. گرده نیز یکی از اجزای معمول گرد‌و‌غبار خانه است که می‌تواند موجب بروز آلرژی شود. گرده‌ی درخت چنار معمول‌ترین آلرژن از نوع گرده گیاهان در ایران است.

مو، کرک و پر حیوانات: حیوانات خانگی می‌توانند از طریق مختلفی موجب ایجاد مشکلاتی برای بیماران آلرژیک شوند. ذرات پوستی ریز، بزاق و ادرار این حیوانات می‌تواند موجب واکنش آلرژیک شود به ویژه زمانی که با گرد‌و‌غبار ترکیب شوند.

• مصرف دارو
• ایمنی‌درمانی زیر جلدی (شات‌های آلرژی)
• ایمنی‌درمانی دهانی
• تغییر در وضعیت محل زندگی

اگر تلاش فرد برای کاهش قرارگیری در معرض گرد‌و‌غبار نتیجه‌بخش نباشد، پزشک ممکن‌است دارویی تجویز کند. داروهای ضداحتقان و آنتی‌هیستامین‌ها رایج‌ترین داروهای آلرژی هستند. این داروها کمک می‌کنند که علایم گرفتگی و آبریزش بینی، عطسه و خارش کاهش پیدا کنند. داروهایی هم وجود دارند که از آزادشدن مواد شیمیایی آغازگر واکنش‌های آلرژیک در بدن، جلوگیری می‌کنند. اسپری‌های کورتیکواستروئیدی در درمان التهاب بینی مفید هستند. اساس ایمنی‌درمانی افزایش تدریجی مقاومت فرد به آلرژن است. اولین دز در مطب پزشک و تحت نظارت او داده‌می‌شود و پس از آن به‌صورت روزانه توسط خود بیمار استعمال می‌شود. دوره‌ی درمان معمولا یک سال است.

نیش برخی حشرات (از جمله زنبورها و مورچه‌های آتشین) موجب بروز واکنش‌های آلرژیک نسبت‌به سم تزریق‌شده در پوست می‌شود. بیشتر افراد نسبت به نیش حشرات حساسیتی ندارند، ولی درد ناشی از نیش ممکن‌است باعث شود که آن‌ها فکر کنند به آن آلرژی دارند. دانستن تفاوت بین یک واکنش طبیعی و یک واکنش آلرژیک در این زمینه اهمیت دارد. هر ساله تعداد زیادی از مردم به علت نیش‌خوردگی توسط حشرات به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند. برآورد شده‌است که واکنش‌های مرگبار در این زمینه در حدود ۰/۸-۰/۴ کودکان و ۳ درصد افراد بالغ اتفاق می‌افتد.

درد، قرمزی، تورم (در ناحیه‌ی نیش خوردگی و کمی از اطراف آن)، کهیر، خارش، آنافیلاکسی

• اجتناب از حشرات
• تزریق فوری اپی‌نفرین در صورتیکه علایم آنافیلاکسی در حال پدیدار شدن باشد
• ایمنی‌درمانی

شدت واکنش نسبت به نیش یک حشره از فردی به فرد دیگر متغیر است. یک واکنش طبیعی منجر به درد، تورم و قرمزی در محل نیش‌خوردگی می‌شود. بهتر است که آن منطقه را با آب و صابون شست و از یخ برای کاهش تورم استفاده کرد. یک واکنش محلی بزرگ منجر به تورمی می‌شود که فراتر از محل نیش‌خوردگی گسترش پیدا می‌کند. این وضعیت اگرچه در ظاهر نگران‌کننده است ولی اغلب به‌صورت همان واکنش طبیعی مورد درمان قرار می‌گیرد. یک وضعیت درد غیرمعمول یا واکنش محلی بسیار گسترده ممکن‌است نیاز به مراقبت پزشکی داشته‌باشد. به علت اینکه این وضعیت برای دو تا سه روز می‌تواند ادامه پیدا کند، گاهی برای کاهش علایم از آنتی‌هیستامین‌ها و کورتیکواستروئیدها استفاده می‌شود. جدی‌ترین واکنش نسبت به نیش یک حشره، واکنش آلرژیک است. این وضعیت نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد. علایم واکنش آلرژیک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• کهیر، خارش و تورم در مناطق دیگر علاوه‌بر منطقه نیش‌خورده گرفتگی شکم، استفراغ، حالت تهوع شدید یا اسهال دشواری تنفس صدای خس‌خس، تورم زبان و گلو یا دشواری بلع

واکنش آنافیلاکسی نیز ممکن است طی چند دقیقه پس از نیش‌خوردگی پیش آید. در این وضعیت استعمال یک دز اپی‌نفرین و مراقبت سریع پزشکی مورد نیاز است. علایم ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• سرگیجه یا کاهش شدید در فشار خون
• از دست دادن هشیاری یا ایست قلبی

اگر کسی در مورد آلرژی به نیش حشرات مشکوک است لازم‌است به پزشک متخصص مراجه کند. پزشک در ابتدا در مورد تاریخچه‌ی بیمار سوالاتی خواهد پرسید. در ادامه ممکن‌است یک یا تعداد بیشتری آزمایش برای تشخیص آلرژی به زهر حشرات مانند آزمایش پوستی یا آزمایش خونی تجویز کند. در نوعی از آزمایش پوستی مقدار کمی از مایع حاوی زهر حشره روی پوست ساعد گذاشته می‌شود و با میله‌ای بسیار نازک روی پوست کشیده می‌شود تا مقداری از آن وارد پوست شود. اگر طی ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، آن نقطه متورم و قرمز شد، نشان‌دهنده‌ی آلرژی است. در آزمایش خونی نمونه‌ی خون برای وجود آنتی‌بادی‌های IgE مورد بررسی قرار می‌گیرد.

آلرژی نسبت به نیش حشرات طی یک رویکرد دو مرحله‌ای مورد درمان قرار می‌گیرد:

• نخستین مرحله، درمان فوری علایم ناشی از یک واکنش جدی است
• دومین مرحله، درمان پیشگیرانه‌ی آلرژی نسبت به زهر حشرات با استفاده از ایمنی‌درمانی زهر است

درمان بلندمدت آلرژی نسبت به نیش حشرات، ایمنی‌درمانی زهر نامیده می‌شود. ایمنی‌درمانی زهر شامل افزایش تدریجی مقدار زهر به کار گرفته‌شده روی پوست بیمار برای کاهش حساسیت او به زهر است. این کار می‌تواند خطر بروز واکنش‌های آلرژیک در آینده را کاهش دهد.

اگر فردی هنگام تماس با یک حیوان خانگی دچار آبریزش بینی و چشم شده یا شروع به عطسه می‌کند و دچار خس‌خس سینه می‌شود، او احتمالا به حیوانات خانگی آلرژی دارد.

• اجنتاب از مجاورت با سگ و گربه
• استفاده از اسپری‌های بینی، آنتی‌هیستامین‌ها و گشادکننده‌های برونش برای بهبود علایم
• ایمنی‌درمانی

گربه‌ها مواد آلرژن مختلفی تولید می‌کنند. این آلرژن‌ها روی پوست، مو و داخل بزاق آن‌ها دیده‌می‌شوند. همه‌ی گربه‌ها این آلرژن‌ها را تولید می‌کنند. گرد‌و‌غبار و گرده‌ی موجود در پوشش گربه نیز می‌تواند موجب واکنش آلرژیک شود.

علایم آلرژی به گربه‌ها از حالت خفیف تا شدید بسته به میزان حساسیت فرد و سطح قرارگیری در معرض آلرژن‌ها متعیر است. این علایم شامل موارد زیر می‌شود:

• عطسه، گرفتگی یا آبریزش بینی
• درد صورت
• سرفه، تنگی نفس و خس‌خس
• قرمزی، خارش و آبریزش چشم
• جوش‌های پوستی و کهیر

راه معمول تشخیص آلرژی به گربه انجام یک آزمایش پوستی است. برای این آزمایش مقدار کمی از عصاره‌ی آلرژن گربه روی پوست قرار داده‌می‌شود و طوری روی پوست کشیده می‌شود که مقداری از آن وارد پوست شود. اگر در این حالت علایم مربوط به آلرژی در فرد مشاهده شد یعنی او به گربه آلرژی دارد.

سگ‌ها نیز آلرژن‌های مختلفی تولید می‌کنند. این آلرژن‌ها در پوست، مو، بزاق و ادرار حیوان وجود دارند و تمام سگ‌ها این آلرژن‌ها را تولید می‌کنند. البته گاهی گرد‌و‌غبار و گرده‌ی موجود در پوشش سگ می‌تواند موجب علایم آلرژی شود یعنی لزوما این علایم ناشی از آلرژی به خود سگ نیست. علایم آلرژی به سگ نظیر علایم آلرژی به گربه است که قبلا ذکر شد.

اگر فرد پس از مصرف دارویی خاص، دچار کهیر، خارش و دشواری تنفس شود ممکن است دچاری آلرژی دارویی باشد. افراد دارای آلرژی دارویی ممکن است قطع نظر از اینکه فرم دارویی که مصرف می‌کنند به چه صورت باشد، دچار واکنش آلرژیک شوند.

• جوش و کهیر
• خارش
• مشکلات تنفسی و خس خس
• ورم
• آنافیلاکسی

• آزمایش پوستی (فقط برای پنیسیلین دقیق است)
• چالش‌های دارویی

• اجتناب از آغازگرها
• در صورتی که علایم آلرژی تشدید شدند یا چند علامت با هم ظاهر شدند، بیمار باید مراقبت‌های پزشکی دریافت کند. باید تمام پزشکان معالج از آلرژی فرد آگاه باشند.

در حالیکه فرد ممکن‌است علایم آلرژیک را برای نخستین باری که از یک دارو استفاده می‌کند، بروز ندهد ولی بدن ممکن‌است آنتی‌بادی هایی علیه آن تولید کند. به‌عنوان یک پیامد وقتی فرد دوباره آن دارو را مصرف کند، سیستم ایمنی با آن به‌عنوان یک مهاجم برخورد کرده و در نتیجه‌ی آزاد شدن مواد شیمیایی در بدن برای دفاع علیه آن ماده، علایمی در فرد بروز می‌کنند. پنی‌سیلین موجب بیشتر علایم آلرژی می‌شود. البته فقط به خاطر اینکه فردی پس از مصرف پنی‌سیلین علایم آلرژیک را نشان داده به معنای این نخواهد بود که در برابر داروهای مرتبطی نظیر آموکسی‌سیلین نیز همین واکنش را نشان می‌دهد هر چند احتمال آن وجود دارد. همچنین داشتن یک واکنش به پنی‌سیلین یا داروی دیگر در یک زمان لزوما به مفهوم این نیست که همان واکنش در آینده هم اتفاق خواهد افتاد. آنتی‌بیوتیک‌هایی که حاوی داروهای سولفا هستند مانند سپترا و باکتریم و پدیازول نیز گاها موجب واکنش‌های آلرژیک می‌شوند.

تشخیص آلرژی‌های دارویی سخت است. فقط آلرژی به پنی‌سیلین را می‌شود از طریق آزمایش پوستی به‌طور قطع تشخیص داد. علایم برخی از واکنش‌های آلرژیک به داروها شبیه علایم برخی از بیماری‌ها است.

اگر فردی دارای آلرژی دارویی باشد:

• باید به هر پزشکی که مراجعه می‌کند، او را در جریان آلرژی خود قرار دهد
• در مورد داروهایی مرتبطی که باید از آن‌ها اجتناب کند، آگاهی کسب کند
• باید در مورد داروهای جایگزین از پزشک راهنمایی بخواهد
• از دستبند طبی هشداردهنده‌ی استفاده کند

اگر جایگزین مناسبی برای آنتی‌بیوتیکی که فرد نسبت به آن آلرژی دارد وجود نداشته باشد او باید مورد حساسیت‌زدایی دارو قرار گیرد. این رویکرد شامل افزایش تدریجی مقدار مصرف دارو است. این کار معمولا در بیمارستان و تحت‌نظر پزشک انجام می‌شود. این کار به ویژه زمانی مفید‌است که فرد مجبور باشد دارویی را هر روز مصرف کند. وقتی فرد مصرف دارو را متوقف کند، برای مثال زمانی که دوره‌ی شیمی‌درمانی به پایان می‌رسد، اگر بعدا دوباره بخواهد آن دارو را مصرف کند، باید دوباره حساسیت‌زدایی شود.

در حدود ۱۰ درصد افراد به این دارو آلرژی دارند. البته بیش از ۹۰ درصد افرادی که فکر می‌کنند به پنی‌سیلین آلرژی دارند، واقعا دارای این نوع آلرژی نیستند. حتی در مورد افرادی که آلرژی آن‌ها به این دارو تشخیص داده شده‌است، فقط در حدود ۲۰ درصدشان ده سال پس از نخستین واکنش آلرژیک همچنان نسبت به این دارو دارای آلرژی هستند.

واکنش‌های آلرژیک خفیف تا متوسط در مورد پنی‌سیلین شایع است و علایم ممکن‌است شامل موارد زیر باشند:

• کهیر، ایجاد خیز و ورم در پوست به‌خصوص در ناحیه‌ی صورت، گرفتگی گلو، خس‌خس، سرفه و دشواری تنفس گاهی نیز ممکن است واکنش آنافیلاکسی بروز کند. علایم آنافیلاکسی ممکن‌است تنها شامل علایم پوستی نباشد بلکه علایم زیر ظاهر شود: تنگی قفسه سینه و دشواری تنفس تورم زبان، گلو ولب‌ها سرگیجه و از دست‌رفتن هشیاری که می‌تواند منجر به شوک و نارسایی قلبی شود

اگر فردی زیاد عطسه می‌کند و اغلب بینی او دچار گرفتگی یا آبریزش است یا اگر چشم‌ها، دهان و پوست او احساس خارش دارد، ممکن‌است دچار التهاب مخاط بینی باشد. التهاب مخاط بینی اغلب به‌عنوان تب یونجه شناخته می‌شود اما حتما لازم نیست که فرد در معرض یونجه قرار بگیرد تا علایم بروز کنند و با وجود نام این بیماری، فرد بیمار حتما نباید دچار تب شود که تب یونجه داشته‌باشد. آلرژی‌های تنفسی به ویژه رینیت آلرژیک از رایج‌ترین آلرژی‌ها در بین مردم ایران بوده و انتظار می ‌رود شیوع آن بیشتر شود. مطالعات اخیر نشان داده‌اند که شیوع رینیت آلرژیک در کودکان ایرانی بالا است و لازم‌است توجه بیشتری برای کنترل این بیماری در کشور مبذول شود. شیوع آلرژی تنفسی در ایران بین ۱۰ تا ۳۰ درصد گزارش شده‌است.

رینیت آلرژیک دارای دو فرم است:

فصلی: علایم رینیت آلرژیک فصلی می‌تواند در فصل بهار، تابستان و اوایل پاییز بروز کند. این‌ها معمولا در اثر حساسیت آلرژیک به اسپورهای کپک و گرده‌های موجود در هوا ایجاد می‌شوند.

همیشگی (مزمن): افرادی که دارای این نوع رینیت آلرژیک هستند، در کل سال علایم را دارند. این وضعیت اغلب بوسیله‌ی مایتها، مو و ضایعات پوستی حیوانات، سوسک‌ها یا کپک ایجاد می‌شود.

آبریزش بینی، خارش چشم ها دهان یا پوست، عطس، گرفتگی بینی، خستگی

• ایجاد تغییراتی در رفتار و محیط زندگی برای اجتناب از آغازگرها
• بسته نگه‌داشتن پنجره‌ها در زمان‌هایی که گرده زیادی در هوا وجود دارد
• استفاده از عینک در فضای بیرون
• استفاده از رختخواب‌های ضدمایت
• شستن درست پس از تماس با حیوانات
• کنترل برخی از علایم به کمک آنتی‌هیستامین‌ها، ضداحتقان‌ها و اسپری‌های استروئیدی بینی

رینیت آلرژیک می‌تواند همراه با موارد زیر باشد:

• کاهش تمرکز
• محدود شدن فعالیت
• کاهش توانایی تصمیم‌گیری
• هماهنگی ضعیف بین دست و چشم
• مشکلات در به خاطر آوردن
• تحریک‌پذیری
• اختلالات خواب
• خستگی
• تصادفات رانندگی بیشتر
• جراحات بیشتر در محل کار یا مدرسه

بسیاری از والدین می‌گویند که کودکان دارای رینیت آلرژیک طی فصل آلرژی تحریک‌پذیر و بدخلق می‌شوند. از آن‌جایی که کودکان قادر نیستند علایم خود را همیشه به‌صورت مستقیم بیان کنند، ممکن‌است ناراحتی خود را با رفتار پرخاشگرانه در مدرسه و خانه نشان دهند. این امر مهم‌است که این تحریک‌پذیری که ناشی از مشکلات بینی، گوش یا گلو است، با اختلال کمبود توجه اشتباه گرفته‌نشود. علایم رینیت آلرژیک دارای علت‌های دیگری نیز هستند، شایع‌ترین علت آن سرمایی است که موجب عفونت شود (رینیت عفونی). بیشتر عفونت‌ها نسبتا کوتاه بوده و علایم طی سه تا هفت روز بهبود می‌یابند.

پزشک متخصص می تواند در درمان علایم رینیت آلرژیک کمک کند. گاهی اوقات رینیت آلرژیک با شرایط پزشکی خاصی مانند انحراف بینی یا پولیپ بینی پیچیده‌تر می‌شود. بسیاری از آلرژن‌هایی که موجب آغاز رینیت آلرژیک می‌شوند، در هوا وجود دارند بنابراین امکان ندارد که کلا از آن‌ها دوری کرد. اگر علایم فرد با پرهیز از آغازگرها تحت کنترل درنیاید، داروهایی برای بهبود علایم تجویز می‌شود.

اگر فردی بیشتر در محیط کار علایمی نظیر علایم رینیت آلرژیک داشته‌باشد، ممکن‌است دچار رینیت شغلی باشد. رینیت شغلی، وضعیتی است که علایم فرد در اثر آلرژن‌هایی که در محیط کار وجود‌دارند، آغاز یا تشدید می‌شود. این علایم می‌تواند شامل عطسه، آبریزش بینی و چشم باشد. آغازگرهای معمول عبارتند از محصولات پاک‌کننده، گازهای شیمیایی، انواع خاصی از گرد‌و‌غبار و گازهای خورنده.

سینوزیت اغلب با رینیت اشتباه گرفته می‌شود. رینیت تنها مجرای بینی را درگیر می‌کند. رینیت ممکن است در اثر سرما یا آلرژی بوجود آید. عفونت سینوس‌ها یا همان سینوزیت یکی از مشکلات عمده‌ی سلامتی است. سینوس‌ها حفره‌های خالی هستند که در استخوان‌های صورت قرار دارند. افرادی که دارای آلرژی، آسم، مشکل ساختاری در بینی یا سینوس‌ها هستند یا افرادی که داری سیستم ایمنی ضعیفی هستند، در خطر بیشتری قرار دارند. این بیماری اغلب در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود. گاهی اوقات ویروس‌ها و قارچ‌ها نیز می‌توانند موجب بروز آن شوند. عفونت حفره‌ی سینوسی نزدیک مغز می‌تواند در صورت عدم درمان مرگبار باشد. سینوس‌ها در حالت طبیعی دارای پوشش نازکی از مخاط هستند که گرد‌و‌غبار، اجرام و دیگر ذرات هوا را به دام می‌اندازند. برآمدگی‌های مو مانندی در این حفره‌ها وجود دارند که موجب حرکت مخاط به‌سمت حفره‌ی بینی می‌شوند. عفونت و التهاب سینوس‌ها جریان طبیعی مخاط در سینوس‌ها را متوقف می‌کند. وقتی عفونت یا آلرژی موجب تورم بافت‌های موجود در این غشاها شود، عمل این برجستگی‌های مو مانند نیز متوقف می‌شود و مخاط در سینوس‌ها تجمع پیدا می‌کنند. براساس نتایج یک مطالعه‌ی مروری، شیوع سینوزیت در میان ایرانیان بالا و در حدود ۵۳ درصد است. همچنین شیوع سینوزیت در غرب کشور در مقایسه با دیگر مناطق کمتر است و بیشترین شیوع مربوط به مناطق مرکزی است.

سینوس‌ها حفره‌های خالی هستند که در استخوان‌های صورت قرار دارند

یک سرماخوردگی بد اغلب با عفونت سینوس‌ها اشتباه گرفته‌می‌شود. بسیاری از علایم از جمله سردرد یا درد صورت، آبریزش بینی و گرفتگی بینی یکسان هستند ولی برخلاف سرماخوردگی، علایم سینوزیت ممکن‌است توسط عفونت‌های باکتریایی بوجود آید. این مشکل اغلب نیازمند درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها است.

علایم شایع سینوزیت عبارتند از:

• ترشحات پشت حلقی
• تغییر رنگ ترشحات بینی
• گرفتگی بینی
• احساس سنگینی در صورت (به ویژه در زیر چشم‌ها یا در ناحیه‌ی پل بینی)
• سردرد در ناحیه پیشانی
• درد دندان‌ها
• سرفه
• تب
• خستگی
• بوی بدن دهان

تشخیص سینوزیت: برای تشخیص سینوزیت باید به پزشک مراجعه کرد. در بیشتر موارد درمان سینوزیت آسان است.

برخی افراد دارای آلرژی به کپک‌ها هستند. کپک‌ها در هر جایی زندگی می‌کنند. این قارچ‌ها می‌توانند در حمام، زیر زمین و قسمت‌های مرطوب کابینت، پشته‌ی برگ‌های جمع شده در گوشه‌ی حیاط خانه و جاهای دیگر وجود داشته باشند. اسپورهای ریز کپک‌ها در هوا جریان می‌یابند و موجب واکنش‌های آلرژیک در افراد حساس می‌شوند.

علایم آلرژی به کپک می‌تواند مشابه دیگر آلرژی‌های تنفسی باشد:

گرفتگی و آبریزش بینی، عطسه، سرفه، خس‌خس کردن، خارش گلو و تحریک چشم‌ها. کپک‌ها همچنین می‌توانند موجب آغاز علایم آسم شوند.

کپک‌های موجود در قسمت‌های مرطوب خانه از عوامل مسبب آلرژی هستند

در ابتدا باید پزشک این نوع آلرژی را تشخیص دهد. داروهای ضداحتقان و آنتی‌هیستامین‌ها می‌توانند به بهبود علایم کمک کنند. در هنکام کار در محل‌هایی که احتمال وجود کپک در آنجا وجود دارد، باید از ماسک استفاده کرد و پس از اتمام کار بینی خود را با محلول نمکی پاک کرده و بدن خود را شست.

بزاق، مدفوع و پوست‌های جدا‌شده‌ی سوسک می‌تواند موجب آغاز واکنش آلرژی و همچنین آسم شود. این آلرژن‌ها نظیر مایت‌ها عمل کرده و زمانی که در هوا پخش شوند، موجب تشدید علایم می‌شوند. به گزارش انجمن ملی مدیریت آفات در آمریکا ۶۳ درصد خانه‌ها در آمریکا دارای آلرژن‌های سوسک هستند. در برخی مناطق این رقم ۹۸ درصد هم می‌رسد. علایم معمول آلرژی به سوسک عبارتند از: سرفه، گرفتگی بینی، بثورات پوستی، خس‌خس کردن، عفونت گوش و عفونت سینوس‌ها.

آلرژی به لاتکس در دهه های اخیر شناسایی شده‌است. خطر ایجاد آلرژی به لاتکس با افزایش قرارگیری در معرض آن بیشتر می‌شود. بیشتر افرادی که دارای آلرژی به لاتکس هستند، برای سال‌های متمادی در معرض این ماده قرار گرفته‌اند. عمده‌ی این افراد را پرستاران، پزشکان، دندانپزشکان و بیمارانی که جراحی‌های زیادی را گذرانده اند، تشکیل می‌دهند.

لاتکس یا لاستیک طبیعی ماده‌ای است که از شیره‌ی درخت هوآبرزیلینسیس به‌دست می‌آید. پس از اضافه‌کردن مواد نگهدارنده و تثبیت‌کننده درون قالب ریخته می‌شود، حرارت داده و سپس خشک می‌شود. مواد شیمیایی مختلفی به لاتکس افزوده می‌شود. گاهی هم پودر خشکی که معمولا نشاسته‌ی ذرت است به سطح لاتکس اضافه می‌شود تا سطوح لاستیک به هم نچسبد. واکنش‌های آلرژیک ممکن است نسبت به پروتئین لاتکس و همچنین مواد شیمیایی افزوده‌شده به آن اتفاق بیفتد اما مربوط به نشاسته‌ی ذرت نیست. البته وقتی دستکش‌ها پوشیده می‌شوند، پروتئین لاتکس ممکن‌است از لاتکس تراوش کند و به ذرات نشاسته‌ی ذرت بچسبد. هنگام عوض کردن دستکش‌ها، این ذارت می‌توانند در هوا منتشر شوند و آلرژن‌های لاتکس را در محیط پخش کنند. بسیاری از محصولات تجاری حاوی لاتکس هستند. این‌ها شامل نوارهای بانداژ، شیشه‌ی شیر نوزاد، اسباب‌بازی‌های نوزادان، چسب‌های لاستیکی، کش‌های لباس و بسیاری از تجهیزات پزشکی می‌شوند. در مقایسه با لاتکس، لاستیک سنتزی (مصنوعی) از مواد پتروشیمایی ساخته می‌شود و حاوی پروتئین‌های آلرژیک لاتکس نیست. محصولات حاصل از لاستیک سنتزی موجب واکنش‌های آلرژیک نمی‌شوند.

در افرادی که دارای حساسیت به پروتئین‌های لاتکس هستند، تماس با لاتکس موجب آزاد‌شدن هیستامین در بافت‌ها می‌شود. نتیجه‌ی این امر ایجاد خارش و کهیر در اثر تماس مستقیم مثلا پوشیدن دستکش‌های لاتکس یا تورم و خارش لب، صورت یا زبان پس از بادکردن بادکنک‌های لاتکس، است. آنافیلاکسی شدیدترین واکنش آلرژیک نسبت به لاتکس است و معمولا در بیماران بسیار حساسی که در آن‌ها پروتئین لاتکس به سرعت از طریق سطوح مرطوبی نظیر دهان، بینی، گلو، واژن، رکتوم یا به طورت داخلی (مثلا طی جراحی) جذب می‌شوند، دیده می‌شود. دشواری در تنفس، کاهش شدید فشار خون و شوک آنافیلاکسی نیز ممکن‌است اتفاق بیفتد.

بیشتر واکنش‌های نامطلوب به لاتکس از نوع درماتیت تحریکی هستند که این یک واکنش آلرژیک حقیقی نیست و سیستم ایمنی را درگیر نمی‌کند. این مساله منجر به خشکی، زبری و پوسته‌پوسته شدن پوست می‌شود و گاهی هم با زخم‌های آبدار همراه می‌شود. این مشکل با عرق کردن و سایش پوست با دستکش‌های لاستیکی بدتر می‌شود. اگرچه درماتیت تحریکی یک واکنش آلرژیک نیست، ولی جذب‌شدن لاتکس از طریق پوست آسیب‌دیده خطر ایجاد آلرژی به لاتکس را وقتی فرد به‌طور مکرر در معرض لاتکس قرار گیرد، بیشتر می‌کند. تشخیص و درمان این مساله برای کاهش خطر ایجاد آلرژی به لاتکس توصیه می‌شود. برخی از پروتئین‌های موجود در لاتکس در برخی از غذاها هم وجود دارند و برخی از افراد دارای آلرژی لاتکس ممکن است با مصرف برخی از غذاها دچار خارش دهان یا تورم گلو شوند. رایج‌ترین غذاها در این زمینه عبارتند از موز، آووکادو، کیوی، آلو، توت‌فرنگی و گوجه‌فرنگی.

آزمایش پوستی یکی از آزمایش‌های تشخیص نوع آلرژی در فرد است

برای تایید این آلرژی ممکن است پزشک آزمایشی را تجویز کند تا مشخص شود که آیا فرد نسبت به پروتئین‌های لاتکس و نگهدارنده‌های شیمیایی موجود در آن آلرژی دارد یا نه. نوع آزمایش‌های معمول ازمایش پوستی یا آزمایش‌های خونی برای IgE است.

اگر فردی دارای حساسیت به لاتکس باشد باید موارد زیر را رعایت کند:

• اجتناب از لاتکس در تمام فرم‌های موجود و به ویژه اجتناب از لاتکسی که در تماس با پوست، صورت، چشم، بینی یا گلو قرار گیرد. در صورت لزوم باید از جایگزین‌های لاتکس استفاده شود.
• برخی از کاندوم‌ها و دیافراگم‌های مورد استفاده برای پیشگیری از بارداری حاوی لاتکس هستند. کاندوم‌های فاقد لاتکس نیز وجود دارند.
• استفاده از یک دستبند هشدار پزشکی که نشان‌دهنده‌ی نوع آلرژی فرد است.
• پیش از هر عمل جراحی، درمان دندانپزشکی، پاپ اسمیر، آزمایش‌های خونی یا دیگر اعمال پزشکی لازم است فرد معالج را در جریان این آلرژی گذاشت.
• اجتناب از غذاهای بیرونی که توسط افرادی آماده شده‌ است که از دستکش لاتکس استفاده کرده‌اند.
• اجتناب از مشاغلی که در آن‌ها استفاده از ابزار دارای جنس لاتکس لازم است.