جان کوم، مدیرعامل واتساپ، فیسبوک را ترک می‌کند

جان کوم، بنیان‌گذار و مدیرعامل واتساپ و عضو هیئت مدیره‌ی فیسبوک، به‌تازگی در صفحه خود در این شبکه‌ی اجتماعی نوشت: «اکنون وقت رفتن من فرارسیده است. من مدتی به مرخصی می‌روم تا به پیگیری علایقم خارج از حیطه‌ی فناوری بپردازم؛ نظیر جمع‌آوری پورشه‌های نایاب مجهز به پیشرانه‌ی هواخنک، کار روی خودروهایم و انجام بازی ورزشی التیمیت فریزبی.» این مطلب اندکی پس از آن منتشر می‌شود که واشنگتن پست گزارش داد جان کوم به دلیل اختلافات با مدیریت فیسبوک بر سر حریم شخصی داده‌های کاربران واتساپ و تضعیف رمزنگاری این پیام‌رسان، فیسبوک را ترک خواهد کرد. با این حال، کوم در یادداشت اخیر خود انگیزه‌اش از ترک فیسبوک را پنهان کرده است. وی در ادامه گفت: «من همچنان به حمایت از واتساپ از بیرون ادامه خواهم داد.»

مارک زاکربرگ، مدیرعامل فیسبوک، به‌سرعت نسبت به خروج کوم از شرکت واکنش نشان داد و زیر پست فیسبوک او نوشت: «جان، من دلتنگ همکاری بسیار نزدیکم با تو می‌شوم، من قدردان تمام زحمات تو برای کمک به اتصال دنیا و تمام آنچه به من آموختی از جمله رمزنگاری و توانایی آن در گرفتن قدرت از سیستم‌های متمرکز و پس دادن آن به مردم هستم. این ارزش‌ها برای همیشه در قلب واتساپ جای خواهند داشت.» این نظر بیشتر می‌کوشد اهمیت این ایده را که فیسبوک با تلاش برای از بین بردن رمزنگاری، کوم را کنار زد، کاهش دهد.

این اقدام کوم مبنی بر ترک فیسبوک سه سال و نیم پس از تصاحب واتساپ توسط این شبکه‌ی اجتماعی انجام می‌شود؛ بدین مفهوم که کوم احتمالا درصد زیادی از سهام خود را واگذار کرده و انگیزه‌های مالی‌اش برای باقی ماندن در فیسبوک کاهش یافته است. هنوز مشخص نیست که با خروج کوم چه بر سر صندلی وی در هیئت مدیره‌ی فیسبوک خواهد آمد یا چه کسی به‌عنوان مدیرعامل واتساپ جایگزین او خواهد شد.

بر اساس برخی گمانه‌زنی‌ها، نیراج آرورا، مدیر اجرایی کسب‌وکار واتساپ و یکی از مدیران سابق گوگل که در سال ۲۰۱۱ به واتساپ پیوست، نامزد احتمالی برای تصدی پست مدیرعاملی این پیام‌رسان محسوب می‌شود. یکی از منابع آگاه وی را به‌عنوان فرد شماره‌ی ۴ در واتساپ معرفی می‌کند.

تغییر ارزش‌ها

کوم واتساپ را در سال ۲۰۱۴ با مبلغ هنگفت ۱۹ میلیارد دلار به فیسبوک فروخت. اما واتساپ به تداوم رشد خود ادامه داد و با افزایش بیش از ۳ برابری میزان کاربرانش، در کنار مسنجر فیسبوک به محبوب‌ترین پلتفرم پیام‌رسانی دنیا تبدیل شد. در همان زمان، کوم و برایان اکتون، هم‌بنیان‌گذار واتساپ، اطمینان داشتند که این پیام‌رسان به سمت اجرای آگهی‌های تبلیغاتی یا ادغام داده‌هایش با فیسبوک حرکت نخواهد کرد.

با این حال، تقریبا یک سال و نیم بعد، فیسبوک به واتساپ فشار آورد تا شرایط استفاده از خدماتش را تغییر و شماره تلفن‌های کاربران را در اختیار آن‌ها قرار دهد. این دسترسی به فیسبوک امکان داد آن کاربران را با تبلیغات دقیق‌تر و مناسب‌تر هدف قرار دهد؛ برای مثال، با دادن اجازه به کسب‌وکارها برای آپلود فهرست شماره تلفن‌ها، امکان قرارگیری آن افراد در معرض تبلیغات فراهم شد. سرانجام در سال ۲۰۱۷، فیسبوک ۱۲۲ میلیون دلار از سوی اتحادیه‌ی اروپا جریمه شد که مبلغی ناچیز برای شرکتی با درآمد فصلی بیش از ۴ میلیارد دلار به‌حساب می‌آید.

اما اختلافات بر سر حریم شخصی کاربران واتساپ، مدت‌ها قبل‌ از افشای رسوایی کمبریج آنالیتیکا موجب شکل‌گیری شکاف بین کوم و شرکت مادر شد. یک منبع آگاه تأیید می‌کند که کوم از یک سال پیش در فکر ترک فیسبوک بوده است. اکتون در ماه نوامبر از این شبکه‌ی اجتماعی جدا شد و از آن زمان تاکنون به‌صورت علنی از جنبش حذف فیسبوک حمایت می‌کند.

واشنگتن پست همچنین می‌نویسد عملکرد مدیران فیسبوک در تضعیف رمزنگاری دوطرفه‌ی واتساپ با هدف تسهیل استفاده از آن برای کسب‌وکار، موجبات خشم کوم را فراهم آورده بود. ایجاد امکان تعامل چندین نفر از اعضای یک کسب‌وکار با یک حساب کاربری واتساپ، می‌تواند با رمزنگاری قدرتمند ناسازگار باشد. در نهایت فیسبوک قصد دارد با ارائه‌ی خدمات اضافه به شرکت‌های بزرگ نظیر خطوط هواپیمایی، وب‌سایت‌های تجارت الکترونیک و بانک‌هایی که خواهان انجام تجارت در واتساپ هستند، به کسب درآمد بپردازد.

کوم یکی از منتقدان سرسخت تبلیغات در اپلیکیشن‌ها بود. وی یک بار در گفتگو با فوربز گفته بود: «سروکار داشتن با تبلیغات افسرده‌کننده است. شما زندگی هیچ کس را با بهبود عملکرد تبلیغات بهتر نمی‌کنید.» وی عهد بسته بود که تبلیغات را از واتساپ دور نگه دارد. اما در طول سالی که گذشت، فیسبوک به نمایش تبلیغات در اینباکس پیام‌رسان مسنجر پرداخت. فیسبوک در نبود کوم احتمالا نمایش این تبلیغات آزاردهنده را در واتساپ نیز گسترش خواهد داد.

جدایی کوم از فیسبوک در زمانی صورت می‌گیرد که این شرکت در آستانه‌ی برگزاری کنفرانس توسعه‌دهندگان F8 قرار دارد و با وجود این مشغول تعطیل کردن بخش‌هایی از پلتفرم توسعه‌دهندگان خود با هدف جبران رسوایی کمبریج آنالیتیکا است. در همین حال، گوگل نیز در حال تثبیت راهبرد پیام‌رسانی چندپاره‌ی خود است و با هدف تمرکز بر ساخت سرویسی جدید برپایه‌ی استاندارد سرویس‌های ارتباطی غنی (RCS) و جایگزینی آن با پیام‌های کوتاه (SMS)، اپلیکیشن پیام‌رسان الو را کنار می‌گذارد.

فید خبری در عین آنکه درآمد هنگفتی برای فیسبوک به ارمغان آورد، این شرکت را به شخصیت شروری نیز تبدیل کرد. پیام‌رسانی به لطف سلطه‌ی مسنجر و واتساپ به بزرگ‌ترین نقطه‌ی قوت فیسبوک تبدیل شده است. با توجه به اینکه بسیاری از کاربران حتی از تملک واتساپ توسط فیسبوک آگاهی ندارند، جدایی کوم از این شبکه‌ی اجتماعی به دلیل ملاحظات حریم شخصی بعید است تغییر چندانی در وضعیت فعلی ایجاد کند. اما این موضوع نشان‌دهنده‌ی جاه‌طلبی‌های تجاری فیسبوک و بی‌تفاوتی بیش از پیش این شرکت به حریم شخصی کاربران است.