گذشته و آینده تحولات صدای انسان از نگاه یک دانشمند
در نظر ما حرف زدن کاری کاملا عادیست، این طور نیست؟ ما گفتگو را یک مهارت معمولی می‌دانیم؛ اما توانایی تکلم نقش بسیار مهمی در زندگی ما دارد. حرف زدن شاید کار ساده‌ای به نظر برسد؛ اما انسان برای رسیدن به این حد از مهارت در تولید صداهای گوناگون به صدها هزار سال تکامل نیاز داشته است تا طبیعت بتواند یک ساز و کار پیچیده اما ظریف برای این کار توسعه دهد.
ترور کاکس پروفسور مهندسی صدا در دانشگاه سالفورد و از کارشناسان مجرب حوزه‌ی آکوستیک است. وی کتابی تحت عنوان «حالا می‌توانید حرف می‌زنید: تکلم انسان از نئاندرتال‌ها تا هوش مصنوعی» منتشر کرده است که در آن به پیدایش توانایی تکلم در انسان و آینده‌ی آن پرداخته شده است. پایگاه ورج مصاحبه‌ای را با ترور کاکس داشته که در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم.
برای شروع، بهتر است درمورد تکامل زبان انسان حرف بزنیم. از کتاب شما این گونه برداشت می‌شود که ما هنوز نمی‌دانیم انسان‌ها از چه زمانی شروع به صحبت کردند.
موضوع قطعی است این است که ما هنوز نمی‌دانیم انسان‌های اولیه از چه زمانی زبان قابل تکلم را توسعه دادند. دقت کنید که در این جا از زبان اشاره یا دیگر راه‌های ارتباطی حرف نمی‌زنیم، منظور من زبانی است که در آن برای انتقال مفهوم از اصوات و به تبع آن از کلمات مختلف استفاده می‌شود. در حال حاضر اختلاف دانشمندان بر سر این موضوع است که آیا انسان‌های خردمند یا هومو سایپیانس برای اولین بار شروع به صحبت کردند یا پیش از آن‌ها انسان‌های غارنشین یا نئاندرتال‌ها بودند که این کار را کردند. در حال حاضر شواهد فزاینده‌ای نشان می‌دهد که نئاندرتال‌ها اولین انسان‌های سخنگو بوده‌اند.
به نظر من نئاندرتال‌ها اولین بار شروع به صحبت کردند و فکر می‌کنم این اتفاق ۵۰۰ هزار سال پیش روی داده است. هم اکنون پژوهشگران در حال تحقیق روی یافتن پاسخ پرسش‌های اساسی هستند؛ از جمله این که چه چیزی باعث شد انسان توانایی تکلم پیدا کند. به نظر می‌رسد مهم‌ترین دلیل ظهور تکلم در انسان، بزرگ شدن مغز انسان‌ها بوده باشد که هیچ ربطی به توانایی تولید صدا توسط او ندارد.
پیش از این گمان می‌رفت که توانایی تولید اصوات در انسان منجر به توسعه‌ی مهارت‌های گفتاری و بزرگ شدن قسمت‌های درگیر مغز شده است، اما هم‌اکنون نظریه‌ی مورد اقبال این است که انسان‌ها بعد از ایستادن روی دو پا و استفاده‌ی بیشتر از دستهایشان برای انجام کارهای ظریف‌تر نیاز به مغز بزرگتری برای کنترل بهتر دستهایشان داشته‌اند. بزرگتر شدن مغز نیز منجر به افزایش هوش شده است و این نقطه‌ی شروعی برای توسعه و پیشرفت توانایی تکلم انسان بوده است. نیاکان باستانی ما می‌توانستند فریاد بزنند و صداهایی دربیاورند که برای دیگران قابل فهم بوده اما به تدریج شروع به ساخت کلمات کردند.
چه چیز ویژه‌ای در مورد صدای انسان وجود دارد؟ و چه کاستی‌هایی دارد؟
البته حیواناتی مانند پرندگان صداهای جالبی تولید می‌کنند؛ اما چیزی که باعث تفاوت ما از خویشاوندان نزدیک ما در نخستیان شده، این است که مغز ما انسان‌ها کنترل پیچیده‌ای روی مکانیزم تولید صدا دارد. مغز ما کنترل کاملی روی بیش از صد عضله‌ی درگیر برای تولید صدا دارد. ما به شکل شگفت‌آوری قادر هستیم به‌سرعت به‌صورت کلامی ارتباط برقرار کنیم؛ چون کنترل بالایی بر عضلات صوتی داریم. بخشی از دلیل آن به توسعه‌ی بیشتر عضلات و اعصاب برمی‌گردد؛ اما قسمتی از آن هم شامل بحث روانشناسی می‌شود. حنجره‌ی انسان‌ها نسبت به دیگر حیوانات در قسمت پایین‌تری قرار دارد و به زبان ما اجازه می‌دهد تا آزادانه و سریع در دهان بچرخد و کلمات مختلفی را تولید کند.
شما در کتاب خود درمورد روش‌هایی که افراد برای مراقبت و حفظ صدای خود انجام می‌دهند صحبت کرده‌اید، روش‌هایی مانند عمل جراحی. اما آیا روش‌های غیرتهاجمی هم وجود دارد؟
یکی از ویژگی‌های شگفت‌انگیز صدای انسان این است که به‌طرز خارق‌العاده‌ای بسیار آهسته پیر می‌شود. من ۵۰ سال دارم و موهایم خاکستری شده است؛ اما صدایم نسبت به سی سال پیش تفاوت چندانی نکرده است. من فکر می‌کنم دلیل جوان ماندن صدای ما این است که به‌طور مستمر از آن استفاده می‌کنیم.
در حقیقت تا زمانی که جیغ نزنید یا فریاد نکشید، صدای شما کاملا سالم می‌ماند. برای تولید صدا عضلات زیادی درگیر می‌شوند و برای به حرکت درآوردن این عضلات به‌صورت هماهنگ، ارتباطات بسیار زیادی در مغز ایجاد می‌شود، بنابراین هر چه بیشتر از این عضلات استفاده کنید، به همان مقدار قوی‌تر می‌شوند و جوان می‌مانند و تبحر شما در حرف زدن هم بهتر می‌شود درست مانند وقتی که به باشگاه می‌روید تا عضلات خود را تقویت کنید.
ملحق شدن به یک گروه آواز برای تقویت و نگهداری صدا مفید است؛ نه‌تنها به این دلیل که سیستم تولید صدا تقویت می‌شود، بلکه به خاطر این که از گوشه‌گیری در ایام کهنسالی جلوگیری می‌کند، یعنی زمانی که ارتباطات کلامی افراد کاسته می‌شود.
در بخش از کتاب در مورد صدای درونی حرف زده‌اید. آیا می‌توانید بیشتر توضیح دهید؟
صدایی که در ذهن ما وجود دارد به خودی خود پدیده‌ی جالبی است. این صدا چیزی است که همیشه در درون ما وجود دارد؛ ولی کم‌تر به آن فکر می‌کنیم. اخیرا پژوهشگران تحقیق جالبی درمورد صدای درونی در نویسندگان و نقش آن در خلق آثارشان انجام داده‌اند. همه‌ی نویسندگان گفته‌اند که برای خلق کاراکتر‌های کتاب خود باید صدای مخصوص آن‌ها را در ذهن خود ایجاد کنند و مکالمه‌ی بین کاراکترها را در ذهن خود تداعی کنند. بنابراین نویسندگی فقط دیکته کردن کلمات نیست، شما باید به صدای کاراکترها در مغز خود گوش کنید. مسئله‌ی پیچیده‌ای است، مانند این است که شما به افکار خود در ذهنتان صدا می‌دهید، اما گاهی اوقات این خود شما نیستید که حرف می‌زنید.
شما در حال کار روی پروژه‌ای در ارتباط با افزایش قابلیت فهم صدا در سینما‌ها، تلوزیون و فیلم‌ها هستید. چرا اصلا چنین مشکلاتی وجود دارد؟
در طول ۱۲۰ سال گذشته استایل هنرپیشگی و خوانندگی تغییر کرده است. امروز بازیگران سعی نمی‌کنند صدای خود را بلند‌تر از حد معمول کنند. در واقع آن‌ها مانند گذشته‌ها به شیوه‌ی بازیگری حرف نمی‌زنند. اگر شما مجبور نشوید این کار بکنید، می‌توانید با صدای آهسته‌تر حرف بزنید یا لهجه‌ها و لحن‌های متنوع‌تری داشته باشید. این برای بازیگران بسیار خوشایند است و دست آن‌ها را باز می‌گذارد تا در نقش خود فرو روند، اما درک کلمات آن‌ها برای مخاطبان سخت‌تر می‌شود. بنابراین از سویی بازیگران بسیار طبیعی‌تر بازی می‌کنند؛ اما از سوی دیگر فهم بعضی از کلمات آن‌ها سخت می‌شود. شاید برای شما هم پیش آمده باشد که هنگام تماشای یک فیلم چند کلمه از مکالمه‌ی بین دو کاراکتر را متوجه نشوید. شاید در زندگی روزمره این موضوع چندان مهم نباشد؛ اما وقتی درگیر یک فیلم یا سریال درام حساس هستید انتظار دارید تک‌تک کلمات را بشنوید و متوجه شوید. بنابراین من هم‌اکنون درگیر پروژه‌ای هستم که هدف آن ریمیکس صدا و افزایش قابلیت فهم آن است.
هوش مصنوعی چگونه بر آینده‌ی صدا تاثیر خواهد گذاشت و ما چطور می‌توانیم خود را با آن تطابق دهیم؟
به محض این که شما به چیزی صدا می‌دهید، به نظر می‌رسد آن پدیده برای خود دارای یک شخصیت است. ما در آینده مجبور خواهیم شد به طرز متفاوتی با رایانه‌ها برخود کنیم. من فکر می‌کنم ما با آن‌ها بیشتر شبیه انسان‌ها رفتار خواهیم کرد. به نظر من در آینده انسان با رایانه‌ها دیگر مانند برده‌های نادان رفتار نخواهد کرد، شاید رفتار ما با آن‌ها بیشتر شبیه حیوانات خانگی باشد.
در حال حاضر تکنولوژی گفتار مصنوعی پیشرفت زیادی کرده است و در آینده نیز صدا و جملات ساخته شده توسط رایانه‌ها طبیعی‌تر خواهد شد، از این رو به احتمال زیاد افرادی از این ابزار برای کلاه‌برداری استفاده خواهند کرد. شاید شما در آینده تماس‌هایی دریافت کنید که به نظر می‌رسند یک انسان با شما حرف می‌زند؛ اما در واقع یک رایانه با هوش مصنوعی خواهد بود. پیام‌های صوتی که برای فریب دادن مردم و کلاه‌برداری از آن‌ها طراحی می‌شوند به صورت تساعدی بیشتر و قانع‌کننده‌تر خواهند شد. من مطمئن هستم افرادی در آینده از این تکنولوژی برای پول درآوردن از راه نادرست استفاده خواهند کرد. باید اذعان کرد که صداهای ساخته شده توسط هوش مصنوعی تبعات زیادی برای ما خواهد داشت که ممکن است برخی از آن‌ها خوشایند نباشند.