گوگل و حاکمیت مطلق بر دنیای فناوری؛ بخش دوم: نرم‌افزار

در بخش پیشین به بررسی کسب‌وکار تبلیغاتی گوگل پرداختیم و این مسئله را مورد تاکید قرار دادیم که وابستگی بیش از حد این شرکت به درآمد حاصل از تبلیغات می‌تواند امری نگران‌کننده باشد. با آگاهی از این مسئله، مدیران این شرکت درصدد هستند تا نفوذ خود را در حوزه‌های مختلف گسترش دهند. در این قسمت به بررسی نقش نرم‌افزار در راهبرد آینده‌ی گوگل می‌پردازیم. از شما دعوت می‌کنیم تا انتها با زومیت همراه باشید.

برکسی پوشیده نیست که اندروید بیشترین کاربران را در حوزه‌ی ابزارهای همراه به خود اختصاص داده است. علی‌رغم محبوبیت فراگیر اندروید، درآمد گوگل از این سیستم‌عامل به‌مراتب کمتر از درآمد آن‌ها از کسب‌وکار تبلیغات است. همچنین، با وجود تعداد بالای کاربران اندروید؛ درآمد گوگل از فروشگاه اپلیکیشن‌های این شرکت، یا همان PlayStore نیز به‌مراتب کمتر از درآمد اپل از اپ‌استور است.

مقایسه‌ی درآمد فروشگاه‌های اپلیکیشن گوگل و اپل

این در حالی است که به‌گزارش IDC، هشتادوپنج درصد از بازار جهانی موبایل در اختیار اندروید است و سهم iOS اپل از این بازار تنها ۱۵ درصد است. در شرایطی که غول‌هایی همچون سامسونگ و هواوی سود قابل‌توجهی از فروش گوشی‌های اندرویدی به جیب می‌زنند، چرا Google تلاش نمی‌کند تا از پلتفرم موبایل خود درآمد بیشتری کسب کند؟

پاسخ این سوال در واژه‌ی «آینده» نهفته است. بسیاری از شرکت‌ها، خدمات یا محصولاتی را بدون دریافت هزینه ارائه می‌کنند تا پس از جذب کاربران کافی بتوانند از راه‌های مختلف از محصول یا خدمت ارائه‌شده، درآمد کسب کنند. اندروید نیز در همین گروه قرار می‌گیرد؛ در حقیقت فراگیربودن اندروید به‌منزله‌ی برگ برنده‌ی گوگل است؛ به‌لطف اندروید، کلید دروازه‌ی دنیای موبایل در دستان اهالی مانتن‌ویو است و آن‌ها هم به‌خوبی از موقعیت خود استفاده کرده‌اند.

برای گوگل، اندروید نقش سکوی پرتابی را بازی می‌کند که می‌تواند از طریق آن، خدمات مختلف خود را در دسترس میلیون‌ها کاربر قرار دهد. به‌لطف اندروید، گوگل می‌تواند با خیال راحت‌تری سرویس‌هایی همچون G Pay (سرویس پرداخت گوگل) را در اختیار کاربران قرار دهد؛ به‌عبارتی، اندروید تضمین‌کننده‌ی «آینده‌ی» خدمات ارائه‌شده توسط گوگل است.

علاوه‌بر این، از سال ۲۰۰۷ تاکنون، اهالی مانتن‌ویو با تاسیس اتحادیه‌ی گوشیِ باز (Open Handset Alliance)، استفاده از نسخه‌های غیررسمی اندروید را برای برخی از اصلی‌ترین بازیگران دنیای موبایل غیرممکن کرده‌اند. شرکت‌هایی همچون سامسونگ، ال‌جی، سونی، تی-موبایل، اسپرینت و کوالکام از جمله اعضای کلیدی این اتحادیه هستند. یکی از اهداف اتحادیه‌ی گوشی باز، یکپارچه‌سازی تجربه‌ی استفاده از سیستم‌عامل اندروید است و در این راستا، اعضای اتحادیه موظف هستند تنها از نسخه‌های سازگار با اندروید گوگل در محصولات خود استفاده کنند.

برخی از اعضای اتحادیه‌ی گوشیِ باز

چنین مسئله‌ای بدین معنی است که نقش اندروید در دنیای موبایل، هیچ‌گاه شبیه به نقش لینوکس در دنیای رایانه‌های شخصی و سرورها نخواهد بود؛ علی‌رغم متن‌باز بودن اندروید، اکثر کاربران همواره از همان اندرویدی استفاده خواهند کرد که خدمات و اپلیکیشن‌های گوگل در هسته‌ی آن قرار دارد. هرچند که شرکت‌ها می‌توانند پوسته‌ی ظاهری اندروید را تغییر دهند؛ اما کنترل موارد اصلی در اختیار گوگل خواهدبود.

اگر به دور و اطراف خود نگاهی بیندازیم، اکثر کودکان از سنین پایین با گوشی‌های هوشمندی که به والدین‌شان تعلق دارند بازی می‌کنند و به‌لطف گستردگی این پلتفرم، اکثر والدین هم از گوشی‌های اندرویدی استفاده می‌کنند. در این وضعیت، اولین تعامل کودکان با یک وسیله‌ی هوشمند از طریق پلتفرم اندروید صورت می‌گیرد.

به احتمال زیاد، همین کودک، در سال‌های بعد صاحب یک ابزار اندرویدی (گوشی یا تبلت) خواهد شد؛ اما این پایان ماجرا نیست، چرا که همین ابزار اندرویدی باعث می‌شود تا شخص به سرویس‌ها و اپلیکیشن‌های گوگل هم وابسته شود. شخصی که کودکی‌اش با تجربه‌ی بازی‌های اندرویدی گره‌ خورده است، نوجوانی‌اش هم با تجربه‌ی سرویس‌هایی مانند یوتیوب، Play Music و جستجوی گوگل گره خواهد خورد. بی‌راه نیست اگر از این افراد با نام «نسل اندروید» یاد کنیم.

وقتی صحبت از قدرت یا ثروت می‌شود، بسیاری می‌گویند که انسان‌ها هرچقدر هم داشته‌باشند؛ بازهم بیشتر می‌خواهند. این مسئله تنها به تک تک افراد محدود نیست؛ بلکه شرکت‌ها نیز همواره در تلاش برای گسترش قلمروی فعالیت‌های خود هستند. شاید گوگل را به‌عنوان غول دنیای جستجو، تبلیغات و موبایل بشناسیم؛ اما این بدین معنی نیست که اهالی مانتن‌ویو به فکر فتح قله‌های مرتفع‌تر نیستند.

در ابتدای کار، هدف کروم‌بوک‌ها ارائه‌ی اپلیکیشن‌های وب در قالب یک دستگاه ارزان‌قیمت با فرایند یادگیری ساده‌ بود. اهالی مانتن‌ویو به‌خوبی می‌دانستند که دنیای فناوری، ظرفیت استقبال از لپ‌تاپ‌هایی ارزان‌قیمت با کاربری ساده را دارد. از طرف دیگر، با ارائه‌ی سرویس‌هایی همچون Sheets و Docs، گوگل به‌طور غیرمستقیم وارد رقابت با مایکروسافت شده‌بود. از سال ۲۰۱۶، کروم‌بوک‌ها به پرکاربردترین رایانه‌ها در مدارس ایالات‌ متحده تبدیل شده‌اند و به نفوذ خود در دیگر نقاط جهان هم ادامه می‌دهند. این موفقیت گواهی بر منظقی بودنِ فلسفه‌ی وجودی سیستم‌عامل کروم است.

مقایسه‌ی سهم سیستم‌های عامل در مدارس ایالات‌متحده

چندی پیش اپل اقدام به انتشار یک آگهی ویدئویی برای آیپد پرو کرد؛ در این آگهی یک کودک در شرایط مختلف و برای کارهای مختلف از آیپد استفاده می‌کرد. در انتهای آگهی، هنگامی که شخصی از کودک پرسید «با کامپیوترت چکار می‌کنی؟»، کودک پاسخ ‌داد «کامپیوتر چیست؟». این آگهی انتقادات زیادی را به‌سوی خود جلب کرد؛ تا جایی که برخی از کاربران معتقد بودند اپل می‌خواهد با استفاده از قدرت تبلیغات، تعریف «کامپیوتر»‌ را تغییر دهد.

آگهی آیپد پرو

زمانی که اولین آیپد به بازار عرضه شد، بسیاری پیش‌بینی می‌کردند که در نهایت تبلت‌ها جای لپ‌تاپ‌ها را خواهند گرفت؛ اما این اتفاق رخ نداد و برعکس اکنون شاهد افول تبلت‌ها هستیم. در حالی که تبلت‌ها نتوانسته‌اند به جایگزینی برای لپ‌تاپ‌ها تبدیل شوند؛ شرکت‌هایی همچون مایکروسافت تلاش می‌کنند تا با تمرکز بر ابزارهای تبدیل‌شونده، تعریف جدیدی از رایانه‌ی شخصی ارائه‌کنند.

مشکل اصلی این است که مایکروسافت، کار خود را با سیستم‌عاملی شروع کرده که اساسا برای رایانه‌های رومیزی و لپ‌تاپ‌ها طراحی شده است؛ هنوز هم بسیاری از اپلیکیشن‌های ویندوزی برای استفاده در حالت تبلت بهینه نشده‌اند. بدتر از این، اغلب برنامه‌های موجود در فروشگاه اپلیکیشن‌های مایکروسافت هم آن‌چنان چنگی به دل نمی‌زنند. برای مثال، برنامه‌ی مدیریت فایل که یکی از ابزارهای اساسی در ویندوز است، هنوز هم برای استفاده در حالت تبلت چندان مناسب نیست؛ البته نسخه‌ی جایگزین این برنامه با تمرکز بر ابزارهای لمسی در حال توسعه است، ولی در حال حاضر کارکرد بسیار محدودی دارد.

در عین حال، نبرد اصلی در محیط‌های آموزشی رخ می‌دهد؛ در چنین محیطی، کودکان و نوجوانان می‌توانند پاسخی برای این سوال پیدا کنند که «کامپیوتر چیست؟». درحالی که مایکروسافت تمرکز خود را بر خدمات آموزش محور بیشتر کرده و اپل تلاش می‌کند با آیپدهای ۳۰۰ دلاری جای پای محکم‌تری در مدارس پیدا کند، کروم‌بوک‌های گوگل سهم ۵۹.۶ درصدی را در مدارس ایالات متحده در اختیار دارند.

به‌گزارش موسسه‌ی تحقیقات و مشاوره‌ی تجاری Future Source:

در بازار کانادا و دیگر بازارهای پیشرفته‌ی شمال اروپا، اقیانوسیه و آسیا، شاهد گسترش استقبال از کروم‌بوک‌ها هستیم. در سال ۲۰۱۷، مجموعا ۳۱.۳ از تمام دستگاه‌های قابل‌حملی که در مقاطع ابتدایی تا دبیرستان‌ها [در جهان] عرضه‌شده‌اند، از سیستم‌عامل کروم بهره‌ می‌برده‌اند.

گوگل می‌داند که اگر اولین تجربه‌ی افراد از یک رایانه با سیستم‌عامل کروم رقم بخورد، همین افراد احتمالا در آینده هم به استفاده از همین سیستم‌عامل و ابزارهای مبتنی بر آن ادامه خواهند داد. به‌عبارتی، مدیران گوگل قصد دارند تا «نسل اندروید» را به «نسل گوگل» تبدیل کنند.

کروم‌بوک تب ۱۰؛ تبلت مبتنی بر سیستم‌عامل کروم

از طرف دیگر، در حالی که شاهد مرگ تبلت‌های اندرویدی هستیم، اهالی مانتن‌ویو سیاست هوشمندانه‌ای در پیش گرفته‌اند و با ترکیب سیستم‌عامل کروم و اپلیکیشن‌های اندرویدی، در حال تدارک برای ارائه‌ی ابزارهایی هستند که مرزهای میان تبلت و رایانه‌ی شخصی را از بین می‌برند. اولین قدم در این راستا، ارائه‌ی محصولاتی همچون تبلت Chromebook Tab 10 از سوی ایسر است.

اما جالب‌تر اینجا است که در نسخه‌های اخیر سیستم‌عامل کروم، مهندسان گوگل امکانات بهتری برای تعامل با ابزارهای ورودی و جابه‌جایی بین حالت تبلت (Tablet Mode) و حالت دسکتاپ (Desktop Mode) ایجاد کرده‌اند. برای مثال، وقتی ماوس و صفحه‌کلید را به یک تبلت با سیستم‌عامل کروم متصل می‌کنید؛ هرچند بیشتر اجزاء رابط کاربری وارد حالت دسکتاپ می‌شوند، اما همچنان می‌توانید از برخی گزینه‌های مربوط به حالت تبلت (برای مثال، گزینه‌ی چند وظیفه‌گی) استفاده کنید تا کار با نمایشگرهای کوچک برای‌تان ساده‌تر باشد. به‌عبارت ساده، شاهد ایجاد حالتی ترکیبی هستیم که بین دو حالت تبلت و دسکتاپ قرار می‌گیرد.

حالت ترکیبی در سیستم‌عامل کروم

با ورود اپلیکیشن‌های اندرویدی به سیستم‌عامل کروم و تطبیق‌پذیری بیشتر این سیستم‌عامل با ابزارهای مختلفی نظیر تبلت‌ها، لپ‌تاپ‌ها و دستگاه‌های تبدیل‌شونده، گوگل در همان مسیری قرار دارد که مایکروسافت با ویندوز ۱۰ به آن وارد شده است. تفاوت این است که گوگل مجموعه‌ی گسترده‌تری از اپلیکیشن‌های موبایل را در اختیار دارد و شرکای متعددی انواع و اقسام کروم‌بوک‌ها را با قیمت‌های مختلف به‌تولید می‌رسانند. با این اوصاف و با توجه به نفوذ کروم‌بوک‌ها در مدارس، می‌توان آینده‌ی روشنی برای سیستم‌عامل کروم و دستگاه‌های تبدیل‌شونده‌ی مبتنی بر این سیستم‌عامل متصور بود.

با توجه به آنچه در سطور پیش گفته‌شد؛ گوگل تاکنون به موفقیت بزرگی در دنیای نرم‌افزارهای موبایل دست پیدا کرده و در حال تکرار همین موفقیت در دنیای کامپیوترهای شخصی نیز هست. البته این بدین معنی نیست که شرکت‌هایی مانند مایکروسافت یا اپل شکست را پذیرفته‌اند. در حقیقت، ساکنان ردموند هم سرسختانه تلاش می‌کنند تا نفوذ خدمات آموزشی خود را در مدارس ایالات‌متحده افزایش دهند.

هرچند در این مقاله از راهبرد غول دنیای جستجو در حوزه‌ی نرم‌افزار صحبت کردیم؛ اما سخن راندن از نرم‌افزار بدون اشاره به محصولات سخت‌افزاری این شرکت باعث می‌شود تا نتوانیم به‌تصویر کاملی از برنامه‌های مدیران گوگل برای تسلط بر دنیای فناوری دست پیدا کنیم. در قسمت بعدی، به برخی از محصولات سخت‌افزاری گوگل و پیوند آن‌ها با راهبردهای اتخاذشده توسط این شرکت در حوزه‌ی نرم‌افزار نگاهی خواهیم داشت.