چه بر سر پلاستیک‌های بازیافتی صادراتی می‌آید؟

بسیاری از استرالیایی‌ها سال گذشته درکمال تعجب دریافتند حدود نیمی از ضایعات پلاستیکی که برای بازیافت جمع‌آوری می‌شود، صادر شده و تا ۷۰ درصد آن به کشور چین ارسال می‌شود. بخش اعظمی از پلاستیک‌های دنیا به چین می‌رود و به‌همین دلیل این کشور شرایط سختگیرانه‌ای برای واردات بیشتر اعمال کرده است. این تصمیم، سایر کشورهای دنیا به‌خصوص کشورهایی با اقتصاد پیشرفته را واداشت که به‌دنبال راهی برای مدیریت مقادیر زیاد پلاستیک‌ها و کاغذهای مخلوط خود باشند.

باتوجه به آخرین اطلاعات در ژوئیه‌ی ۲۰۱۸، ضایعات پلاستیکی که از استرالیا به چین و هنگ‌کنگ صادر می‌شد تا ۹۰درصد کاهش یافت. از آن زمان به بعد، آسیای جنوب‌شرقی به مقصد جدید پلاستیک‌های بازیافتی استرالیا تبدیل شده است؛ به‌طوری که ۸۰ تا ۸۷درصد آن به اندونزی، مالزی، تایلند و ویتنام صادر می‌شود. سایر کشورها نظیر فیلیپین و میانمار نیز به‌مرور به جمع کشورهای دریافت‌کننده زباله‌های پلاستیکی استرالیا اضافه شده‌اند.

چرا این کشورها واردات پلاستیک را محدود کرده‌اند؟

دلیل اصلی که کشورهای مذکور اقدام به محدودکردن واردات پلاستیک کرده‌اند، مشکلات محیط‌زیستی و کارگری (باتوجه به مقدار بسیار زیاد پلاستیک‌های بازیافتی) است. به‌عنوان مثال بیش از نیمی از پلاستیک‌های وارداتی به ویتنام، به روستاهای صنایع دستی فروخته شده که به‌صورت غیررسمی و عمدتاً درمقیاس خانگی بازیافت می‌شوند. بازیافت خانگی مستلزم شستشو و ذوب پلاستیک است که به مقدار قابل‌توجهی آب و انرژی نیاز دارد و دود زیادی تولید می‌کند، آب آلوده به جوی‌های آب سرازیر می‌شود و حدود ۲۰ درصد پلاستیک‌ها غیرقابل استفاده هستند، درنتیجه معمولاً در یک منطقه تخلیه و سوزانده می‌شوند؛ این موضوع به ایجاد زباله‌ی بیشتر و مشکلات آب‌و‌هوایی می‌انجامد.

سوزاندن پلاستیک می‌تواند منجر به تولید آلاینده‌های هوا نظیر دی‌اکسین، فوران و بیفنیل پلی‌کلرشده شود و در آب حاصل از شستشوی پلاستیک‌ها نیز احتمال دارد مقادیری مواد شیمیایی و همین‌طور مواد شوینده‌ی مورد استفاده یافت شود.

باتوجه به حرارت کوره‌ها که به ۲۶۰ تا ۴۰۰ درجه‌ی سانتیگراد می‌رسد، شرایط کاری در این فرآوری‌کننده‌های غیررسمی خطرناک است. کارگرها از کمترین تجهیزات ایمنی استفاده می‌کنند یا فاقد این تجهیزات هستند. تخلیه‌ی این مواد از کلیه‌ی منازل روستا، آلودگی هوا و آب در مناطق محلی را به‌همراه دارد.

پیش از ممنوعیت واردات در ویتنام، در روستاهای صنایع‌دستی نظیر «مین خوا»، بیش از ۹۰۰ خانواده‌ ضایعات پلاستیکی را بازیافت می‌کردند که معادل پردازش ۶۵۰ تن پلاستیک در روز بود. از این مقدار، ۲۵ تا ۳۰ درصد به‌عنوان زباله باقی می‌ماند و ۷ میلیون لیتر پساب ناشی از شستشوی پلاستیک‌ها هر روز تخلیه می‌شد.

این روستاهای بازیافت پلاستیک، قبل از ممنوعیت واردات پلاستیک به چین، فعالیت می‌کردند؛ اما در طول سال ۲۰۱۸، مقدار پلاستیک‌ها به‌حدی افزایش یافت که خانه‌های روستایی فعالیت خود را به‌صورت ۲۴ ساعته درآورند. افزایش سریع میزان بازیافت پلاستیک خانگی در ویتنام، به‌دلیل ماهیت خطرناک انتشار گازهای گلخانه‌ای به هوا و آب، به نگرانی بزرگ مقامات محلی تبدیل شده است.

درحال حاضر بحثی در ویتنام به‌راه افتاده است درباره‌ی اینکه آیا صنعت بازیافت سبز را می‌توان با فناوری و قوانین بهتر، توسعه داد یا آیا صرفاً باید از کشورشان درقبال این سیل زباله محافظت کنند. ایجاد بازیافت پلاستیک که سازگار با محیط‌زیست باشد، به‌معنای سرمایه‌گذاری در فناوری جدید فرآوری، ارتقای زنجیره‌ی تأمین و بهبود مهارت‌ها و آموزش کارگران این صنعت در ویتنام است.

مهندسان مرکز کلینر پروداکشن ویتنام به‌دنبال ارتقای سیستم‌های فرآوری پلاستیک هستند تا بتوانند علاوه‌بر بازیافت آب، بهره‌وری انرژی را بهبود، مواد شوینده را به مواد سازگار با محیط‌زیست تغییر و تأثیرهای منفی روی کارگران را کاهش دهند. بااین‌حال راهی طولانی برای بهبود وضعیت سیستم‌های متعدد بازیافت غیررسمی در پیش است.

استرالیا چه کاری می‌تواند انجام دهد؟

درحالی که سهم استرالیا در ارسال پلاستیک به آسیای جنوب‌شرقی نسبت به واردات زباله‌ی پلاستیکی از ایالات متحده، ژاپن و اروپا، کوچک است اما طبق برآوردها ۵۰ تا ۶۰ درصد از پلاستیک‌هایی که برای بازیافت جمع‌آوری می‌شود، متعلق به استرالیا هستند.

آیا درست است که استرالیا مواد بازیافتی خود را به کشورهایی بفرستد که ظرفیت لازم برای پردازش امن آن‌ها را ندارند و هم‌اکنون برای مدیریت زباله‌های خانگی خود مشکل دارند؟ آیا اقدامی درجهت ارتقای ظرفیت صنعتی این کشورها برداشته‌اند؟ یا باید ظرفیت کشور خودشان برای انجام بازیافت را افزایش دهند؟

باوجودی که به‌نظر عاقلانه می‌رسد کشورهایی مثل استرالیا پلاستیک‌های خود را صادر کنند تا برای تولید از آن‌ها استفاده شود، اما این زباله‌های پلاستیکی باید تمیز و بدون هرگونه آلودگی باشند. درضمن فرایند فرآوری آن‌ها باید به شکلی باشد که هیچ آسیبی به جامعه و محیط‌زیست منطقه وارد نکند. استرالیا و سایر اقتصادهای پیشرفته باید به‌طور جدی در مورد آینده‌ی صادرات، سیستم‌های جمع‌آوری زباله‌ و روابطی که با همسایگان در زمینه‌ی زباله‌ دارند، بیندیشند.