بلاک چین در دنیای امروز هنوز کاربرد زیادی ندارد

آموس میری، در سال ۲۰۱۸ به دستاوردی در دنیای کسب‌وکار رسید که بسیاری از بنیان‌گذاران استارتاپ، رؤیای آن را داشتند. شرکت او به‌نام Colu، برای شهرهای گوناگون ارز دیجیتال شبیه به کوپن توسعه می‌دهد که با استفاده از آن، شهروندان را به هزینه کردن در مناطق محلی تشویق کنند. استارتاپ، با نمونه‌های اولیه در آمریکا و سرزمین‌های اشغالی موفقیت‌هایی را تجربه کرد، اما میری به‌دنبال هدفی بزرگ‌تر بود.

مؤسس Colu، چشم‌اندازی از یک شبکه‌ی جهانی شامل ارز دیجیتال شهرهای متعدد داشت که با استفاده از فناوری بلاک‌چین به هم متصل شده باشند. او به‌همین دلیل به‌دنبال روش مرسوم برای جذب سرمایه، یعنی ICO رفت. میری با عرضه‌ی اولیه‌ی توکنی به‌نام CLN، توانست ۲۰ میلیون دلار سرمایه جذب کند. میری اکنون رویکردی عجیب را در پیش گرفته است و سرمایه‌‌ی دریافتی را به افراد باز می‌گرداند. او پس از یک سال چالش‌های متعدد تنظیم‌گری قانون و مشکلات فنی، تصمیم گرفت تا بلاک‌چین را از طرح کسب‌وکار خود خارج کند. او اعتقاد دارد سایر پروژه‌های بلاک‌چین هم به همین سرنوشت دچار می‌شوند.

در سال‌های گذشته، بلاک‌چین عموما به‌عنوان راهکاری برای هرگونه مسئله و مشکل مطرح شده است. از پیگیری زنجیره‌ی تأمین تا تأیید اعتبار آمار و گزاش‌های پزشکی و حتی بی‌خانمانی، ظرفیت‌های استفاده از بلاک‌چین را داشته‌اند. به‌عنوات مثالی عینی می‌توان به WhopperCoin از شرکت برگرکینگ اشاره کرد که رویکردی مبتنی بر رمزارز را برای صنعت غذا در نظر داشت. این پروژه‌ هم مانند بسیاری نمونه‌های دیگر، با گذشت زمان اعتبار و جذابیت خود را از دست داد.

بسیاری از پروژه‌های مبتنی بر بلاک‌چین، پس از مدتی ماهیت کلاهبرداری خود را نشان دادند. ازطرفی، پروژه‌های قانونی بسیار زیادی هم در سال‌های گذشته شروع به کار کردند، اما تعداد کمی از آن‌ها به موفقیت رسیدند. گارتنر در مقاله‌ای جدید از اصطلاح «فرسودگی بلاک‌چین» برای دوران کنونی استفاده می‌کند. گان سیرر، استاد علوم کامپیوتر در دانشکاه کورنل و بنیان‌گذار Ava Labs اعتقاد دارد اکنون شاهد بی‌حالی و کم‌رمقی دنیای بلاک‌چین هستیم. او می‌گوید فناوری‌های جدید نقاط ضعف بسیار زیادی دارند.

به‌نظر می‌رسد بیت‌کوین با وجود تمام چالش‌های موجود، فعلا به حضور و فعالیت جدی خود در دنیای فناوری ادامه دهد. نوسان‌های قیمتی و بازگشت رمزارز مادر به دوران اوج، نشان‌دهنده‌ی فعالیت جدی در اکوسیستم آن هستند. امروز صنعتی واقعی با محوریت خرید و فروش و نگه‌داری دارایی‌های دیجیتال همچون بیت‌کوین، شکل گرفته است. درمقابل، رویکردهایی با هدف توسعه‌ی کاربردهای پیچیده مبتنی بر بلاک‌چین، به‌خاطر فناوری زیرساختی با چالش‌‌های متعدد روبه‌رو می‌شوند.

بلاک‌چین، دفتر کل تغییرناپذیری از داده ایجاد می‌‌کند که وابسته به بخش کنترلی متمرکز نیست. چنین تعریفی، به‌عنوان هسته‌ی تعاریف و تبلیغات پیرامون فناوری بلاک‌چین شناخته می‌شود. ازطرفی، سیستم‌های رمزنگاری پایه‌ی بلاک‌چین، سرعت بسیار پایینی دارند. پلتفرم‌های اولیه مانند اتریوم که باعث اوج گرفتن مفهوم ICO شد، برای مدیریت کاربردهای تجاری دنیای امروز، بسیار کند هستند. به‌ همین دلیل، پروژه‌های غیرمتمرکز سهم بسیار کوچکی از رویکردهای بلاک‌چینی سازمانی را به خود اختصاص می‌دهند. آخرین آمارها، حکایت از سهم سه درصدی این فناوری در بازار دارد.

هیاهوی خبری، تمایل مردم به شرکت در پروژه‌های مرتبط و سرمایه‌گذاری‌های عظیم، از دلایل شکل‌گیری پروژه‌های بلاک‌چین کاریکاتوری هستند. در اغلب موارد می‌توان کاربرد آن پروژه‌های را با فناوری‌های ساده‌تر به دست آورد. به‌هرحال اکنون تاحدودی هیاهوی خبری پیرامون پروژه‌های مذکور کاهش یافته است و مردم از خود می‌پرسند: «چه هدفی برای توسعه‌ی بلا‌ک‌چین وجود دارد؟»

دانا کینویل از مسئولان شهرداری ساوث برلینگتون ورمونت، تماسی از یک استارتاپ دریافت کرد که پیشنهاد ذخیره‌ی گزارش‌ها‌ی املاک و مستغلات شهر را در بلاک‌چین مطرح می‌کرد. او تمایل زیادی به شنیدن ایده‌های آن شرکت داشت، چون آن شهر معروف به پیاده‌سازی پروژه‌های نوآورانه بود. استارتاپ مذکور، Propy نام داشت که با برگزاری ICO در سال ۲۰۱۷، بیش از ۱۵ میلیون دلار سرمایه جذب کرده بود. آن‌ها ارتباط خوبی هم با مقامات دولتی برقرار کرده بودند و حتی پیشنهادهای متعدد برای قانون‌‌‌گذاری با هدف پشتیبانی بهتر از بلاک‌چین ارائه می‌کردند.

استارتاپ Propy، بلاک‌چین را به‌عنوان راهکاری امن‌تر برای مدیریت آمار املاک و مستغلات مطرح کرده بود. کینویل در توسعه‌ی پلتفرم با آن‌ها همکاری کرد، اما می‌گوید که پس از گذشت زمان نه‌چندان زیاد، غیرکابردی بودن پلتفرم مشخص شد. بلاک‌چین ثبت آمار املاک آماده و حتی یک نمونه خرید و فروش هم در آن انجام شد.

کینویل پس از مدتی کار کردن با پلتفرم پراپی، نظر مثبتی نسبت به آن نداشت. او دراین‌باره می‌گوید: «من نمی‌دانم که بلاک‌چین چگونه تأثیری مثبت برای شهروندان ما خواهد داشت؟ آیا سرعت و امنیت را ارائه می‌کند؟ ما اکنون هم با ایمیل و فکس، سرعت قابل‌قبولی در کارها داریم.» اطلاعات شهر ورمونت در سه سرور نگه‌داری می‌شود و کینویل، یک نسخه‌ی چاپی هم از هر سند به‌عنوان پشتیبان دارد. او می‌گوید اسناد چاپی اطمینان خاطر بیشتری منتقل می‌کنند. به‌هرحال کینویل در پیامی به تیم پراپی، چالش‌های کاربردی پلتفرم را مطرح کرد، اما احتمالا تصمیم به خرید آن نخواهد داشت.

ناتالیا کاراینوا، بنیان‌گذار پراپی می‌گوید، سیستم شرکتش در یکی از شهرهای دیگر ورمونت دوره‌ی آزمایشی را می‌گذارند. شهر مذکور، قبلا سیستم‌های کامپیوتری نداشته است. البته ناتالیا می‌داند که مشکلات حریم خصوصی، قوانین محلی و سیستم‌های کامپیوتری قدیمی،‌ کاربرد همه‌جانبه‌ی بلاک‌چین را با اختلال مواجه می‌کند. درواقع همین چالش‌ها باعث می‌شوند که بلاک‌چین برای همه‌ی کاربردهای سازمانی و دولتی مناسب نباشد. او و تیمش اکنون درحال توسعه‌ی سیستمی خودکار برای معاملات ملکی هستند. سیستم جدید هم از بلاک‌چین استفاده می‌کند، اما این‌بار دیگر خبری از تبلیغات و بازاریابی گسترده برای آن نیست.

کارایانوا درباره‌ی وضعیت موجود بلاک‌چین در نظر سرمایه‌گذاران می‌گوید:

در سال ۲۰۱۷، همین که از بلاک‌چین در برنامه‌های خود صحبت می‌کردید، افراد به سمت شما جذب می‌شدند. امروز ما در مذاکره با سرمایه‌گذارهای سنتی از به‌کاربردن کلمه‌ی بلاک‌چین خودداری می‌کنیم.

اندرو استیونز، تحلیل‌گر گارتنر و یکی از نویسنده‌های مقاله‌ی «فرسودگی بلاک‌چین» می‌گوید، بلاک‌چین برای مدتی به‌عنوان نوشداروی بسیاری از مشکلات و چالش‌ها معرفی می‌شد. او و تیمش در یک پروژه‌ی تحقیقاتی برای مقاله‌ی مذکور، پروژه‌هایی را بررسی کردند که بلاک‌چین را برای راهکاری در جهت کنترل و شناسایی کالاهای تقلبی در زنجیره‌ی تأمین مطرح کرده بودند. آن‌ها پیش‌بینی کردند که تقریبا ۹۰ درصد از پروژه‌های مذکور، درنهایت به سرنوشت لغو یا توقف دچار می‌شوند.

فعالان صنعت بلاک‌چین و طرفداران دوآتشه‌ی آن هم پس از گذشت مدتی از توقف و شکست پروژه‌ها، به این نتیجه رسیدند که زنجیره‌ی تأمین پیچیدگی بالایی دارد و بلاک‌چین راهکاری آماده برای آن ارائه‌ نمی‌کند. استیونز می‌گوید، اکنون هیچ اجرای کاملی از بلاک‌چین در پروژه‌های کاربردی زنجیره‌ی تأمین دیده نمی‌شود.

استیونز با وجود تمام چالش‌ها و موانع بالا اعتقاد دارد بلاک‌چین هنوز به‌عنوان رویکردی مفید به حیات خود ادامه می‌دهد؛ رویکردی که بخش‌های بی‌اعتماد به فناوری را به‌مرور به فعالیت و اشتراک داده‌ها تشویق می‌کند. درواقع می‌توان دوران کنونی را شبیه به سال‌های اولیه‌ی ظهور اینترنت دانست که هیچ‌کس از موفقیت نهایی پروژه‌ی مذکور مطمئن نبود. به‌هرحال اگر پروژه‌های کنونی تنها هدف بازاریابی یا جذب سرمایه برای عده‌ی محدودی هم داشته باشند، رویکرد آن‌ها، دولت‌ها و سازمان‌های سنتی را به تفکر بیشتر درباره‌ی فناوری و حتی ورود به آن و کاهش بروکراسی‌های سنتی تشویق می‌کند. آن‌ها با مشاهده‌ی ایده‌ها و راهکارهای مبتنی بر بلاک‌چین، تشویق به انجام کارهایی می‌شوند که شاید در وضعیت‌های دیگر حاضر به انجام آن نبودند.

جری کومو، مدیر فناوری IBM Blockchain می‌گوید استفاده از بلاک‌چین تنها با هدف ردگیری و کنترل کالاها، بی‌فایده به‌نظر می‌رسد، چرا که هم‌اکنون ابزارهای متعددی برای این هدف وجود دارند. ازطرفی، اگر یک درگیری در زنجیره‌ی تأمین رخ دهد، مثلا یک خرده‌فروش با مسئول توزیع اختلاف پیدا کند، می‌توان از گزارش‌های ثبت‌شده‌ی مشترک استفاده کرد. بلاک‌چین از لحاظ تئوری با هدف رسیدن به همین اهداف طراحی شد، اما هنوز در روزهای ابتدایی قرار دارد.

مدیر بخش توسعه‌ی بلاک‌چین IBM اعتقاد دارد پیاده‌سازی بلاک‌چین با حضور شرکت‌های متعدد، کار آسانی نیست. او می‌گوید اگر پروژه‌‌ای کوچک با حضور تنها ۲۰ شرکت را با بلاک‌چین شروع کنید، احتمال درگیری قانونی و جلسه‌های متعدد با هر ۲۰ شرکت و وکلای آن‌ها وجود دارد. در پروژه‌های شرکت او، بلاک‌چین هنوز به‌عنوان بخشی کوچک از سیستمی عظیم حضور دارد. از گزینه‌های در دسترس پروژه‌های این‌چنینی می‌توان به استفاده از یک دفتر کل جانبی با بلاک‌چین اشاره کرد که در کنار سیستم‌های موجود، به کار گرفته شود. چنین رویکردی به مشتریان امکان می‌دهد تا کاربردهای اولیه و کلی رمزنگاری در مسائل روزمره را بررسی و مشاهده کنند.

یکی از چالش‌های توسعه‌ی پروژه‌های بلاک‌چینی، در حفظ تعامل و همکاری شرکت‌ها و سازمان‌های درگیر دیده می‌شود. به‌عنوان مثال، لیبرا را در نظر بگیرید که به‌عنوان پروژه‌ی رمزارز فیسبوک معرفی شد. آن‌ها اخیرا حدود یک‌چهارم از اعضای بنیاد اولیه‌ی خود را از دست دادند. همین پروژه، امروز به‌عنوان یک موضوع مطالعاتی مطرح می‌شود که چالش‌های همکاری بین بازیگران متعدد را به‌خوبی نشان می‌دهد. به‌هرحال در آینده‌ی نزدیک می‌توان سرنوشت این پروژه و نقش احتمالی بلاک‌چین به‌عنوان موضوع اتحاد شرکت‌های متعدد را درک کرد.

شرکت میری، Colu، درظاهر یک نمونه‌ی خوب برای کاربردهای بلاک‌چین بود. ارزهای دیجیتال به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین کاربردهای بلاک‌چین در هسته‌ی فعالیت‌های شرکت بودند. در ایده‌ی آن‌ها، یک کاربر برای انجام فعالیت‌های غیرانتفاعی برای شهر، توکن دریافت می‌کرد و توانایی خرج کردن آن‌ها را در فروشگاه‌های محلی داشت. کسب‌وکارها نیز می‌توانست با استفاده از همان توکن‌ها، هزینه‌هایی همچون مالیات یا قبض‌های خدماتی را پرداخت کنند. درنتیجه، چرخه‌ای پایدار از سرمایه‌گذاری و هزینه در شهر ایجاد می‌شد. اکنون نمونه‌های محدودی از کاربرد پروژه‌ی کولو در شهرهای گوناگون دیده می‌شود.

حرکت جذاب و پرسودی که میری و تیمش شروع کرده بودند، به‌سرعت با موانع متعدد روبه‌رو شد. قانون‌گذاران آمریکایی اولین موانع را ایجاد کردند و به‌خاطر قوانینی نه‌چندان محکم، شرکت مجبور به پس دادن سرمایه‌ی سرمایه‌گذارهای آمریکایی شد. در شرکت‌های دیگر نیز قوانین پیرامون توکن‌ها در وضعیتی نه‌چندان پایدار قرار داشت. درنتیجه استارتاپ با هزینه‌های زیادی هم در درگیری با قوانین بین‌المللی روبه‌رو شد. میری می‌گوید کولو ابتدا با هدف ارائه‌ی راهکارهای امن ردگیری و کنترلی در سیستمی غیرمتمرکز معرفی شد، اما به‌مرور مسئولیت همه‌ی مشکلات و قانون‌شکنی‌ها را بر عهده گرفت.

علاوه بر چالش‌های قانونی،‌ فناوری هم موانعی را بر سر راه توسعه‌ی کولو ایجاد کرد. میری می‌گوید استفاده از اتریوم برای مدیریت تراکنش‌های روزانه‌ از هزاران کاربر و شرکت مرتبط، انتخاب مناسبی نبود. او می‌گوید فناوری هنوز برای کاربردهای این‌چنین سنگین آماده نیست. به‌هرحال درنهایت عشق و علاقه‌ی او برای توسعه‌ی سیستم‌های غیرمتمرکز، توانایی مقابله با چالش‌های پیش‌آمده را نداشت. میری درنهایت می‌گوید: «می‌توان همین کاربرد را با استفاده از سیستم‌های آمازون AWS یا هر پلتفرم پرداخت و پاداش کسب کرد.»

با افزایش شهرهای درگیر در پروژه‌ی کولو، جنبه‌های بلاک‌چین، اهمیت خود را از دست دادند. میری با وکلای خود جلسه‌ای را برگزار کرد تا هزینه‌ی توکن‌ها را به کاربران بازگرداند. به‌علاوه توکن‌های توزیع‌نشده هم به دارایی‌های درون شرکت تبدیل شدند. درنهایت، میری هنوز به آینده‌ی سیستم‌های غیرمتمرکز امید دارد. او دراین‌باره می‌گوید:

من باور دارم که بلاک‌چین، سیستم مالی جهانی را بازطراحی می‌کند. البته هنوز تا رسیدن به آن نقطه فاصله داریم.