چگونه استونی جای پای خود را در عرصه تولید علم محکم کرد
هنگامی که اولو نینمتس (Ülo Niinemets) مقطع دکترای خود را در رشته‌ی علوم گیاهی در دانشگاه تارتو در استونی آغاز کرد، تنها به ابتدائی‌ترین ابزار دانشگاهی دسترسی داشت. سال ۱۹۹۳ بود و تنها دو سال از استقلال استونی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی گذشته بود. دانشگاه شهر تارتو تنها دو رایانه برای حدود ۱۰ هزار دانشجو و پژوهشگر این دانشگاه داشت. نینمتس می گوید:
من یک خط‌کش و یک ترازوی آزمایشگاهی داشتم. این تمام چیزی بود که در اختیار من گذاشته بودند.
تارتو، شهری که پیش از این قلب علمی استونی بود، پس از اشغال توسط شوروی سابق که بیش از نیم قرن به طول انجامید، به یک شهر محروم و منزوی تبدیل شد. دانشجویان و پژوهشگران دانشگاه از محیط علمی بین‌المللی جدا افتاده بودند. دسترسی به کتاب‌ها و هر نوع نوشته‌ی انگلیسی اغلب غیرممکن بود. سفر به خارج نیز ممنوع شده بود. البته یک بار، آن‌طور که مارتین زوبل، پژوهشگر علوم گیاهی دانشگاه به یاد می‌آورد؛ دو اکولوژیست فنلاندی موفق به بازدید از دانشگاه تارتو شدند. البته آن‌ها همه‌جا توسط یک راننده تاکسی حواس‌جمع تعقیب می‌شدند، کسی که حتی برای پنهان نگه داشتن ارتباطش با سازمان امنیتی KGB تلاش جدی انجام نمی‌داد.
اما در صبح روشن یکی از آخرین روزهای ماه اکتبر سال ۲۰۱۸، دوران غم‌انگیز حکومت شوروی‌ها مانند یک خاطره‌ی دور و کم‌رنگ به نظر می‌رسد. اکنون که استونی در حال برگزاری جشن صدمین سالگرد تأسیس خود است، تارتو یک بار دیگر به یک شهر پر جنب‌و‌جوش و شکوفا تبدیل شده است و می‌توان انرژی و حال و هوای زندگی دانشجویی را در اطراف ساختمان اصلی نئوکلاسیک دانشگاه احساس کرد. در حومه‌ی شهر و در کمپ دانشگاه لایف استونی، نینمتس مسئولیت نظارت بر یکی از مجهز‌ترین آزمایشگاه پژوهش‌های گیاهی اروپا را بر عهده دارد. به‌لطف کمک‌های مالی قابل‌توجه بین‌المللی، از جمله کمک‌های شورای پژوهشی اروپا و برنامه علوم انسانی پیشرو ، نینمتس توانسته است سیستمی برای اندازه‌گیری ترکیبات ناپایداری که درختان و گیاهان تحت تاثیر گرما و سایر تنش‌ها از خود منتشر می‌کنند، ابداع کند. نینمتس یکی از برجسته‌ترین و پررجوع‌ترین پژوهشگران استونی است که توانسته با همکاری بیش از ۱۰۰ پژوهشگر دیگر از ۵۰ کشور مختلف مقالات علمی پرتعداد و ارزشمندی را به چاپ برساند.
داستان زندگی و تحصیل نینمتس بازتابی از پیشرفت علمی شگفت‌انگیز کشور کوچک استونی در ربع قرن پیش است که با موفقیت توانسته سیستم پژوهشی و تولید دانش خود را تجدید و یکی از پیشرفته‌ترین زیرساخت‌های دیجیتال در جهان را ایجاد کند. پس از پیوستن به اتحادیه‌ی اروپا در سال ۲۰۰۴، استونی بیش از یک میلیارد یورو (۱/۱ میلیارد دلار) از بودجه اتحادیه‌ی اروپا برای مدرن‌سازی پایگاه‌های پژوهش‌های خود هزینه کرده است. این کشور هم‌اکنون در زمینه‌های علمی مختلفی از جمله اکولوژی، زیست‌شناسی مولکولی و ژنتیک پیش‌گام بوده و خود را در مرکز شبکه‌های پژوهش‌های گسترده بین‌المللی قرار داده است.
اما همه‌چیز هم به خوبی به پیش نمی‌رود: استونی هنوز هم مقدار نسبتا کمی از بودجهی خود را برای پژوهش و توسعه صنعتی (R&D) هزینه می‌کند. همچنین آینده‌ی پژوهش‌های این کشور به‌شدت به اتحادیه‌ی اروپا وابسته است. این وابستگی در چند سال گذشته موجب شده است بودجهی اختصاص‌یافته برای بخش پژوهش و توسعه به‌صورت نگران‌کننده‌ای پایین بیاید. شاید یکی از دلایل این کاهش، عدم هزینهی یکسان بودجهی اتحادیه اروپا در کشورهای مختلف عضو بلوک شرق است. درحالی‌که انتخابات پارلمانی در ماه مارس آینده برگزار خواهد شد، احزاب سیاسی در دسامبر گذشته اعلام کردند که تلاش خواهند کرد بودجهی علمی کشور را افزایش دهند؛ تعهدی که دانشمندان کشور را کاملا متقاعد نکرده است.
بااین‌حال، پیشرفت توانایی پژوهش‌ها در استونی، نمونه‌ای شگفت‌انگیز از این موضوع است که چگونه یک کشور کوچک می‌تواند با تکیه به کمک‌های بین‌المللی و سیاست‌های داخلی مناسب در چنین مدت زمان کوتاهی به اهداف علمی بلندپروازانه‌ی خود برسد. اکنون موفقیت‌های علمی استونی موجب جلب توجه کشورهای دیگر نیز شده است، کشورهای که در نظر دارند ظرفیت علمی خود را شکوفا کنند. به‌عنوان مثال، لتونی، کشوری هم‌مرز با استونی است که تقریبا همزمان با آن به اتحادیه‌ی اروپا ملحق شد. دیمیتریاس استپانوف، معاون وزیر امور خارجه و مدیر وزارت آموزش عالی و علمی لتونی می‌گوید:
ما از یک وضعیت بسیار مشابه آغاز به کار کردیم، اما اکنون بسیار عقب هستیم و باید سعی کنیم تا عقب‌افتادگی‌ها را جبران کنیم.
چگونه یک جامعه پژوهشی ایجاد کنیم
استونی یکی از کوچک‌ترین کشورهای توسعه‌یافته در جهان است. با داشتن ۱/۳ میلیون شهروند، جمعیت استونی کمتر از شهرهای ورشو و وین است. جامعه‌ی پژوهش‌های آن بیش از ۳۰۰۰ پژوهشگر تمام‌وقت شاغل در دانشگاه‌ها را شامل می‌شود، همچنین تعدادی قابل‌توجهی شرکت‌های فناورانه‌ی کوچک و متوسط در این کشور فعال هستند. کارین جانسون، مدیر اجرایی شورای پژوهشی استونی، مؤسسه‌ای تحت حمایت مالی دولت که وظیفه‌ی اعطای کمک‌هزینه به پژوهشگران را بر عهده دارد، می‌گوید:
اینجا تقریبا همه یکدیگر را می‌شناسند.
اما زمانی‌که استونی یک کشور مستقل شد، زیرساخت‌های پژوهش‌های آن بسیار کمتر بود. در آن زمان، هزینهی دولت در بخش علوم و پژوهش‌ها تقریبا به صفر رسیده بود؛ همان‌طور که در روسیه و سایر کشورهای بلوک شرق این اتفاق افتاده بود. با استناد به پایگاه داده Scopus، پنج سال پس از استقلال استونی، پژوهشگران مستقر در این کشور سالانه فقط ۵۰۰ مقاله‌ی علمی در ژورنال‌های انگلیسی‌زبان منتشر می‌کردند. از آن زمان تاکنون، تولیدات علمی استونی به بیش از چهار برابر افزایش یافته است. رشد اقتصادی در دهه‌ی اول قرن ۲۱ میلادی به سرعت افزایش پیدا کرد، در نتیجه هزینه‌های عمومی در زمینه تولید علم (با کمک بودجه اختصاص‌یافته از طرف اتحادیه‌ی اروپا) به‌طور مستمر از ۸۰ میلیون یورو در سال ۲۰۰۷ به بیش از ۱۵۰ میلیون یورو در سال ۲۰۱۳ افزایش یافت.
از ساختمان مؤسسه‌ی پژوهشی استونی و وزارت علوم و آموزش مجاور آن، تنها یک پیاده‌روی کوتاه چند دقیقه‌ای لازم است تا به یک ساختمان با معماری نئوکلاسیک و صورتی‌رنگ در یکی از مناطق آرام شهر تارتو برسید، ساختمانی که امیل کراپلین آلمانی، بنیانگذار علم روانپزشکی مدرن در سال ۱۸۸۶ اولین آزمایش خود را در آزمایشگاه این ساختمان انجام داد. اما اکنون جوری آلیک، دانشمندی که علاوه‌بر فعالیت اصلی خود یعنی روان‌شناسی، کار تجزیه‌وتحلیل‌های اطلاعات مربوط‌به ارجاعات علمی را نیز در دفتر کار خود در این ساختمان انجام می‌دهد، دیدگاه‌های خود را در مورد پیشرفت استونی این طور بیان می‌کند:
علم در اینجا سریع‌تر از لتونی و لیتوانی پیشرفت کرده است، و البته بسیار سریع‌تر از روسیه.
به اعتقاد او یکی از دلایل اصلی پیشرفت استونی این بود که در اندک مدتی پس از استقلال کشور یک دولت آینده‌نگر امور کار را به دست گرفت و شماری از تغییرات را در تمامی حوزه‌ها را اعمال کرد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، یک دولت اصلاح‌‌گرای جوان، آشنا به فناوری و غرب‌گرا، ظرفیت‌های پژوهش‌های استونی را که تحت تسلط شوروی حول اهداف نظامی برپا شده بود، برچید و کنترل مؤسسه‌هایی را که توسط آکادمی علوم استونی اداره می‌شدند، به دانشگاه‌ها سپرد. برای جلوگیری از تداوم حضور شبکه‌های علمی متشکل از سنت‌گرایان که هنوز در دوران پسا‌شوروی در محیط‌های دانشگاهی روسیه، بلاروس و اوکراین اعمال نفوذ داشتند، دولت استونی قانونی وضع کرد که طبق آن بازنشستگی پژوهشگران در ۶۵ سالگی اجباری می‌شد.
همچنین دولت سیستمی ایجاد کرد که در آن انجام پژوهش‌ها علمی تنها ازطریق اعطای کمک‌هزینه‌هایی رقابتی انجام می‌شد، به‌طوری که صدها پژوهشگر که ایده‌های غیررقابتی داشتند و تا پیش از این باری بر دوش دولت محسوب می‌شدند باید به‌دنبال شغل دیگری می‌گشتند. درواقع حکومت جدید استونی می‌دانست که برای ایجاد تحول در جامعه‌ی علمی بدون ازبین‌بردن زیرساخت‌های علمی دوران شوروی، تدوین یک برنامه‌ی گذار چند‌مرحله‌ای احتیاط‌آمیز اهمیت زیادی داشت. آلییک در این مورد می‌گوید:
در لتونی، سیاست‌های تأمین مالی دگرگون و باعث شد جامعه پژوهشی که آمادگی کافی برای شرایط جدید را نداشت، به سرعت محو شود. در مقابل، در استونی، تغییرات به‌تدریج انجام گرفت، بنابراین مردم زمان کافی برای انطباق با شرایط جدید را داشتند.
زوبل می گوید:
همه‌ی ما مجبور بودیم با تغییرات کنار بیاییم و با امکاناتی که در دست داشتیم کارهایمان را به پیش ببریم. اما درحالی‌که چیزهای جدید سر بر آوردند، چیزهای قدیمی به‌طور کامل نابود نشدند. دانشمندانی که در انجام کارهای خود مشتاق بودند این فرصت را به دست آوردند تا در جامعه‌ی علمی جدید جایی برای خود دست‌وپا کنند.
یک تغییر شدید اما ضروری لازم بود تا آکادمی علوم، استونی را که به روش دوران شوروی فعالیت می‌کرد، از یک ارگان پژوهشی به یک نهاد مشاوره‌ای تبدیل کند. تارمو سومر، رئیس آکادمی علوم در این مورد می‌گوید:
آن زمان علوم سطح پایین زیادی در استونی وجود داشت.
یک از اقدامات لازم دیگر در مسیر توسعه‌ی علمی، گسترش ارتباطات بین‌المللی بود که در نتیجه‌ی آن پژوهش‌های انجام‌گرفته توسط پژوهشگران استونیایی را در معرض موشکافی دقیق و استاندارهای بالای جهانی قرار می‌داد. این سخن را کانر اکارل مشاور سرمایه‌گذاری و سیاست‌گذاری پژوهش‌های مستقر در ایرلند می‌گوید. در سال ۲۰۱۷ نزدیک ۶۰ درصد مقالات پژوهشی استونی با همکاری پژوهشگران دیگر کشورها انجام گرفت که این رقم با آمار کشورهایی چون ایرلند و هلند برابری می‌کند.
جهش ببر
وقتی که نخبگان نسل جدید در استونی، عصر دیجیتال نوظهور را با آغوش باز پذیرا شدند، هنوز چند سالی از تولد اینترنت نگذشته بود. باتوجه‌به روابط دیرینه با فنلاند، کشوری که همیشه یکی از پیش‌گامان فناوری اطلاعات بوده است، استونی تصمیم گرفت برای برپاسازی زیرساخت‌های دیجیتالی خود از مدل همسایه‌ی شمالی‌اش استفاده کند. در همین راستا برنامه‌ی ملی جهش ببر در سال ۱۹۹۶ رسما به مرحله‌ی اجرا در آمد. طبق این برنامه باید تا قبل از هزاره‌ی دوم تمام مدارس و دانشگاه‌های استونی به رایانه‌های مدرن مجهز و تا پایان سال ۲۰۰۱ به اینترنت متصل می‌شدند.
استونی اکنون یکی از پیشرفته‌ترین اکوسیستم‌های دیجیتال جهان را دارد. ساکنان این کشور می‌توانند با استفاده از آیدی دیجیتالی که توسط دولت صادر می‌شود؛ تمام کارهای اداری، مالیاتی و تبادلات بانکی و بهره‌مندی از بسیاری دیگر از سرویس‌های خصوصی و عمومی را به‌صورت آنلاین انجام دهند. همچنین شهروندان استونی با استفاده از آیدی دیجیتال خود از سال ۲۰۰۵ به‌صورت الکترونیکی رای داده‌اند.
کنث گیرس، کارشناس سیاست‌های سایبری در Atlantic Council، که یک اتاق فکر فعال در زمینه‌ی امور خارجه مستقر در واشنگتن دی‌سی است می‌گوید:
استونی نسبت به بسیاری از کشورهای پیشرفته‌ی جهان در زمینه‌ی خدمات دیجیتال جلوتر است. معاملات دیجیتال در استونی بسیار رایج است. چیزی مانند رای‌گیری الکترونیکی ممکن است برای یک شهروند عادی آمریکایی بسیار خطرناک به نظر برسد. من همیشه به افرادی که به این موضوع بدبین هستند، می‌گویم به استونی سفر کنند تا ببینند که دولت الکترونیک تا چه اندازه امن است.
سیرت شاتینگ سخنگوی شرکت فناوری سایبری Cybernetica می‌گوید که چند کشور دیگر مانند فنلاند، اوکراین و نامیبیا در حال کپی کردن سیستم دولت الکترونیک استونی هستند.
استونی توانایی‌های بالای خود در زمینه‌ی آی‌تی را از دوران شوروی به ارث برده است. هلگا نووتنی، کارشناس سیاست‌های علمی در وین و رئیس سابق کنسول پژوهش اروپا می‌گوید استونی به خوبی توانست از میراث گذشته استفاده کند. در دوران شوروی یک مؤسسه‌ی سایبری وابسته به آکادمی علوم استونی، پژوهش‌هایی در زمینه‌ی هوش مصنوعی و علوم رایانه‌ای مبتنی بر جبر انجام می‌داد. بعد از استقلال، این مؤسسه به Cybernetica واگذار شد که در آن زمان مالکیت آن در اختیار دولت بود؛ اما تا سال ۲۰۰۵ به‌طور کامل خصوصی‌سازی شده بود. این مؤسسه پروژه‌ی معماری X-Road را انجام داد که استونی از آن برای رمزنگاری خدمات دولت آنلاین استفاده می‌کند. این پلتفرم درواقع پشتوانه‌ی سیستم بهداشت ملی نیز به شمار می‌رود، سیستمی که می‌تواند زمینه‌ی ارتباط بین پزشکان و مؤسسه‌های بهداشتی را فراهم کند و اطلاعات درمانی و سوابق پزشکی افراد را ذخیره کند.
اکوسیستم دیجیتال استونی مزیت دیگری نیز دارد و آن کمک به انجام مطالعات مبتنی بر داده است. یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای دیجیتالیزه شدن استونی، بانک اطلاعات پزشکی است که سرور‌های آن در یک ساختمان معمولی درکنار یکی از شاهراه‌های اصلی شهر تارتو قرار دارد. این بانک اطلاعاتی اکنون اطلاعات ژنتیکی و بهداشتی بیش از ۱۵۰ هزار نفر را در خود جای داده است. با اینکه بانک اطلاعات پزشکی استونی بزرگ‌ترین بیوبانک جهان به شمار نمی‌رود، اما ویژگی‌های منحصر‌به‌فردی دارد؛ از جمله اینکه بیش از ۲۰ درصد کل جمعیت بالغ کشور را پوشش می‌دهد. بانک اطلاعات پزشکی بخشی از برنامه‌ی مرکز ژنوم استونی است.
این برنامه یکی از پایه‌های اصلی برنامه‌ی بهداشتی شخصی‌شده و بلندپروازانه‌ی استونی است. در قالب این برنامه ساختار ژنتیکی افراد به‌صورت رایگان مشخص می‌شود، همچنین فیدبک‌هایی در مورد خطرات بروز برخی بیماری‌های خاص در یک شخص و اینکه چطور تغییر سبک زندگی می‌تواند باعث بهبود وضعیت سلامت شود به او داده می‌شود. هم‌اکنون پروژه‌های پژوهشی پایلوت مشغول پژوهش بر این موضوع است که چگونه ساختار ژنتیکی می‌تواند بر استعداد یک شخص در ابتلا به برخی بیماری‌های خاص مانند سرطان سینه یا بیماری قلبی تاثیر بگذارد.
آندرس متسپالو، بیولوژیست مولکولی که برای اولین‌بار بیست سال پیش پیشنهاد تأسیس بانک اطلاعات پزشکی در استونی را داده بود می‌گوید:
کمی زمان می‌برد تا تاثیرات مثبت بیوبانک بر بهداشت عمومی را ببینیم. اما من مطمئن هستم که سرانجام تاثیرات مثبت آن ظاهر خواهد شد.
وابستگی به اتحادیه‌ی اروپا
زیرساخت‌های پژوهش‌های مدرن استونی از جمله بانک اطلاعات پزشکی تا حد زیادی به حمایت‌های بروکسل وابسته است. اوکارل می‌گوید استونی بیش از تمام کشورهای اروپای مرکزی و شرقی مصمم است تا از فرصت‌های مالی به‌دست‌آمده در زمینه‌ی علوم و پژوهش‌ها در نتیجه‌ی پیوستن به اتحادیه‌ی اروپا نهایت استفاده را ببرد.
تقریبا نصف بودجهی وزارت تحقیقات استونی توسط کمک‌های مالی ساختاری اتحادیه‌ی اروپا تأمین می‌شود. گفتنی است کمک مالی ساختاری اروپا به کشورهایی به نسبت کمتر توسعه‌یافته‌تر برای ارتقای رشد اقتصای اعطا می‌شود. استونی تقریبا ۱۵ درصد از مبلغ ۴/۴ میلیارد دلاری را که بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰ از اتحادیه‌ی اروپا دریافت خواهد کرد، به توسعه‌ی پژوهش‌ها اختصاص خواهد داد. درواقع استونی در این زمینه جلوتر از سایر کشورها قرار دارد. اسلواکی به‌عنوان دومین کشور، ۱۲ درصد از بودجه ساختاری اتحادیه اروپا را به بخش علوم و پژوهش‌ها اختصاص داده است.
همچنین دانشمندان استونیایی در زمینه‌ی رقابت برای جلب حمایت‌های مالی در قالب برنامه‌‌های چندساله‌ی اتحادیه‌ی اروپا بسیار خوب عمل کرده‌اند. ایندرک ریمند، معاون دبیرکل آموزش علوم عالی می‌گوید باتوجه‌به بزرگی نیروی پژوهشی، استونی ۴۰ درصد بیشتر از میانگین کل توانسته است بخشی از بودجهی ۸۰ میلیارد یورویی برنامه‌ی هورایزون ۲۰۲۰ کمیسیون اروپا را به خود اختصاص دهد. ریمند اضافه می‌کند استونی سه برابر بیشتر از ۱۴ کشور دیگری که از سال ۲۰۰۴ به اتحادیه‌ی اروپا پیوسته‌اند بودجهی پژوهشی دریافت می‌کند. یکی از دلایل موفقیت استونی در این بخش، این است که متقاضیان استونیایی و دریافت‌کنندگان حمایت‌های مالی همیشه در نوشتن پروپوزال برای دریافت بودجه و ارتباط با همکاران بالقوه‌ی خارجی از سوی موسسات علمی خود مورد حمایت قرار می‌گیرند؛ کاری که به‌گفته‌ی استپانوف در لتونی بسیار کمتر دیده می‌شود.
اما دولت استونی از افزایش وابستگی به اتحادیه‌ی اروپا نهایت استفاده را کرده و هزینهی خود بر بخش علوم و پژوهش‌ها را محدود کرده است. برای مثال بودجهی اختصاص‌یافته به بخش پژوهش‌ها در یک دهه‌ی گذشته تنها به میزان اندکی افزایش پیدا کرده است. در سال ۲۰۱۶ بودجهی اهدائی توسط اتحادیه‌ی اروپا ۲۰ درصد کل بودجهی گرنت استونی را تشکیل می‌داد. این عدد در سال ۲۰۱۷ به ۳۰ درصد افزایش پیدا کرد.
در کل، هزینهی دولت در تمام بخش‌های خصوصی و عمومی مرتبط با پژوهش و توسعه در سال ۲۰۱۱ به ۲/۳ تولید ناخالص داخلی استونی افزایش پیدا کرد؛ اما در سال ۲۰۱۷ به ۱/۳ کاهش پیدا کرد. البته باید شرایط کاهش بودجه را نیز در نظر گرفت. عاملی که باعث شد بودجهی پژوهش و توسعه‌ی استونی به بالای ۲ درصد برسد، افزایش ناگهانی ساخت کارخانه در بخش صنعت نفت بود که این دوران به سرعت سپری شد. از آن زمان تاکنون سرمایه‌گذاری تا حدی پایین بوده؛ چرا که بودجه‌های ساختاری اختصاص‌یافته در آخرین برنامه‌ی بودجه هزینه به مرحله‌ی مصرف نرسیده است. این سخن را ریین کارلی، یکی از مسئولان وزارت پژوهش‌ها می‌گوید. اما این افت‌وخیز نشان می‌دهد که استونی تا چه اندازه در مورد بودجهی علوم و پژوهش‌ها به اتحادیه‌ی اروپا وابسته است.
جاک آویکسو، رئیس دانشگاه فناوری تالین که قبلا مسئولیت وزارت علوم استونی و سپس وزارت دفاع را بر عهده داشت می‌گوید:
هزینه‌کردهای داخلی در بخش علوم و تحقیقات با سرعت بالای رشد اقتصادی کشور ما هماهنگ نیست. این چالشی است که دولت بعدی باید به آن بپردازد. باتوجه‌به شرایطی که از آنجا شروع کردیم، می‌توانیم بگوییم عملکرد بسیار خوبی داشته‌ایم. اما درست است، ما نمی‌توانیم کاملا خوشحال باشیم.
آینده‌ای نامطمئن
به نظر نمی‌رسد که پس از دور بعدی انتخابات ملی بهبود چشم‌گیری در شرایط ایجاد شود. حزب‌های سیاسی از جمله دولت ائتلافی لیبرال-راست‌گرا بر اهمیت افزایش هزینه‌های عمومی در زمینه‌ی علوم تاکید می‌کنند. در ماه دسامبر احزاب اصلی استونی از جمله احزاب مخالف موافقت کردند تا سال ۲۰۲۰ یک درصد از تولید ناخالص داخلی را به بخش پژوهش و توسعه اختصاص دهند. هم‌اکنون این میزان به ۰/۵ درصد تولید ناخالص داخلی رسیده است. اما ریموند می‌گوید دولت آینده به‌طور معمول با درخواست‌های بودجه از طرف نهادهای مختلف مواجه خواهد بود، در نتیجه برآورده شدن وعده‌های پیش از انتخابات سخت خواهد بود.
همه‌ی این مسائل باعث می‌شود آینده‌ی علمی استونی نامعلوم باشد. اوکانر می‌گوید:
وابستگی زیاد به پول دریافتی از اتحادیه‌ی اروپا به‌طور بالقوه خطرناک است. اما باتوجه‌به تجارب گذشته فکر می‌کنم استونی از پس تهدیدات بر بیاید.
اوکانر تاکید می‌کند که برای حفظ ظرفیت علمی در طولانی مدت، استونی باید به‌دنبال راهی برای جایگزینی بودجهی ساختاری اتحادیه اروپا با بودجهی مرکزی داخلی باشد.
دیگر کشورهایی که از بودجه‌های اهدائی اتحادیه‌ی اروپا برای مدرنیزه کردن زیرساخت‌های علمی خود استفاده کرده‌اند نیز با چالش‌های مشابهی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. ماجیژ ژلیج، رئیس بنیاد علوم لهستان در ورشو می‌گوید:
ما نمی‌توانیم از بودجه‌های ساختاری برای پیشبرد پژوهش‌ها سطوح عالی خود استفاده کنیم. واقعا بر سر دوراهی قرار گرفته‌ایم.
یکی از نگرانی‌های عمیق کشورهای شرق اروپا این است که نیروی سیاسی بلوک شرق ممکن است در آینده تضعیف شود. آویکسو معتقد است مشارکت استونی در پژوهش‌های بین‌المللی برای حفاظت از آزادی و امنیت کشور الزامی است. یک ربع قرن پس از رهایی از دیکتاتوری روسیه، هنوز هم استونی با دقت اهداف سیاسی همسایه‌ی پهناور خود را زیر نظر گرفته است. زمانی‌که استونی به اتحادیه‌ی اروپا ملحق شد در زیر چتر حفاظتی ناتو، پیمان نظامی آنتلانتیک شمالی نیز درآمد. ازاین‌رو استونی نسبت به دیگر کشورهایی که قبلا بخشی از شوروی سابق بودند ولی اکنون عضو اتحادیه‌ی اروپا نیستند، احساس امنیت بیشتری می‌کند.
برای مثال اوکراین از سال ۲۰۱۴ بر سر منطقه‌ی کریمه با روسیه درگیری پیدا کرد. بااین‌حال در سال ۲۰۰۷ بعد از حذف بنای یادبود متعلق به دوران شوروی در شهر تالین ناآرامی‌هایی بین اقلیت روسی استونی درگرفت. مدت کوتاهی بعد از این اتفاق نیز استونی هدف موجی از حملات سایبری قرار گرفت، که به اعتقاد بسیاری از ناظران از روسیه نشات گرفته بود. این حملات برای مدت زمانی اندک، زیرساخت‌های دیجیتال استونی را از کار انداخت. از آن زمان استونی و ناتو، که یک دفتر امنیت سایبری در تالین دارد، در پاسخ به حملات، ظرفیت دفاع سایبری کشور را تا حد زیادی ارتقا داده‌اند.
آویکسو می‌گوید:
پیش از این، دانمارکی‌ها، سوئدی‌ها، لهستانی‌ها و روس‌ها در شکل‌های گوناگون بر کشور ما حکمرانی کرده‌اند. در حال حاضر ائتلاف با غرب برای امنیت ما کافی است. اما ما می‌دانیم که اگر توازن ژئوپولیتیکی به هم بخورد، دوباره ممکن است به روزهای سخت برگردیم.
نیینمتس که بودجهی ۵ ساله و ۲/۶ میلیون یورویی اهدائی‌اش از سوی اتحادیه‌ی اروپا به او در آوریل گذشته به پایان رسید نگران این موضوع است که شاید برای جلب حمایت مالی دوباره از اتحادیه‌ی اروپا لازم باشد اعضای گروه خود را کاهش دهد. در آزمایشگاه شکوفا و پیش‌گام تحت نظارت او چند دانشجوی دکترا و پسادکترا از هفت کشور مختلف کار می‌کنند. مهارت‌های تک‌تک آن‌ها به‌صورت روزانه برای استفاده از دستگاه‌های ظریف و پیشرفته‌ی آزمایشگاه، از جمله یک برج ۱۵۰ متری برای انجام اندازه‌گیری‌های اتمسفریک که در نزدیکی مرز روسیه در پنج سال ساخته شده، بسیار ضروری است.
نیینمتس می‌گوید:
چیزی که ابتدا با ترازوی آزمایشگاهی و خط‌کش شروع شد هم‌اکنون ما را به عضوی از شبکه‌ای وسیع از پژوهش‌های بین‌المللی تبدیل کرده است. من امیدوارم استونی به این مسیر ادامه دهد، به خاطر علم‌مان و به خاطر امنیت‌مان.
نظرات