سرانجام اپلیکیشن‌های ایرانی iOS چه خواهد شد؟
در اکوسیستم اپل، فروشگاه‌های غیررسمی برای انتشار رسمی اپلیکیشن وجود ندارد و شما باید برای استفاده از اپلیکیشن‌های مختلف از اپ‌استور (فروشگاه رسمی اپل) استفاده کنید. از نسخه‌ی نهم iOS به‌بعد، از نصب و ذخیره‌ی فایل نصبی اپلیکیشن‌ها حتی ازطریق آیتونز هم جلوگیری شد و دیگر در فایل‌های پشتیبان (Backup) گرفته‌شده، نمی‌توانستید اپلیکیشن‌های خود را به‌‌طور آفلاین نصب کنید. این روند مزایا و معایبی دارد که کاربران دستگاه‌های اپلی ناخداگاه مجبورند آن را قبول کنند. اتکا به اپ‌استور امنیت به‌ارمغان می‌آورد؛ درنتیجه، خیال شما از خطرهای بسیار زیادی راحت خواهد بود.
اگر جزو آن دسته کسانی بوده‌اید که طعم جیلبریک به زیر زبانتان رفته؛ پس، به‌احتمال زیاد با فروشگاه‌های غیررسمی آشنای هستید. توییک‌‌ها و اپلیکیشن‌های زیادی در این فروشگاه‌ها موجود بودند که کاربران محدودی به آن دسترسی داشتند. فروشگاه‌های غیررسمی در کشورهای جنوب‌شرق آسیا رواج بیشتری داشتند و اگر به‌یاد داشته باشید، هرازچندگاهی یکی از آن‌ها سروصدای زیادی به‌پا می‌کرد و سپس مانند آبی بر آتش، به خاطره‌ها سپرده می‌شد.
در دنیای اندروید، استفاده‌ی رایگان از اپلیکیشن‌های پولی در وب‌سایت‌های مختلف بسیار رایج است و تنها کاری که باید انجام دهید، تأییدکردن نصب از فروشگاه‌های مختلف در تنظیمات امنیت گوشی است. این اتفاق مصداق بارز نقض امنیت و حریم شخصی خواهد بود و حقوق بسیاری از توسعه‌دهندگان زیر پا گذاشته خواهد شد. البته، بسیاری از توسعه‌دهندگان از روش‌هایی استفاده کرده‌اند که اگر اپلیکیشن‌ها به‌‌طور گسترده پخش شد، بازهم بتوانند جلوِ آن را بگیرد. بااین‌حال، درصورت نصب اپلیکیشن از فروشگاه‌های مختلف، تمامی عواقب برعهده‌ی خودتان بود. در فروشگاه‌های غیررسمی، بسیاری از اپلیکیشن‌ها دست‌کاری‌شده و شاید اثر نرم‌افزاری مخرب داشته باشند. همه‌ی این‌ها باعث شده توسعه‌دهندگان زیادی به اهمیت اپل بیشتر پی ببرند؛ زیرا خیال آن‌ها از بابت انتشار اپلیکیشن در فروشگاه‌های مختلف راحت خواهد بود.
کمی از تفاوت‌های دنیای اندروید با iOS فاصله بگیریم. با نگاهی به گذشته‌ی اپلیکیشن‌های iOS برای کاربران ایرانی، متوجه خواهیم شد در هیچ دوره‌ای، توسعه‌دهندگان ایرانی نتوانسته‌اند خیالی آسوده داشته باشند. تقریبا از همان ابتدا برای انتشار اپلیکیشن، باید با ثبت شرکتی در کشورهای اطراف، اپلیکیشن را ثبت و برچسب ایران را از خود حذف کنند. در زمان‌های گذشته، سخت‌گیری‌های اپل را می‌توانستیم دور بزنیم و بازهم شاهد بودیم که کاربران زیادی در ایران می‌توانند از اپلیکیشن‌های آیفون لذت ببرند. بااین‌حال با اعمال تحریم‌های بانکی بیشتر، تمامی اپلیکیشن‌های دارای درگاه پرداخت به بانکی ایرانی از اپ‌استور حذف شدند و این اتفاق باعث شروع دورانی جدید برای توسعه‌دهندگان بود.
نقطه تلاقی «قرارنگرفتن اپلیکیشن‌های ایرانی» و «ایجاد فروشگاه‌های غیررسمی»، جایی است که بعضی از شرکت‌های ایرانی فروشگاه نرم‌افزاری برای دستگاه‌های iOS راه‌اندازی کردند. باتوجه‌به سخت‌گیری‌های اپل، برای اینکه بتوان از اپلیکیشن‌های مختلف استفاده کرد، به «پروفایل سازمانی» نیاز است. استفاده از پروفایل‌های سازمانی مربوط‌به سازمان یا شرکتی خاص می‌شود که دلیلی برای انتشار اپلیکیشن در سراسر وب ندارد و فقط قصد دارد عده‌ای محدود از کاربران آن را نصب کنند. خطِ‌قرمز‌های محکمی در این قسمت وجود دارد؛ اما یکی از خطوط قرمزی که باعث شد سخت‌گیری‌های اپل چندبرابر شود، انتشار اپلیکیشن‌های کرک‌شده یا ناقض حریم شخصی در این فروشگاه‌ها با پروفایل سازمانی در ابعاد گسترده بود. شاید فکر کنید وجود نسخه‌ای کاملا رایگان از اپلیکیشن محبوب اسپاتیفای با قابلیت دانلود فقط به اندروید محدود باشد؛ ولی باید بگوییم کافی است با جست‌وجویی ساده در وب‌سایت‌های چینی یا روسی، نسخه‌ی iOS را دانلود کنید تا به‌صورت غیرمستقیم تمامی محدودیت‌های اپل را دور بزنید. از نسخه‌های پلاس برای پیام‌رسان‌های مختلف گرفته تا انواع اپلیکیشن دانلود فیلم و موزیک، بخشی تاریک از فروشگاه‌های غیررسمی به‌شمار می‌آید. تمامی این اپلیکیشن‌ها هم‌زمان با نصب، پروفایل سازمانی مخصوصی روی گوشی شما تنظیم می‌کنند که برای فعال‌سازی نیاز است از قسمت تنظیمات به Device Maanagement بروید و پروفایل مربوط را تأیید کنید.
روش انتشار مستقیم اپلیکیشن از روی وب‌سایت سرویس‌دهندگان ایرانی به‌همین صورت است. چند فروشگاه نرم‌افزاری مطرح در ایران با داشتن پروفایل سازمانی توانسته بودند تعداد زیادی از اپلیکیشن‌های ایرانی را منتشر کنند. همان‌‌طورکه می‌دانید، این فروشگاه‌های مطرح در‌حال‌حاضر با مشکلات زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ چراکه اپل دسترسی پروفایل سازمانی آن‌ها را بسته است. مسدودشدن پروفایل‌های سازمانی برای کاربران ایرانی، بسته‌شدن تمامی اپلیکیشن‌های مطرح را به‌همراه داشت. به‌عبارتِ‌دیگر، تمامی شرکت‌ها و استارتاپ‌هایی که در ایران اپلیکیشن خود را ازطریق فروشگاه‌های غیررسمی منتشر کرده بودند، به مشکل خوردند و راهی برای انتشار بی‌دردسر اپلیکیشن ندارند.
دراین‌بین، بسیاری از کاربران مسدودشدن اپلیکیشن‌های ایرانی را به گردن افراد مختلفی می‌اندازند؛ اما اگر منصفانه نگاه کنیم، فرایند چنین انتشاری از پایه اشتباه است. اپل پس از رسوایی پیش‌آمده برای گوگل و فیسبوک درباره‌ی سوءاستفاده از پروفایل‌های سازمانی، حساسیت بیشتری به‌خرج داد. بازنگری در آمار استفاده از پروفایل‌های سازمانی برای شرکتی مانند اپل کار سخت و دشواری نیست؛ درنتیجه به‌‌حتم خط‌مشی سیاست اصلی، براساس گزارش افراد در پلتفرم Medium نخواهد بود. درهرصورت، حساسیت بیشتر روی پروفایل سازمانی و شرکت‌های استفاده‌کننده باعث شده اپلیکیشن‌های ایرانی منتشرشده به روش نادرست مسدود شوند. در سیاست اپل آمده که پروفایل سازمانی برای استفاده‌ی تجاری طراحی نشده و درصورت اثبات آن، پروفایل بسته خواهد شد. در‌حال‌حاضر، چه راهی پیش رو است؟
به‌‌یقین می‌توان گفت انتشار اپلیکیشن ازطریق پروفایل‌های سازمانی کاملا موقت است. برای مثال، اگر اسنپ را مثال بزنیم، با افزایش تعداد نصب و دانلود ازطریق پروفایل سازمانی، اپل به‌راحتی متوجه خواهد شد و می‌تواند دسترسی آن پروفایل را مسدود کند؛ اما در‌حال‌حاضر، تمامی شرکت‌های خدماتی در ایران پس از بسته‌شدن معروف‌ترین پروفایل سازمانی مربوط‌به فروشگاه نرم‌افزاری، به‌سراغ تعویض امضای اپلیکیشن و انتشار مجدد ازطریق پروفایل و فروشگاهی دیگر رفته‌اند. درابتدا، این کار باعث می‌شود کاربران iOS یک سرویس از دست نروند و حداقل با حذف و نصب مجدد اپلیکیشن، دسترسی آن‌ها حفظ شود. تقریبا می‌توان گفت تمامی اپلیکیشن‌های خدماتی اکنون دوباره فعال شده‌اند و باید به آدرس وب‌سایت توسعه‌دهنده بروید و اپلیکیشن را مجدد دریافت و نصب کنید یا با جست‌وجو در اینترنت، فروشگاه جدید اپلیکیشن‌های ایرانی iOS را بیابید و تمامی نرم‌افزارهای مدنظرتان را از آن دانلود کنید.
قبل از اینکه اپلیکیشن‌های مختلف امضای جدیدی به خود ببینند، نسخه‌ی تحت‌وب قرار گرفت. کافی بود از نسخه‌ی وب، میان‌بری در صفحه‌ی اصلی آیفون ایجاد کنیم تا از آن سرویس برخوردار شویم؛ اما این روش بسیار اذیت‌کننده و مشکل‌دار بود. این روش برای سرویس‌هایی مانند درخواست تاکسی یا سفارش آنلاین غذا کاربر دارد؛ ولی اپلیکیشن‌های کاربردی از آن محروم می‌شوند. حتی اگر نسخه‌ی تحت‌وب هم به‌‌طور رسمی معرفی شود، بازهم معایبی دارد که با نصب مجزای اپلیکیشن مقایسه‌کردنی نیست.
اگر شرکت‌های فعال بازهم به‌مشکل بخورند و بازهم به‌سراغ پروفایل سازمانی دیگری بروند، با فرایندی مضحک روبه‌رو هستیم که کاربران iOS در ایران هرازچندگاهی باید تمامی اپلیکیشن‌های خود را حذف و باردیگر نصب کنند. هر پروفایل سازمانی اگر از خطِ‌قرمز اپل عبور کند، آینده‌ای کاملا نامعلوم در پیش دارد. به‌احتمال زیاد اخبار منتشرشده درباره‌ی راه‌حلی جدید را در شبکه‌های اجتماعی مرور کرده‌اید. به‌نقل از کاربران شبکه‌های اجتماعی، فروشگاه‌های مطرح ایران قرار است با ارائه‌ی دو راهکار، بازهم جای خود را میان کاربران ایرانی محکم‌تر کنند:
۱. دسترسی‌نداشتن به اپلیکیشن‌های ایرانی و فروشگاه‌های نرم‌افزاری غیررسمی از خارج از کشور خواهد بود. به‌نظر می‌رسد این راه‌حل فقط زمان مسدودشدن را به‌تعویق بیندازد؛
۲. چند فروشگاه نرم‌افزاری داخلی تصمیم گرفته‌اند استفاده از پروفایل سازمانی را کنار بگذارند و به‌سراغ پروفایل توسعه‌دهندگان بروند. در توسعه‌ی اپلیکیشن برای سیستم‌عامل iOS، می‌توانید با پرداخت مبلغی پروفایل توسعه‌دهندگان را دراختیار بگیرید تا بدین‌ترتیب به‌ازای هر پروفایل، خارج از فروشگاه نرم‌افزاری بتوانید ۱۰۰ اپلیکیشن را نصب کنید. به‌عبارتِ‌دیگر، این پروفایل برای بررسی اپلیکیشن‌های مختلف استفاده می‌شود؛ اما ازآنجاکه بسیاری از افراد به‌دنبال دورزدن قوانین هستند، قرار است این پروفایل‌ها برای نصب اپلیکیشن‌های روزمره به‌کار گرفته شوند. به‌زبانِ ساده‌تر، تمامی کاربران سرویس‌های خدماتی از درخواست تاکسی آنلاین تا سفارش غذا در سیستم‌عامل iOS قرار است توسعه‌دهندگان اپل باشند تا از اپلیکیشن استفاده کنند. باتوجه‌به حجم کاربران، تعداد زیادی از این پروفایل‌ها ساخته خواهد شد و با درنظرگرفتن هزینه‌‌ی ساخت پروفایل توسعه‌دهنده، به‌نظر نمی‌رسد ارائه‌ی اپلیکیشن رایگان باقی بماند.
این دو روش کاملا موقتی است و اگر اپل بازهم متوجه شود که از هر پروفایلی استفاده‌ی تجاری شده، آن را مسدود خواهد کرد. با جست‌وجوی عبارت «اپ‌استور ایرانی» در گوگل، به نتایج بسیار زیادی برخواهید خورد که یکی‌درمیان ازکار افتاده‌اند؛ اما به‌زودی با پروفایلی دیگر فعال خواهند شد. شاید زمان فعالیت هریک به چند سال نیز برسد؛ اما درنهایت، راه‌حل رسمی و نهایی نیست. در‌حال‌حاضر، تمامی اپلیکیشن‌های موردنیاز شما در iOS مجدد امضاشده و دانلودشدنی است. تنها کافی است به وب‌سایت اصلی سازنده‌ی اپلیکیشن مراجعه کنید و با حذف اپلیکیشن قدیمی، نسخه‌ی جدید را دانلود کنید.
اپل برای تأیید هر اپلیکیشن در اپ‌استور، سورس‌کد اپلیکیشن را کامل بررسی می‌کند تا مشکلات امنیتی به صفر برسد؛ اما در نصب ازطریق پروفایل سازمانی، اپل هیچ نظارتی ندارد. بازهم جای امیدواری است که حداقل، کاربر دسترسی‌های اپلیکیشن را مدیریت می‌کند؛ اما می‌توان ثابت کرد اطلاعات شما به سرور‌های مختلف ارسال نمی‌شود؟ از عملکرد صحیح اپلیکیشن روی گوشی خود مطمئن هستید؟ چنین سؤالاتی بی‌پاسخ می‌مانند؛ زیرا کاربر iOS در ایران برای استفاده مجبور است چنین خطرهایی را تحمل کند.
راه‌حل قطعی برای ماندگاری دائم اپلیکیشن‌های ایرانی و به‌روزرسانی صحیح وجود ندارد و تمامی روش‌های فعلی موقتی خواهند بود تا نیازهای کاربر برطرف شود. تنها روش رسمی و دائم انتشار اپلیکیشن، استفاده از فروشگاه نرم‌افزاری رسمی اپل خواهد بود. کسی چه می‌داند شاید در آینده‌ای نه‌چندان دور، به تعداد کاربران iOS در ایران فروشگاه اپلیکیشن وجود داشته باشد.