معرفی کتاب Factfulness اثر هانس رزلینگ

در طول سال‌هایی که انسان روی کره‌ی زمین زیسته، امید به زندگی افزایش یافته است، کودکان کمتری می‌میرند و تلفات انسانی ناشی از بلایای طبیعی کاهش پیدا کرده است. اگر باور این نتایج برایتان سخت است، یا از نگاه شما زمین در طول زمان به‌جای بدتری برای زندگی تبدیل شده است، بهتر است کتاب واقعیت را حتما بخوانید تا متوجه شوید که این صرفا حس منفی و دراماتیک شما است، نه واقعیت موجود.

هانس رزلینگ که دانش‌آموخته و پروفسور در رشته‌ی بهداشت جهانی است، در کتاب واقعیت، اشتباه اکثریت انسان‌ها را در مورد واقعیت‌های جهان برملا می‌کند. او سخنرانی تد خود در مورد مطالب این کتاب را، با این مطلب آغاز می‌کند که برخلاف تصور، دانشجویانش در مورد واقعیت‌های جهان بسیار کم (حتی کمتر از شامپانزه‌ها) می‌دانند. در یک نظرسنجی، سوالی از دانشجویان خود پرسید که فقط درصد بسیار کمی به این سؤال پاسخ درست دادند. آن سؤال این بود: «کدام کشور بالاترین رقم مرگ و میر را در میان گزینه‌های بیان شده دارد؟» البته در سخنرانی‌اش می‌گوید که از این نتیجه خرسند است، چون فهمیده که جایی برای استاد بهداشت جهانی و آموزش واقعیت‌ها به مردم وجود دارد.

واقعیت، چیزی است که آمارها و نتایج مطالعات و بررسی‌ها نشان می‌دهند، نه فکر و احساسی که ما ناشی از دیدن بدی‌ها و مشکلات جهان داریم. واقعیت مفهومی است که پشت اعداد پنهان شده و نیاز داریم که از دل داده‌ها این واقعیت پنهان را بیرون بکشیم. بنابراین باید از داده‌های یونیسف، از نمودارهای حبابی و از اینترنت به‌خاطر اطلاعاتشان سپاسگزار باشیم.

هانس رزلینگ در کتاب واقعیت، نتایجی را که حاصل سال‌ها تلاش در زمینه‌ی تدریس جهان‌بینی مبتنی بر واقعیت و شنیدن چگونگی تفسیر اشتباه افراد از واقعیت‌ها است، با خواننده به اشتراک می‌گذارد.

اکثر افراد جنگ و خشونت و بلایای طبیعی و فساد را می‌بینند و حسی از بدترشدن مسائل به آن‌ها دست می‌دهد. تصور می‌کنند که ثروتمندان ثروتمندتر و فقرا فقیرتر می‌شوند و به‌زودی با اتمام منابع روبه‌رو می‌شویم. این جهان‌بینی پر از استرس و به‌نوعی دراماتیک دیدن جهان است. حتی افرادی که به آخرین اخبار درست و اطلاعات دسترسی دارند، باز هم دچار این نگاه دراماتیک می‌شوند.

اما هانس رزلینگ این نوع نگاه را ناشی از غرایز ما و خطای شناختی که ایجاد می‌کنند، می‌داند. اگر به واقعیتی که آمار و ارقام و بررسی‌ها نشان می‌دهند مراجعه کنیم، می‌بینیم که اکثریت جمعیت دنیا در جایی در میانه‌ی مقیاس درآمدی جهان زندگی می‌کنند. دخترانشان به مدرسه می‌روند و واکسینه می‌شوند. به‌عنوان یک قاعده‌ی کلی، جهان در حال بهترشدن است. اگرچه چالش‌های بسیاری وجود دارد، اما این یک نگاه مبتنی بر واقعیت است.

حتی اگر رسانه‌ها نسبت به درستی و صحت اطلاعاتی که منعکس می‌کنند، تعهد کامل داشته باشند، همواره اخباری را اعلام می‌کنند که اغلب منفی هستند. هیچ‌گاه در مورد اخبار خوبی که در جهان اتفاق می‌افتد، چیزی نمی‌گویند. همین مسئله باعث می‌شود مردمی که آن‌ها را می‌بینند و می‌شنوند، حس کنند جهان هر روز در حال بدتر شدن است. اگرچه نقش رسانه را در این مسئله نمی‌توان نادیده گرفت، اما نباید از رسانه‌ها یک تبهکار ساخت و همه‌ی تقصیرها را به گردن رسانه انداخت. مشکل اصلی نادانی مردم، در نوع نگرش و تفکر آن‌ها است.

هانس بیشتر اوقات از استفاده کردن اصطلاح «کشورهای در حال توسعه» در سخنرانی‌هایش امتناع می‌کند. چرا که اعتقادی به این نوع نگرش ندارد. از نگاه او اغلب مردم دنیا در هرجایی که زندگی می‌کنند، نسبت به مردم سایر کشورها دیدگاه «ما، آن‌ها» را دارند. مدام در این دسته‌بندی در حال مقایسه‌ی خود (یعنی ما) با آن‌هایی که در کشورهای دیگر زندگی می‌کنند، هستند. اما این نگاه از نظر هانس رزلینگ مفهومی ندارد. او می‌گوید بهتر است تمام مردم جهان را فارغ از جغرافیایی که در آن زندگی می‌کنند، به ۴ سطح از نظر درآمدی تقسیم کنیم.

سطح ۲: درآمد ۴ برابر سطح ۱ است. می‌توانند غذای آماده و مرغ بخرند. کمی پس‌انداز کنند و برای فرزندان صندل و برای خانه یک اجاق گاز بخرند. لامپ برای روشنایی شب دارند، اما یک بیماری ممکن است آن‌ها را مجبور کند هرچه دارند بفروشند تا دارو بخرند. حدود ۳ میلیارد نفر امروز در چنین شرایطی هستند.

سطح ۳: درآمد ۱۶ دلار در روز دارند. شیر آب سرد در خانه دارند و برق همیشه در اختیارشان است. فریزر دارند و با پس‌انداز خود می‌توانند موتورسیکلت بخرند. بچه‌ها می‌توانند مقطع دبیرستان را هم تمام کنند. اما بیماری ممکن است پس‌انداز آن‌ها را کاملا مصرف کند. شاید بتوانند به مسافرت هم بروند. حدود ۲ میلیارد نفر در این سطح درآمدی زندگی می‌کنند.

سطح ۴: بالاترین سطح درآمدی در اختیار این سطح است. آ‌ن‌ها ۶۴ دلار در روز درآمد دارند و از تمام امکانات حاضر می‌توانند استفاده کنند. مصرف‌کنندگانی ثروتمند که برای ۱۲ سال تحصیل به‌راحتی پول دارند و ماشین و غذا و خانه و آب سرد و گرم در اختیارشان است. جالب اینجا است که ۱ میلیارد از مردم دنیا در این سطح زندگی می‌کنند.

این آمار نشان می‌دهد بیشتر مردم دنیا در سطوح ۲ و ۳ زندگی هستند. این یعنی اکثریت در وسط هستند و واقعیت معمولا هیچ‌گاه دو قطبی نمی‌شود. وسط همان‌جایی است که به‌نظر می‌رسد شکاف وجود دارد. در حالی‌که این شکاف واقعیت ندارد و صرفا تصوری است که اکثر افراد از جهان دارند. به‌نظر می‌رسد نظریه‌ی چهارسطحی کردن جهان، موجب وسعت دید و درست‌تر دیدن واقعیت‌های جهان می‌شود.

در قسمتی از کتاب باعنوان «نگاه از بالا» در فصل ۱ می‌خوانیم:

اگر کتاب را مطالعه می‌کنید، احتمالا در سطح ۴ زندگی قرار دارید. حتی اگر در کشوری با سطح درآمد متوسط باشید. خودتان در سطح ۴ زندگی می‌کنید و زندگی‌تان احتمالا از جنبه‌های مهم مانند زندگی مردمی است که در سطح ۴ در سانفرانسیسکو، استکهلم، ریو، کیپ‌تاون و پکن زندگی می‌کنند. مسائلی که در رابطه با فقر در کشورتان مطرح است، با فقر شدید متفاوت بوده و مربوط‌به فقر نسبی است. برای مثال در ایالات متحده، افرادی که در سطح ۳ زندگی می‌کنند، زیر خط فقر طبقه‌بندی می‌شوند.بنابراین افراد مشکل‌داری که در سطح ۱ و ۲ و ۳ زندگی می‌کنند، برای شما بسیار ناآشنا خواهند بود و در رسانه‌هایی که شما نیز مخاطبشان هستید، به‌طرز درست و مفیدی معرفی نخواهند شد. (شما این افراد را به‌درستی نمی‌شناسید و درکی از زندگی‌شان ندارید.) وقتی در سطح ۴ زندگی می‌کنید، تمام افراد سطوح دیگر به‌طور یکسانی فقیر به‌نظر می‌رسند و واژه‌ی فقیر می‌تواند هر معنی خاصی را از دست بدهد. پس برای مردمی در سطح ۴ طبیعی است که جهان را دارای شکاف و به دو دسته تقسیم شده ببینند: ثروتمند و فقیر.

کتاب واقعیت با مقدمه‌ای آغاز می‌شود که در آن هانس رزلینگ با توصیف آرزوی کودکی‌اش یعنی هنرمند سیرک شدن، باب صحبت درباره‌ی حقایق را باز می‌کند. او در مورد هنر قورت دادن شمشیر در سیرک و چگونگی ممکن شدن کارهای به‌ظاهر ناممکن توضیح می‌دهد. بعد از آن یک نظرسنجی ۱۳ سوالی را در مقدمه آورده که از خواننده می‌خواهد خودش و دیدگاهش نسبت به جهان را بیازماید. این سوالات درباره‌ی وضعیت سطح درآمد در دنیا،‌فقر جهانی، واکسینه‌شدن کودکان، مکان زندگی مردم، تلفات ناشی از بلایای طبیعی و متوسط دمای زمین است.

بعد از پاسخ به این سوالات، هانس رزلینگ مخاطب را به مقایسه‌ی جواب‌های خودش با پاسخ‌های صحیح و تفکر در عمل خودش دعوت می‌کند. او می‌گوید اکثر کسانی که به این سوالات پاسخ داده‌اند، جواب‌هایشان اشتباه بوده است. به‌طور مثال در ۲۰ سال گذشته نسبت جمعیتی که در فقر شدید زندگی می‌کردند، به نصف کاهش پیدا کرده است. این یک واقعیت خوب درباره‌ی زندگی روی زمین است، اما اکثر مردم آن‌را نمی‌دانند. او در مورد تک‌تک سوالات، تحلیلی مبنی بر ارقام واقعی ارائه می‌دهد. جواب هر ۱۳ سؤال نشان می‌دهد که دنیا بهبود یافته است.

بعد از مقدمه یازده فصل وجود دارد که نویسنده هر فصل را به یکی از غرایز یا به‌عبارت دیگر خطاهای شناختی انسان که مانع از دیدن واقعیت‌ها و نتیجه‌گیری درست می‌شود، اختصاص داده است. هر فصل با تمرکز بر آن غریزه و توضیحاتی پیرامون آن، واقعیت‌ها را با آمار و اطلاعات جمع‌آوری شده، نشان می‌دهد. این غرایز ده‌گانه عبارت‌اند از:

شکاف، منفی‌گرا، پیروی از خط مستقیم، ترس، اندازه، کلی‌گرا، سرنوشت، نگرش تک‌بعدی، سرزنش، فوریت.

فصل یازدهم «واقعیت در عمل» است. در این فصل هانس رزلینگ توضیح می‌دهد که چگونه واقعیت زندگی‌اش را نجات داده است. هانس رزلینگ سال‌های طولانی در پروژه‌های تحقیقاتی در سراسر جهان فعالیت داشته و از این تجربه‌های عملی ارزشمندش در این فصل و همچنین سرتاسر کتاب استفاده کرده است. او با زبانی داستانی این تجربه‌ها را برای رسیدن به نتایج موردنظرش برای خواننده شرح می‌دهد.

در پایان کتاب، داستان نوشتن کتاب واقعیت از زبان آنا و اولا رزلینگ به‌گونه‌ای جذاب و خواندنی توضیح داده شده است. آن‌ها از بیماری هانس می‌گویند که باعث لغو تمام سخنرانی‌هایش در سال آخر زندگی‌اش شد. این تغییر ناراحت‌کننده در زندگی هانس با یک چیز قابل تحمل شد: یک کتاب. آن‌ها توضیح می‌دهند که این کتاب حاصل تمام تلاش‌ها و تحقیقات هانس رزلینگ در طول زندگی حرفه‌ای‌اش با همراهی این دونفر است.

کتاب «واقعیت: ده دلیل برای اینکه درباره‌ی جهان اشتباه فکر می‌کنیم و چرا رویدادهای جهان از آن‌چه به‌نظر می‌رسند، بهترند» در سال ۲۰۱۸ منتشر شده و نویسنده‌ی آن هانس رزلینگ است. کتاب اصلی دارای ۳۴۱ صفحه و در دسته‌ی کتاب‌های غیرداستانی طبقه‌بندی شده است. در حال حاضر این کتاب با ویرایش‌های مختلفی چاپ شده است.

کتاب واقعیت را هانس رزلینگ با همراهی پسر و عروسش یعنی اولا و آنا رزلینگ نوشت. هانس رزلینگ متولد سال ۱۹۴۸ بود و در سال‌های آخر عمرش مشغول نوشتن این کتاب شد. او بعد از اتمام نوشتن کتاب و پیش از چاپ آن در سال ۲۰۱۷ چشم از جهان فروبست. اولا و آنا کار جمع‌آوری و چاپ کتاب را به‌پایان رساندند.

هانس رزلینگ در سوئد به‌دنیا آمد و در رشته‌های بهداشت جهانی، آمار و پزشکی تحصیل کرد. دغدغه‌ی همیشگی او تحقیقات و پژوهش در زمینه‌ی سلامت و فقر در جهان بود و در طول زندگی‌اش در این راه قدم‌های موثری برداشت. سخنرانی‌های تد او از پربیننده‌ترین سخنرانی‌های جهان است. کشف بیماری ناشناخته کونزو و همکاری با بهداشت جهانی در زمینه‌ی تالیف کتاب‌های درسی از جمله اقدامات او بود. همچنین تأسیس بنیاد Gapminder بر پایه‌ی جهان‌بینی مبتنی بر واقعیت که موضوع اصلی همین کتاب است، اقدام مهم دیگری از سوی او با همکاری دو یار همیشگی‌اش محسوب می‌شود. در پایگاه وب بنیاد گپ‌مایندر می‌توانید تمام نمودارهای حبابی بسیار جالب حاصل‌شده از جمع‌آوری آمار و اطلاعات جهانی را همراه‌با روند بهبود آن‌ها تا سال ۲۰۱۸ به‌صورت متحرک مشاهده کنید.

کتاب Factfulness با ترجمه‌های متفاوتی ازطریق نشرهای گوناگون در سال ۱۳۹۷ چاپ و منتشر شده است. کتاب حاضر نخستین بار تحت عنوان «زندگی بر محور حقیقت» با ترجمه امیرحسین فاضلی‌مقدم توسط نشر کتاب کوله‌پشتی‏‫ فیپا گرفته است.

فرهنگ نشر نو، آسیم این کتاب را با عنوان «واقع‌نگری» و با ترجمه‌ی علی کاظمیان به‌چاپ رسانده است. همچنین انتشارات یاررس با ترجمه‌ی  امیرحسین تکیان و صادق غضنفری کتاب حاضر را با عنوان «سرشار از حقیقت» چاپ و منتشر کرده است.

این کتاب بار دیگر با عنوان «واقع‌نگری» توسط عاطفه هاشمی و سیدحسن رضوی ترجمه شده، که نشر میلکان آن‌را به‌چاپ رسانده است. انتشارات دیموند بلورین نیز کتاب حاضر را با عنوان «واقعیت» با ترجمه‌ی علی و محمدهادی آقاجانی منتشر کرده است. نشر دیگری که کتاب فوق را با عنوان «واقعیت را ببین» و ترجمه‌ی زهرا سربندی‌فراهانی منتشر کرده، انتشارات آریانا قلم است. «واقعیت‌مداری» عنوان دیگری است که نشر معیار علم با ترجمه‌ی سپیده فخارزاده به این کتاب اختصاص داده و آن‌را منتشر کرده است. 

کتاب «واقعیت» با ترجمه‌ی بهار رحمتی توسط نشر نوین منتشر شده که در نوشتن این مطلب، از متن این کتاب استفاده شده است. این کتاب روی وب‌سایت نشر نوین برای فروش قرار گرفته است. همچنین نسخه‌ی الکترونیکی آن‌را می‌توانید از طاقچه و کتاب‌راه تهیه کنید.

شاید بیل‌گیتس مهم‌ترین کسی باشد که درباره‌ی کتاب واقعیت نظر ارزشمندی داده است. او می‌گوید این کتاب یکی از مهم‌ترین کتاب‌هایی است که تابحال خوانده و آن‌را یک راهنمای ضروری برای تفکر روشن نسبت به جهان می‌داند. تصمیم او این بوده که این کتاب را به تمام کسانی که در سال ۲۰۱۸ از دانشگاه‌های آمریکا فارغ‌التحصیل شده‌اند هدیه بدهد.

در ویدیوی زیر، صحبت‌های بیل‌گیتس را درباره‌ی کتاب واقعیت ببینید:

گاهی لازم است نگاه دوباره‌ای به دریافت‌هایمان از دنیا داشته باشیم. بهتر است این توانایی را پیدا کنیم که احساس و افکارمان را از هم تشخیص بدهیم تا برخلاف آنچه واقعیت است، و صرفا براساس احساسی که داریم، درباره‌ی دنیا نتیجه‌گیری نکنیم. داشتن اطلاعات صحیح و تفکر ساده و سالم به انسان کمک می‌کند وسعت دید پیدا کند، از منفی‌نگری افراطی فاصله بگیرد و به مثبت‌نگری، نه به‌عنوان ساده‌لوحی بلکه نگرشی مبتنی بر واقعیت نزدیک‌تر شود.

نظر شما در این‌باره چیست؟ با زومیت همراه باشید.