مهندسی آبوهوا می‌تواند به مقابله با تغییرات اقلیمی کمک کند؟
با تشدید اعتراض‌های گرتا تونبرگ، فعال محیط‌زیست و جمعی از معترضان قیام انقراض و درخواست آن‌ها برای مقابله فوری با تغییر اقلیم، دانشمندان دوباره به استفاده از مهندسی آبوهوا علاقه‌مند شده‌اند. قیام یادشده جنبشی اجتماعی‌سیاسی است که حامیانش با استفاده از رویکرد مقاومت بدون خشونت، به پیامدهای ناگوار تغییر اقلیم، از‌بین‌رفتن تنوع زیستی، خطر انقراض انسان و تخریب کامل محیط‌زیست اعتراض می‌کنند.
طبق گفته‌ی مسئولان هیئت بین‌دولتی تغییر اقلیم (IPCC)، مقابله با پدیده‌ی گرمایش جهانی و افزایش ۱.۵ درجه‌‌ی سانتی‌گرادی دما در سراسر جهان، بدون انجام اقدام فوری امکان‌پذیر نیست. آیا اکنون زمان انجام اقدامی جدی درزمینهی دست‌کاری عمدی در آبوهوا و اقلیم جهان فرانرسیده است؟
مهندسی آبوهوا، دست‌کاری در آبوهوا برای ترمیم اقلیم آسیب‌دیده است
مسئولان دانشگاه کمبریج انگلستان به‌دنبال راه‌اندازی «مرکز ترمیم اقلیم» هستند که دیوید کینگ، مشاور علمی سابق دانشگاه کمبریج، سرپرستی آن را به‌عهده خواهد داشت. یکی از اهداف این مرکز، سرمایه‌گذاری در رویکردهای مؤثر برای بهبود و تقویت اقلیم آسیب‌دیده است. درواقع، این رویکردها مجموعه‌ای از روش‌هایی هستند که مهندسی آبوهوا نامیده می‌شود.
امیلی شاکبرگ، سرپرست مرکز Carbon Neutral Futures Initiative است. این مرکز نهادی برای انجام اقدامات جامع و مشارکتی برای کاهش تولید دی‌اکسیدکربن در آینده است. شاکبرگ دربارهی مهندسی آبوهوا می‌گوید:
رویکردهای متفاوتی برای انجام این کار وجود دارد؛ اما ما به‌عنوان اعضای جامعه‌ای علمی دقیقا نمی‌‌دانیم چه اقدامی باید انجام دهیم و هرگونه فعالیت مرتبط‌با مهندسی آبوهوا می‌تواند موجب تغییر الگوهای آب وهوایی شود.
مدیریت تابش خورشیدی یا مهندسی خورشیدی، رویکرد متفاوتی است که در سال‌های اخیر، افراد زیادی به آن توجه کرده‌اند. در این روش، ماده‌‌ای مخصوص در جوّ اسپری می‌شود که سایه‌بان عظیمی روی زمین ایجاد می‌کند. انجمن سلطنتی انگلستان ۱۰ سال پیش استفاده‌ی محتاطانه از مهندسی خورشیدی را آغاز کرد. طبق گفته‌ی مسئولان این انجمن، مهندسی خورشیدی عوارض جانبی بدی بر سیستم‌های آبوهوایی دارد و تجهیزات به‌کاررفته در آن نیازمند مراقبت مستمر هستند. البته این انجمن سرمایه‌گذاری در این حوزه را تضمین کرده است.
در سال‌های اخیر، پژوهش درزمینهی مهندسی آب‌و‌هوای خورشیدی افزایش یافته و در چند سال گذشته، بیش از ۵۰۰ مقاله در‌این‌باره منتشر شده است. نتایج پژوهشی جدید نشان می‌دهد می‌توان از این روش، بدون کاهش میزان بارش که یکی از عوارض جانبی آن محسوب می‌شود، پیامدهای پدیده‌ی گرمایش جهانی را به‌صورت محسوسی کاهش داد.
طبق گفته‌ی دیوید کیت، یکی از پژوهشگران مطالعه‌ی مذکور، پژوهش دراینزمینه درمقایسه‌با قبل افزایش یافته؛ اما هنوز سرمایه‌گذاری کمی در آن می‌شود و رقم آن سالانه در سراسر جهان کمتر از ۱۰ میلیون دلار است. سؤال اصلی دربارهی این موضوع آن است که آیا انجام اقدامی جدی دراینزمینه ضروری است؟ آیا باید برنامه‌ی پژوهشی بین‌المللی با دسترسی آزاد همه پژوهشگران به آن ایجاد شود؟ از نظر کیت، جواب این سؤال‌ها کاملا مثبت است.
تاکنون پژوهش‌های علمی زیادی دربارهی مهندسی آب‌و‌هوای خورشیدی انجام نشده؛ اما کیت مشغول انجام پروژه‌ای است که می‌تواند به نظریه‌های مطرح‌شده در این شاخه از مهندسی، جامه‌ی عمل بپوشد. کیت در این پروژه که فرایند انجام و سرمایه‌گذاری برایش از پنج سال پیش آغاز شده، قصد دارد با استفاده از بالون ارتفاع بلند، یک کیلوگرم کلسیم کربنات را در جوّ منتشر کند. بااین‌حال، کیت تا وقتی احتمال موفقیت این پروژه وجود نداشته باشد، مقاله‌ای درباره‌‌اش منتشر نخواهد کرد.
شایان ذکر است انجام پروژه‌های دیگر مهندسی آبوهوا با شکست مواجه شده است. پژوهشگران انگلیسی در سال ۲۰۱۲ قصد داشتند آب را در جوّ اسپری کنند؛ اما این پروژه به‌‌دلیل اختلاف‌نظر موضوعات مطرح‌شده در حق اختراع و همچنین نگرانی‌های مربوط به مدیریت آزمایش‌های این حوزه لغو شد.
به‌نظر متیو واتسون، سرپرست این پروژه از دانشگاه بریستول، هنوز نتایج عملی زیادی دربارهی مهندسی آبوهوا به‌دست نیامده و باید پژوهش‌های زیادی دراینزمینه انجام داد. او باتوجه‌به ادامه‌‌ی روند افزایشی انتشار گازهای گلخانه‌ای، انتظار دارد پژوهش در این حوزه به مسئله‌ای فراتر از اولویت برای جامعه‌ی علمی تبدیل شود.
مهندسی آبوهوا می‌تواند باعث ایجاد تغییرات آبوهوایی و اقلیمی فاجعه‌بار شود
البته، انتقادات جنجالی زیادی دربارهی مهندسی آبوهوا مطرح شده است. به‌عنوان مثال، اعضای گروه ETC Group، سازمان مردم‌نهاد کانادایی، خواستار توقف سریع پروژه‌های فضای باز ازجمله پروژه‌ی کیت هستند. یکی از شکایت‌های این گروه دربارهی مشکلات مهندسی آبوهوا، به تأثیرات منفی ناخواسته‌ی این مشکلات روی تغییر اقلیم مربوط می‌شود. این افراد می‌خواهند بدانند آیا ممکن است فعالیت‌های مرتبط با مهندسی آبوهوا در برخی در کشورها، کشورهای دیگر را تحت‌تأثیر منفی قرار دهد یا خیر؟ درضمن آن‌ها به انجام‌نشدن اقدامات لازم برای مقابله با تغییر اقلیم هم معترض هستند.
پژوهشگری به‌نام جوانا هی که به‌تازگی در راه‌اندازی مؤسسه‌ی تغییر اقلیم و محیط‌زیست گرانتام در کالج سلطنتی لندن مشارکت کرده، با احتمال ایجاد تأثیرات منفی ناشی از فعالیت‌های مربوط‌به مهندسی آبوهوا موافق است و مؤثربودن این فعالیت‌ها برای مقابله با تغییر اقلیم را نوعی خوش‌خیالی می‌داند. وی نگران است که این فعالیت‌ها به بهانه‌ای برای کاهش‌ندادن تولید گازهای گلخانه‌ای تبدیل شود. از دیدگاه او، چنین فعالیت‌هایی دخالت محض در روند طبیعی اقلیم و آبوهوا محسوب می‌شود و عوارض جانبی آن می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری به‌همراه داشته باشد.
به‌نظر می‌رسد دولت‌مردان دربارهی حمایت از پژوهش‌های بیشتر درزمینهی مهندسی آبوهوا مردد هستند. به‌عنوان مثال، در جلسه‌ی مربوط‌به برنامه‌ی محیط‌زیست سازمان ملل که در مارس برگزار شد، آمریکا و سایر کشورها طرح ارائه‌ی گزارش دربارهی مهندسی آب‌و‌هوای خورشیدی را تصویب نکردند. شاید مخالفت کشورها با یکدیگر، یکی از دلایل این مشکل باشد و نهادهای بین‌المللی باید بر این امر نظارت کنند.
شاکبرگ از دانشگاه کمبریج معتقد است هرچه‌زودتر باید اقدامی سریع و پایدار برای کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای انجام شود و انجام اقدامات و سرمایه‌گذاری لازم برای این هدف، وظیفه‌ی جامعه‌ی علمی است؛ اما دانشمندان باید از خطرها و پیامدهای دخالت‌‌های عمدی در آبوهوا نیز کاملا آگاه باشند.