اگر پیگیر اخبار فناوری طی چند روز گذشته بودهاید، احتمالا در جریان خبر قرارگرفتن هواوی در فهرست تحریمهای ایالات متحده و بهتبع آن قطع همکاری شرکتهای آمریکایی با شریک چینیشان قرار گرفتهاید. سؤالی که اکنون برای بسیاری از علاقهمندان به دنیای فناوری مطرح است و ذهن بسیاری از دوستداران این شرکت را بهخود مشغول کرده این است که اصلا نزاع آمریکا و هواوی ازکجا و برسر چه آغاز شد، چگونه به اینجا رسید و آیندهی غول فناوری-مخابراتی چین را چطور تحت تأثیر قرار خواهد داد؟ برای یافتن پاسخ این پرسشها با زومیت همراه باشید.
تاریخچهی مختصر هواوی و نزاع آن با آمریکا
نام هواوی ممکن است برای عموم تنها با تلفنهای هوشمند عجین شده باشد؛ اما سابقهی این شرکت بزرگ چینی و زمینهی فعالیت فعلی آن، بسیار فراتر از ساخت گوشی تلفن است.
هواوی یک شرکت چندملیتی چینی است که در سال ۱۹۸۷ توسط رن ژنگفی، مهندس سابق ارتش آزادیبخش خلق چین راهاندازی شد. اگرچه تمرکز شرکت در ابتدای تأسیس بر تولید سویچهای تلفن بود، اما امروزه هواوی کسبوکار خود را به توسعهی شبکهها و تجهیزات ارتباطی، ساخت دستگاههای الکترونیکی مصرفی و ارائهی خدمات عملیاتی و مشاورهای به شرکتهای چینی و خارجی گسترش داده است. هواوی با پیشی گرفتن از شرکت سونی اریکسون در سال ۲۰۱۲، عنوان بزرگترین ارائهدهندهی سرویسهای ارتباطی در جهان را به خود اختصاص داد. امروزه شرکت چینی هواوی با دراختیار داشتن سهم ۲۹ درصدی از بازار تجهیزات زیرساخت ارتباطی و سهم ۳۱ درصدی از تجهیزات 3G، 2G و 4G در سطح جهان یکهتازی میکند.
سهم شرکتهای ارتباطی از بازار تجهیزات زیرساخت مخابراتی جهان
سهم شرکتهای ارتباطی از تجهیزات زیرساخت 3G، 2G و 4G جهان
سابقهی بدبینی دولت آمریکا به هواوی به بیش از یک دهه میرسد. در این مدت آمریکا همواره به همکاری این شرکت و دولت چین باهدف جاسوسی شک داشته و بارها این موضوع را علنا اعلام کرده است. اما تنش و نزاع بین آمریکا و هواوی به شکلی که امروزه شاهد آن هستیم سابقهای کمتر از دو سال دارد.
اردیبهشت ماه سال گذشته وال استریت ژورنال در گزارشی خبر از تحقیقات گستردهی وزارت دادگستری ایالات متحدهی آمریکا دربارهی نقش احتمالی هواوی در نقض تحریمهای ایران داد. اگرچه چینیها همان موقع نیز بهواسطهی تجربهی تلخ شرکت زدتیای با عواقب دورزدن تحریمهای آمریکا، از جمله منع فروش محصولات آمریکایی و جریمهی ۱/۴ میلیارد دلاری آشنا بودند؛ اما هواوی در آن زمان در واکنش به گزارش مذکور و اخبار مشابه مبنی بر احتمال تحریم شدن توسط آمریکا، اعلام کرد که نگران تحریمهای آمریکا بهدلیل همکاری با ایران نیست.
تنش بین هواوی و دولت آمریکا در آذر ۹۷ با انتشار گزارشی مبنی بر درخواست این کشور از متحدانش برای قطع رابطه با هواوی و درپی آن اعلام ممنوعیت خرید تجهیزات ساخت هواوی در ژاپن وارد مرحلهی جدیدی شد و با بازداشت منگ وانژو، مدیر مالی و دختر بنیانگذار شرکت، به اوج خود رسید. حتی پس از بازداشت شدن منگ وانژو در کانادا بهدلیل زیر پا گذاشتن تحریمهای ایالاتمتحده آمریکا علیه ایران، کسی فکر نمیکرد که روابط هواوی با آمریکا تا بهاین اندازه تیرهوتار شود. در آن زمان سخنگوی هواوی در مصاحبهای با تککرانچ اعلام کرد که شرکت متبوعش اطلاعات زیادی در مورد تخلفهای خانم منگ در دست ندارد، اما اطمینان میدهد که هواوی به تمام مقررات اعلامشده، ازجمله قانونهای تحریمی که توسط سازمان ملل متحد، ایالاتمتحده و اتحادیهی اروپا وضعشدهاند احترام میگذارد.
منگ مانژو، مدیر مالی و دختر بنیانگذار هواوی سال گذشته به درخواست آمریکا در کانادا بازداشت شد
فروردین ماه سال جاری در جریان جلسهی استماع دادگاهی فدرال در بروکلین، اعلام شد که آمریکا با استفاده از فرایندهای نظارتی و جاسوسی مخفیانه به اسنادی در رابطه با دورزدن تحریمها و فساد بانکی هواوی دست پیدا کرده و قرار است در دادگاه از آنها استفاده کند. اندکی بعد، سازمان سیا هم با انتشار گزارشی از ارتباط هواوی با دولت چین پرده برداشت؛ اتهامی که تا پیش از آن هواوی همواره آن را قویا تکذیب میکرد. ظاهرا نگرانی سیاستمداران واشنگتن از بهخطر افتادن امنیت زیرساخت شبکه و دسترسی حکومت چین به اطلاعات خصوصی کاربران بهاندازهای زیاد است که بهگزارش بلومبرگ افرادی از وزارتخانههای آمریکا در جریان کنگره جهانی موبایل بارسلون ۲۰۱۹ (MWC 2019) در مورد استفاده از تجهیزات مخابراتی هواوی به شرکتها اخطار داده بودند.
اتهام جاسوسی به هواوی تنها به دولت آمریکا محدود نمیشود؛ بلکه در چند سال گذشته منابع مستقل ثالث و شرکتهای فناوری چندملیتی متعددی نیز اتهامات مشابهی را متوجه شرکت چینی کردهاند. هواوی در تمامی این موارد از زیر بار قبول مسئولیت شانه خالی کردهاست و این اتهامها را بخشی از جنگ تجاری بین آمریکا و چین میداند. بهعنوان مثال بلومبرگ بهتازگی گزارش دادهاست که شرکت اروپایی ودافون که بزرگترین اپراتور موبایل در اروپا و دومین اپراتور موبایل در جهان محسوب میشود، خبر از پیدا شدن درِ پشتی (Backdoor، نوعی آسیبپذیری که با فعالیت در پسزمینه، شرایطی مهیا میکند تا هکرها با دورزدن مکانیزمهای امنیتی، در سطح بالایی به اطلاعات کاربر دسترسی پیدا کنند) در تجهیزات مخابراتی هواوی بین سالهای ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۱ داده است. در این گزارش آمده است که هواوی با استفاده از این درِ پشتی بهراحتی توانسته است به تلفنهای ثابت ایتالیا دسترسی داشته باشد. اسنادی که بهدست بلومبرگ رسیده است به این موضوع اشاره میکند که هواوی در خلال این سالها حتی به روترهای خانگی هم دسترسی داشته است.
علاوهبر سازمانهای دولتی، شرکتهای مستقل چندملیتی نیز تابهحال هواوی را به جاسوسی متهم کردهاند
درسال ۲۰۱۳ سیسکو اعلام کرده بود که هواوی کدهای روترهای این شرکت را دزدیده است که بعد از مدتی هواوی این مورد را تأیید و اعلام کرد که کدهای یادشده را از محصولات خود حذف خواهد کرد. در جدیدترین مورد کشف آسیبپذیری در ابزارهای هواوی، چندی پیش پژوهشگران مایکروسافت فاش کردند آسیبپذیری در پشتی در برخی از مدلهای خاص لپتاپهای هواوی کشف کردهاند که اجازهی دسترسی به همهی دادههای لپتاپ را به مهاجمان میدهد.
انتشار پیدرپی گزارشها و اسنادی از این دست به تنش بین غول تکنولوژی-مخابراتی چین و دولت آمریکا دامن زد و درنهایت به قرارگرفتن هواوی در فهرست سیاه تحریمهای ایالات متحده و قطع همکاری شرکتهای بزرگ آمریکایی از جمله گوگل با این شرکت منجر شد.
چه بر سر کسبوکار هواوی خواهد آمد؟
پس از اینکه دونالد ترامپ فرمان ممنوعیت خرید تجهیزات شبکه از شرکتهای تهدیدکنندهی آمریکا را امضا کرد، هواوی رسما در فهرست سیاه تحریمهای ایالات متحده قرار گرفته است. تا این لحظه شرکتهای گوگل، کوالکام، اینتل، وسترن دیجیتال، اینفینئون، مایکرون و برودکام بهطور رسمی اعلام کردهاند با تبعیت از تحریمهای آمریکا، به رابطهی تجاری و شراکت خود با هواوی خاتمه خواهند داد. به احتمال زیاد این فهرست طی روزهای آینده بزرگتر خواهد شد و دیگر شرکتهای بزرگ آمریکایی نظیر مایکروسافت (که در ساخت لپتاپهای ویندوزی با هواوی همکاری دارد) نیز به آن میپیوندند.
علاوهبر شرکتها، بهاحتمال زیاد کشورهای متعددی از جمله متحدان آمریکا در روزهای آینده موضع مشابهی درقبال هواوی اتخاذ خواهند کرد؛ کما اینکه برخی متحدان آمریکا از مدتها قبل به همکاری خود با هواوی خاتمه دادهاند. بهعنوان مثال استرالیا از سال گذشته باتوجهبه نگرانیهای امنیتی، بهصورت موقت همکاری با هواوی و ZTE را متوقف کرده و نیوزیلند هم اعلام کرده است فعلا از فعالسازی شبکهی موبایل 5G با تجهیزات هواوی جلوگیری خواهد کرد. بزرگترین شرکت مخابراتی هلند چندی قبل اعلام کرد اجازه نخواهد داد هسته اصلی نسل پنجم شبکههای موبایل این کشور توسط هواوی اجرا شود، اما هواوی میتواند در تجهیزاتی که نگرانی امنیتی کمتری دارند، با این شرکت همکاری کنند. ژاپن نیز سال گذشته اعلام کرد بهعلت نگرانیهای امنیتی استفاده از تجهیزات 5G هواوی را ممنوع کرده است؛ هرچند که هنوز بخشی از شبکه 4G در ژاپن از تجهیزات هواوی استفاده میکند.
اگرچه انگلیس هنوز موضعی رسمی دراینباره اتخاذ نکرده است، اما چندی پیش روزنامهی انگلیسی تلگراف در مطلبی نوشته بود که بریتانیا به شرکت هواوی اجازهی راهاندازی شبکهی 5G را خواهد داد. مدت زیادی از این خبر نمیگذشت که گاوین ویلیامسون، وزیر دفاع انگلیس، بهدلیل درز اطلاعات محرمانه از سمت خود برکنار شد و وزیر امور خارجهی انگلیس در جریان کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای آمریکایی خود اعلام کرد که «ما نگرانی آمریکا را در این زمینه درک میکنیم و به همکاری امنیتی بین دو کشور ادامه خواهیم داد».
قطع همکاری گوگل و آیندهی تلفنهای هوشمند هواوی
از قراردادهای تجاری هواوی با کشورها برای تأمین تجهیزات زیرساخت شبکه و مخابرات که بگذریم، به بخش درآمدزا و سودده دیگری از شرکت، یعنی محصولات و دستگاههای مصرفی ازجمله تلفنهای هوشمند، تبلت، لپتاپ و... میرسیم.
با قطع همکاری گوگل، هواوی دیگر قادر به استفاده از خدمات و سرویسهای گوگل در سیستمعامل اندروید نخواهد بود؛ اما همچنان میتواند از «پروژهی اندروید متن باز» (AOSP) در تلفنهای هوشمند ساخت خود استفاده کند. همچنین گوگل در توییتی اعلام کرده است که دستگاههای فعلی هواوی مجهز به اندروید، تحت تأثیر قطع رابطهی دو شرکت قرار نخواهند گرفت و پشتیبانی از آنها همچنان ادامه پیدا خواهد کرد.
توییت گوگل در رابطه با ادامهی پشتیبانی از گوشیهای پیشین هواوی
اگرچه هواوی با استفاده از اندروید متن باز خواهد توانست به تولید گوشیهای هوشمند اندرویدی خود ادامه بدهد؛ اما کاربران این تلفنها دیگر نهتنها قادر به استفاده از خدماتی مانند فروشگاه اپلیکیشن گوگل، خدمات جیمیل، گوگل درایو، دستیار هوشمند صوتی گوگل و بسیاری دیگر از اپلیکیشنها و سرویسهای گوگل نخواهند بود، بلکه حتی دسترسی اپلیکیشنهای ثالث به این خدمات نیز قطع خواهد شد. درواقع خدمات گوگل و اندروید بهحدی در هم تنیده شدهاند که تصور این سیستمعامل بدون گوگل برای بسیاری از کاربران مشکل خواهد بود.
اندروید و خدمات گوگل چنان درهم تنیده شدهاند که تصور استفاده از این سیستمعامل بدون گوگل و سرویسهایش سخت است
علاوهبر قطع دسترسی به خدمات گوگل، از آنجایی که گوگل دیگر وصلههای امنیتی خود را قبل از انتشار با شریک پیشین چینی خود بهاشتراک نخواهد گذاشت، هواوی برای مطلع شدن از حفرههای امنیتی اندروید و سازگار کردن نرمافزارهای خود با آنها باید منتظر انتشار عمومی وصلههای این آسیبپذیریها توسط پروژهی اندروید متن باز باشد. این بهمعنای آن است که گوشیهای ساخت هواوی از لحاظ دریافت بهروزرسانیهای امنیتی حداقل یک ماه از تمامی رقبای اندرویدی خود عقب خواهند بود.
نزدیک به دو ماه پیش وبسایت ورج گزارش داده بود که هواوی مدتی است سیستمعاملهای جایگزین اختصاصی خودش را توسعه داده و آماده است تا درصورت قطع دسترسی به ویندوز و اندروید، از آنها در محصولاتش استفاده کند؛ اما باتوجه به اینکه بیشتر نظرسنجیها و بررسیهای اخیر از تلفنهای هوشند جدید هواوی حکایت از آن دارند که یکی از بزرگترین نقاط ضعف دستگاههای این شرکت رابط کاربری EMUI آن است؛ بعید بهنظر میرسد کاربران به سیستم عاملی که هواوی خود از صفر آن را طراحی کرده باشد، اقبال چندانی نشان بدهند.
نکتهی جالب و دور از انتظار دیگر، تأثیر قطع احتمالی همکاری مایکروسافت بر گوشیهای اندرویدی ساخت هواوی خواهد بود. چند سال پیش وبسایت zdnet گزارش داده بود که بنا به اعلام دولت چین، حدود ۳۱۰ پتنت مایکروسافت در سیستمعامل اندروید استفاده میشود و شرکتهای تولیدکنندهی دستگاههای اندرویدی برای استفاده از این پتنتها بین ۵ تا ۱۵ دلار بهازای هر دستگاه به مایکروسافت پرداخت میکنند. برای مثال مالکیت معنوی فرمتهای فایلسیستم FAT و NTFS در انحصار مایکروسافت است و کسی نمیتواند بدون اجازهی این شرکت از فرمتهای یادشده در حافظههای جانبی و دستگاههای خود استفاده کند.
کسبوکار کامپیوترهای شخصی هواوی هم بیش از اینکه به مایکروسافت وابسته باشد، به پردازندههای آمریکایی اینتل و کوالکام بستگی دارد که هر دوی این شرکتها رابطهی خود با هواوی را قطع کردهاند.
اگرچه در نگاه اول به موضوع تحریم ممکن است حادترین مشکل هواوی استفاده از سیستمعاملهای آمریکایی ویندوز و اندروید بهنظر برسد، اما اگر دقیقتر بنگریم، دردسرهای سختافزاری هواوی هم دست کمی از مشکلات نرمافزاری آن نخواهند داشت.
علاوهبر محدودیتهای نرمافزاری، هواوی ممکن است امتیاز ساخت بعضی قطعات سختافزاری خود را نیز از دست بدهد
باید توجه داشت که صرفِ تولید یک محصول مانند پردازنده در خاک چین و توسط یک شرکت چینی، بهمعنای دراختیار داشتن کامل مالکیت مادی و معنوی آن محصول توسط چینیها نیست. زنجیرهی بسیار بزرگی از صنایع مختلف دست در دست هم میدهند تا شرکتی بتواند از قطعات الکترونیکی ساخت خود در محصولاتش استفاده کند. برای مثال اگرچه هواوی در گوشیهای هوشمند خود از پردازندههای HiSilicon که ساخت خودش است استفاده میکند، اما موضوع مهم این است که این چیپ از امتیاز (لایسنس) شرکت انگلیسی ARM برای معماری پردازنده و گرافیک استفاده میکند و اگر انگلیس تصمیم بگیرد به تحریمهای آمریکا علیه هواوی ملحق شود، آرم قادر به تمدید حق امتیاز معماری پردازنده برای هواوی نخواهد بود.
این موضوع برای بسیاری از دیگر قطعات مورد استفاده در دستگاههای ساخت هواوی نیز صدق میکند. برای مثال، محافظ صفحهنمایش گوریلا گلس که هواوی از آن در تلفنهای هوشمند و لپتاپهای میت بوک خود استفاده میکند، ساخت شرکت آمریکایی کورنینگ است و وظیفهی تولید حافظهی ذخیرهسازی استفادهشده در گوشی P30 Pro را شرکت آمریکایی مایکرون بر عهده دارد. ماژولهای 3G و LTE پرچمدار جدید هواوی ساخت شرکتهای آمریکایی اسکایورکس و کوروو است و حافظهی رم برخی از محصولات این شرکت را نیز مایکرون تولید میکند.
حتی اگر هواوی بتواند موفق به فروش محصولات اندرویدی خود در خاک چین شود، بازهم با این مشکل روبهرو خواهد بود که شرکتهای رقیب مانند شیائومی، وانپلاس، اوپو و... به فروشگاه گوگل پلی دسترسی خواهند داشت و بهروزرسانیهای اندروید را بسیار سریعتر دریافت خواهند کرد؛ درحالیکه هواوی باید از فروشگاهی غیررسمی استفاده کند و منتظر عرضهی کدهای AOSP (اندروید متن باز) باشد. این دو موضوع قطعا از جذابیت گوشیهای هواوی در مقایسه با تلفنهای هوشمند سایر برندها خواهد کاست.
قدم بعدی برای هواوی چیست؟
باید توجه داشت که وضع تحریم علیه هواوی شاید در کوتاهمدت اثر مخرب قابلتوجهی بر کسبوکار این شرکت (مخصوصا در بازار چین که بزرگترین بازار تلفن همراه در جهان است) نداشته باشد؛ چرا که به گزارش بلومبرگ هواوی برای مقابله با تحریمهای آمریکا چیپ های موردنیاز برای «حداقل ۳ ماه» را در چین انبار کرده است. از طرف دیگر ممکن است بسیاری از شرکتها باوجود تحریمهای آمریکا همچنان به همکاری خود با هواوی و خرید تجهیزات زیرساخت ارتباطی از این شرکت ادامه بدهند.
اما باتوجه به آنچه در این مقاله گفته شد، تحریمهای آمریکا در درازمدت میتواند تأثیر قابلتوجهی بر درآمد شرکت و حضور و فعالیت آن در سطح جهان داشته باشد؛ یا در خوشبینانهترین حالت ممکن، بهقول مقامهای هواوی «باعث کند شدن روند پیشرفت شرکت شود».
حتی اگر اتهامات آمریکا و شرکتهای غربی مبنی بر همکاری هواوی با دولت چین صحت داشته باشد، اقدام هواوی در پیشنهاد امضای قرارداد عدم جاسوسی به شرکتها و دولتهایی که نگرانی امنیتی دارند، نشان دادهاست که این شرکت به بقای کسبوکار بینالمللی خود و حضور در بازارهای جهانی اهمیت زیادی میدهد و در همین راستا برای جلب اعتماد مشتریان خود از هیچ اقدامی از جمله تعهد عملی فروگذار نمیکند.
ازطرف دیگر اگر ادعای چینیها مبنی بر اینکه تنها دلیل تحریم هواوی جنگ تجاری بین آمریکا و چین است، صحت داشته باشد، با پایان یافتن تنش بین دو کشور و رسیدن به توافقی تجاری، احتمالا شاهد کاهش فشارها روی هواوی خواهیم بود.
در قسمت بعدی این مقاله به بررسی راهکارهای در امان ماندن هواوی از تحریمهای آمریکا پرداختهایم.
نظرات