آیا هوش مصنوعی می‌‌تواند مالک معنوی یک اختراع باشد؟

یک تیم پژوهشی ادعا می‌‌کند که سیستم هوش مصنوعی ساخته‌‌شده توسط آن‌‌ها باید به‌‌عنوان مخترع حقیقی دو طرح خلاقانه شناخته شود؛ موضوعی که درصورت تحقق یک بدعت انقلابی در قانون ثبت اختراع محسوب خواهد شد.

قانون ثبت اختراع فعلی حتی در بهترین شرایط نیز بسیار پیچیده محسوب می‌‌شود؛ حال پروژه‌‌ی جدید پژوهشگران دانشگاه سری در انگلستان می‌‌تواند بر پیچیدگی بیشتر قوانین بیفزاید. «پروژه‌‌ی مخترع مصنوعی» حاصل تلاشی مستمر با هدف کسب حق مالکیت محصولات مستقل تولیدشده توسط هوش مصنوعی است.

به گزارش بی‌‌بی‌‌سی، پژوهشگران ادعا می‌‌کنند که یک سیستم هوش مصنوعی با نام دابوس (DABUS) مخترع مشروع دو طرح با عناوین «سیستم پیچیده‌‌ی محفظه‌‌های غذایی قفل‌‌شونده» و نیز «چراغ هشدار موزون برای جلب توجه» است. از این رو، پژوهشگران به‌‌نیابت از دابوس در حال تنظیم گواهی ثبت اختراع این محصولات در ادارات ثبت اختراع ایالات متحده، بریتانیا و اتحادیه‌‌ی اروپا هستند.

استفن تالر، مخترع دابوس نیز در این پروژه مشارکت دارد. شهرت دابوس بیشتر در خلق آثار هنری سورئال باکمک شبکه‌‌ی عصبی است؛ اما توانایی‌‌های دابوس تنها به هنر محدود نمی‌شود. درواقع، این هوش مصنوعی تنها برای انجام یک وظیفه‌‌ی خاص یا حل مسائل ازپیش‌‌تعیین‌‌شده‌‌ای طراحی نشده است. تالر، سیستم ابداعی خود را نوعی «موتور خلاقیت» توصیف می‌‌کند که قادر است ایده‌‌هایی بدیع خلق کند. این همان چیزی است که به‌‌صورت سنتی، یک مؤلفه‌‌ی ذهنی در فعل اختراع به‌‌شمار می‌‌آید. سیستم حتی می‌‌تواند ایده‌‌های فعلی را با موارد پیشین در دیتابیس خود مقایسه کند و دریابد که ایده‌‌های جدید تا چه‌‌اندازه‌‌ای بدیع محسوب می‌شوند.

یک سیستم محفظه‌‌ی فراکتالی قفل‌‌شونده که توسط هوش مصنوعی دابوس ایداع شده است.

تالر به‌‌همراه رایان آبوت، استاد علوم سلامت و قانون در دانشگاه سری و تنی چند از همکاران دیگرش اذعان دارند که محفظه‌‌های غذایی و چراغ‌‌های هشداردهنده توسط دابوس اختراع شده‌‌اند.

اختراع دوم نیز توصیف‌‌کننده‌‌ی یک لامپ است که با الگوریتمی برگرفته از فعالیت‌‌های عصبی مسئول خلق ایده، چشمک می‌‌زند. این طراحی باعث شده که امکان نادیده گرفتن سوسوی لامپ برای انسان عملا بسیار دشوار شود.

 پژوهشگران درگیر در پروژه‌‌ی مخترع مصنوعی در وب‌‌سایت خود آورده‌‌اند که:

اگر یک دانش‌‌آموز معمولی آموزش‌‌هایی مشابه را می‌‌دید، دانش‌‌آموز بهتر از آموزگار خود می‌‌توانست به معیارهای لازم برای مخترع‌‌شدن دست یابد. در مورد دابوس، ماشین بسیار بهتر از یک فرد عادی می‌‌تواند تازگی و برجستگی یک اختراع جدید را تشخیص دهد.

پژوهشگران بر این باور هستند اختراع نباید تنها در حوزه‌‌ی توانایی‌‌های انسان‌‌ها باشد. استدلال آن‌‌ها چنین است که هر ماشینی که بتواند به معیارهای لازم برای مخترع‌‌‌‌شدن دست یابد، باید ‌‌به‌‌مانند یک فرد عادی، مخترع محسوب شود. پژوهشگران نگران آن هستند که در غیاب مقررات اختراعات حوزه‌‌ی هوش مصنوعی، ماشین‌‌های مخترع هرگز نتوانند به حقوق مالکیت معنوی مربوط‌‌به اختراعات خود دست یابند. آن‌‌ها می‌‌گویند ماشین‌‌ها باید بتوانند مخترع ابداعات خود تلقی شوند؛ اما نباید مالک هیچ‌‌گونه گواهی ثبت اختراعی باشند. درعوض، این صاحبان ماشین‌‌ها هستند که باید مالک گواهی‌‌های ثبت اختراع تلقی شوند. استدلال آن‌‌ها این‌‌گونه است که ماشین‌‌ها نباید مالک پتنت‌‌ها باشند؛ چراکه آن‌‌ها دارای یک شخصیت قانونی یا حقوق مستقلی نیستند و درنتیجه نمی‌‌توانند صاحب یک دارایی باشند.

آبوت در مصاحبه با بی‌‌بی‌‌سی می‌‌گوید این روزها کتاب‌‌ها یا تصاویر تهیه‌‌شده توسط هوش مصنوعی بسیار رایج شده‌‌اند؛ اما قانون کپی‌‌رایت در آمریکا تنها برای نویسندگان سنتی قابل‌‌استفاده است. او می‌‌افزاید:

در چنین شرایطی دفاتر ثبت اختراع به شما خواهند گفت که در غیاب یک شخصیت واقعی که معیارهای صلاحیت یک مخترع انسانی را داشته باشد، نخواهید توانست یک اختراع را به ثبت برسانید. اگر یک هوش مصنوعی در آینده بتواند به‌‌شیوه‌‌ای مشابه با ما چیزها را اختراع کند، کل سیستم فعلی مالکیت معنوی مختل خواهد شد.

یکی از سخنگویان اداره‌‌ی ثبت اختراع اتحادیه‌‌ی اروپا می‌‌گوید که هوش مصنوعی تنها یک ابزار است که توسط مخترعان انسانی مورد استفاده قرار می‌‌گیرد و اعمال هرگونه تغییری در این منطق، عواقبی فراتر از قانون ثبت اختراع خواهد داشت؛ عواقبی که دامن‌‌گیر حقوق نویسندگان تحت قانون کپی‌‌رایت، مسئولیت مدنی و حفاظت از داده‌‌ها خواهد شد.

این موضوعی بسیار هیجان‌‌انگیز است که معلوم نیست در نهایت به کدام سمت‌‌وسو سوق خواهد یافت؛ ولی پیش‌‌بینی می‌‌شود که روند فعلی برای قانون‌‌گذاران امری زمان‌‌بر خواهد بود وممکن است تا اواسط دهه‌‌ی ۲۰۲۰ نیز به‌‌درازا بکشد. اگر به‌رغم درستی ادعاهای مطرح‌‌شده، پروژه‌‌ی مخترع مصنوعی درنهایت با شکست مواجه شود، ممکن است با شرایط بسیار عجیب و پیچیده‌‌ای در دنیای ثبت اختراعات مواجه شویم.