نگاهی به تأثیرات شیوع کرونا بر کسب‌وکارهای کشور

کرونا همچون مهمان ناخوانده‌ای است که وقتی به مکانی ورود می‌کند به راحتی از آن خارج نمی‌شود. ویروس کرونا نه تنها زندگی مردم را مختل کرده بلکه موجب کاهش درآمد بسیاری از کسب و کارها و همچنین افزایش چشم‌گیر درآمد اندکی دیگر شده است. 

درست هفته‌ی پیش بود که خبر ورود ویروس کووید-۱۹ به کشورمان همزمان با فوت دو نفر، اطلاع‌رسانی شد. ۳۰ بهمن ماه سال جاری، کیانوش جهانپور، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، خبر از فوت دو فرد در قم براثر ابتلا به ویروس کرونای جدیدی داد که شیوع آن از دو ماه قبل در ووهان، پایتخت استان هوئبی چین آغاز شده بود. تا لحظه‌ی نگارش این مقاله، شمار مبتلایان به این ویروس بیش از ۸۲ هزار و فوتی‌ها نیز  ۲٫۸۱۰ مورد گزارش شده است که اکثرا مربوط به هوئبی می‌شود. بااین‌حال ویروس کرونای جدید که کووید-19 نام گرفته است، به‌سرعت به سرتاسر دنیا سفر کرد و اکنون بیش از ۴۰ کشور با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

روز دوشنبه، عراق، افغانستان، کویت، عمان و بحرین نخستین موارد ابتلا در کشورهایشان را درحالی گزارش دادند که تمام این مسافرین از ایران آمده بودند. چنین موضوعی باتوجه به اینکه مسافرین در مبادی ورود به کشورها، در فرودگاه‌ها غربالگری می‌شوند و بااین‌حال علائمی از خود بروز نمی‌دهند، قابل تأمل و جدی قلمداد می‌شود. بااین‌حال مقامات ایران هنوز تصمیمی مبنی بر قرنطینه‌کردن برخی شهرها که بیماری در آن‌ها بیشتر شیوع پیدا کرده، نگرفته‌اند. رئیس‌جمهور دیروز در جلسه هیأت دولت اعلام کرد که با «قرنطینه‌ی شهرها موافق نیستیم و مردم می‌توانند از شنبه به فعالیت و کار به‌صورت عادی بپردازند.» البته وی اشاره کرد که تصمیم دراین‌باره برعهده‌ی ستاد ملی مقابله با کرونا است.

نکته‌ی دیگری که می‌خواهم تأکید کنم درباره‌ی این شایعاتی است که در میان مردم وجود دارد که فلان شهر را می‌خواهند قرنطینه کنند یا فلان شهر را می‌خواهند یک ماه قرنطینه کنند. آن محله را می‌خواهند یک هفته قرنطینه کنند. چنین چیزهایی در تصمیمات کشور وجود ندارد. قرنطینه‌ی محله و شهر را نداریم. آنچه قرنطینه است، قرنطینه‌ی فرد است. یعنی اگر فردی علایم اولیه‌ای داشت این فرد باید قرنطینه شود. مراکز زیادی را هم در تهران پیش‌بینی کردیم. دیشب اعلام شد، تخت‌های فراوانی آماده شده است. در شهرستان‌ها هم آماده شده است و نیروهای مسلح نیز گفتند که برای هرگونه کمک آماده هستند.بنابراین اگر در مواردی، فردی مشکوک بود و علائمی داشت، فوری در آن مراکز بستری شود و بعد هم مشخص می‌شود که وی دارای این ویروس است یا به سرماخوردگی عادی و آنفلوآنزای دیگری مبتلا شده است و باید مرخص شود.بنابراین مردم به این فکر نباشند که فروشگاهی یا شهری بسته می‌شود یا قرنطینه‌ی عمومی ایجاد می‌شود.خدمت مردم عزیز و بزرگوار عرض می‌کنم همه‌ی مواد غذایی، مواد اولیه، حتی شوینده‌ها هم که این روزها مقداری کم بوده در روزهای آینده جبران خواهد شد و در انبارها و ذخایر وجود دارد.مقاله‌های مرتبط:شیوع ویروس کرونا چه تأثیر اقتصادی روی دنیای فناوری خواهد داشت؟

این درحالی است که در چندروز گذشته، خبر مثبت بودن آزمایش برخی مسئولان گمارده‌شده برای رسیدگی به وضعیت شیوع اخیر و ابتلای آن‌ها به ویروس کووید۱۹ مشخص شده است. سعید نمکی، وزیر بهداشت و درمان در جلسه‌ی ستاد مبارزه با کرونا گفت که به‌جای قرنطینه، محدودیت در عبور و مرور افراد مشکوک مبتلا به کووید۱۹ در مبادی ورودی شهرهای آلوده اعمال خواهد شد. دانشگاه‌ها نیز یک هفته‌ی دیگر تعطیل خواهند بود. همچنین زیارت از حرم‌های متبرکه تنها با رعایت نکاتی امکان‌پذیر خواهد بود و نماز جماعت نیز این هفته در شهرهای آلوده برگزار نخواهد شد.

کشورهای مختلف و به‌خصوص چین از وضعیت پیش‌آمده براثر شیوع ویروس کرونا ضررهای بسیاری کرده‌اند. چینی‌ها تصمیم گرفته‌اند برای جبران خسارت‌های ناشی از شیوع ویروس، تولید را در کارخانه‌های خود افزایش دهند. کسب‌وکارهای وابسته به زنجیره‌ی تأمین چین، هنوز در وضعیت نامشخص و ناایمن قرار دارند. مشکل اصلی شرکت‌های دارای زنجیره‌ی تأمین جهانی در زمان و چگونگی بازگشت نیروی انسانی به کار دیده می‌شود. بسیاری از کارشناسان آینده‌ی تقاضای صنعت و زنجیره‌ی تأمین را نامشخص می‌دانند. تنها نکته‌ی مشخص و مطمئن در پیش‌بینی‌ها این است که قطعا رفتار خرید در چین پس از شیوع ویروس کرونا تغییر خواهد کرد. دراین‌میان، رویدادهای مهم فناوری همچون کنگره جهانی موبایل بارسلونا نیز لغو شدند و احتمال لغو کامل مسابقات المپیک توکیو هم وجود دارد. سهام بورس، قیمت طلا، نفت و ارز نیز بی‌تأثیر از این شرایط نمانده‌اند و درحال تجربه‌ی بی‌سابقه‌ترین تغییرات خود هستند.

عکس از نازنین طباطبایی، رویترز

اگر بخواهیم نگاهی به تأثیرات شیوع کرونای جدید بر کسب‌وکارهای آنلاین کشورمان داشته باشیم، این موضوع شاخه‌های متنوعی ازجمله حمل‌ونقل عمومی، آموزش، خرید اینترنتی، تهیه غذا، امور تفریحی، فرهنگی و گردشگری و... را تحت تأثیر قرار داده است. در اکثر کسب‌وکارها شاهد ریزش مشتری، کاهش شدید فروش یا حتی تعطیلی هستیم. برای مثال فعالیت مراکز تفریحی، فرهنگی و برگزاری همایش‌ها، رویدادها و مسابقات ورزشی لغو و به زمان دیگری موکول شده است. دراین‌میان، هزینه‌ی بلیت سینماها، تئاتر، کنسرت و دیگر مراسمات باید به مشتریان پس داده شود. کلاس‌های آموزشی درصورت امکان به‌صورت مجازی یا آنلاین برگزار خواهند شد؛ اما اوضاع برای رستوران‌ها، مراکز خرید و کسب و کارهای کوچک خانگی به‌خصوص اشخاص فعال در بخش غذا و خوراکی مطلوب نیست؛ این کسب و کارها با نزدیک‌شدن به ایام عید نوروز، انتظار رونق کسب‌وکار خود را داشتند و در طول سال برای این زمان به‌خصوص برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری کرده بودند؛ اما اکنون مردم ترجیح می‌دهند خورد و خوراک خود را دیگر از خارج خانه تهیه نکنند و دید و بازدید را هم به حداقل برسانند.

شرایط برای غذاخوری‌ها از این نیز بغرنج‌تر است؛ علی‌اصغر میرابراهیمی، رئیس اتحادیه دارندگان رستوران و سلف سرویس گفته است: «بسیاری از رستوران‌های تهران از زمان شیوع کرونا بین ۳۰ تا ۴۰ درصد ریزش مشتری داشته‌اند.» محمدرضا باباخانی، رئیس اتحادیه چلوکباب و چلوخورش نیز از کاهش بسیار شدید فروش در روزهای اخیر خبر داد. او گفت:

فروش اعضای صنف ما به کمتر از یک چهارم رسیده، به‌طوری‌که اگر وضعیت به همین منوال ادامه داشته باشد ما حقوق اسفند ماه پرسنل را نمی‌توانیم پرداخت کنیم.تمام صنوف و رسته‌ها به یکدیگر مرتبط هستند و الان صنفی وجود ندارد که از وضعیت راضی باشد. سیستم بازار ایران به گونه‌ای است که دسترنج زحمات یک‌ساله خود را در بازار شب عید می‌توان کسب کرد. حالا با این وضعیت و خلوت شدن بازار و قرنطینه‌ی خودخواسته مردم، دیگر بازاری وجود ندارد و مردم الان حاضر هستند شب گرسنه بخوابند ولی غذا از بیرون نگیرند.

بااین‌حال شرایط به‌وجودآمده برای برخی کسب‌وکارها نیز رونق بالایی به همراه داشته است. برای مثال فعالیت تأمین‌کنندگان ماسک، محلول و ژل ضدعفونی‌کننده، صابون و مواد شوینده اکنون رونق زیادی گرفته است. برخی کارخانه‌ها نیز خط تولید خود را به محصولات بهداشتی تغییر داده‌اند تا کمبودی در این زمینه به وجود نیاید. برخی شرکت‌ها نیز به‌کمک مردم آمده‌اند و محصولات بهداشتی‌شان را به رایگان دراختیار آن‌ها می‌گذارند؛ در این زمینه شرکت اوه ژل ضدعفونی‌کننده خود را دراختیار افرادی که در تماس زیاد با دیگران هستند یا بضاعت مالی ندارند، قرار می‌دهد.

کسب‌وکارهای آنلاین کشور که همواره با سختی‌های فراوان در روند فعالیت خود مواجه هستند، تنها امسال پس از رد شدن از مراحل سخت قطعی اینترنت و اجرایی‌شدن رمز پویا، اکنون باید با غول کرونا دست‌وپنجه نرم کنند. تحریم‌ها علیه ایران، صادرات کشور که وابسته به نفت بوده را موجب کاهش خیره‌کننده‌ای کرد و در این زمان کشور به صادرات غیرنفتی وابستگی داشت. به گزارش بانک مرکزی، سهم بخش خدمات کشور در تولید ناخالص داخلی طی ۹ ماهه‌ی ابتدایی سال، حدود ۵۰ درصد بوده است. این نشان می‌دهد که چنین بخش‌هایی آسیب‌پذیرترین حوزه‌ها درمقابل ویروس کرونا هستند. درواقع بیش از نیمی از شاغلان در ایران در بخش خدمات فعال هستند. بخش اعظمی از اقتصاد کشور نیز بر دوش کسب‌وکارهای غیرنفتی بود که اکنون کمر آن‌ها زیر این فشار درحال شکستن است. درادامه نگاهی به تأثیر شیوع کرونا بر کسب‌وکارهای آنلاین کشورمان خواهیم داشت.

باتوجه به بسته‌شدن مرزهای ترکیه، عراق، پاکستان، ارمنستان، آذربایجان، ترکمنستان، گرجستان، کویت، اردن، قطر، تاجیکستان، امارات متحده عربی، عمان، قزاقستان، هند و... به روی ایران، اکنون شرکت‌های هواپیمایی و سرویس‌های فروش بلیت با مشکلات متعددی مواجه شده‌اند.

از چند روز پیش، هواپیمایی ترکیش تمام پروازها از مبدا ایران را لغو کرد. عمان ایر نیز پروازهای خود به تهران را تا اطلاع ثانوی لغو کرد. در این شرایط، سازمان هواپیمایی کشور به شرکت‌های هواپیمایی ابلاغ کرد که استرداد تمام بلیت‌ها را بدون هزینه و اعمال جریمه انجام دهند. پروازهای خارجی تنها باهدف بازگرداندن هموطنان به کشور و در یک نوبت انجام می‌گیرند. این موضوع را رضا جعفرزاده، سخنگوی سازمان هواپیمایی کشور اعلام کرد. وی درادامه افزود:

مسافرانی که بلیت بازگشت آن‌ها از کشورهای همسایه کنسل شده است نباید مابه‌التفاوتی برای تهیه دوباره بلیت بازگشت از همان شرکت هواپیمایی بپردازند مگر اینکه به اختیار خود بلیت را کنسل‌ کنند و از شرکت دیگری بلیت بخرند.

در شرایط معمول، در اسفندماه و شرایط نزدیک به عید باید شاهد افزایش سفرها بودیم و سرویس‌های گردشگری کشور نیز حساب ویژه‌ای روی فروش این دوره از سال باز می‌کنند. حال که سفرها به خارج و داخل کشور لغو شده و خود مسافران نیز تمایلی به سفر به‌دلیل ترس از ابتلا به بیماری کووید۱۹ ندارند، قطعا ضرر سنگینی به حوزه گردشگری و فروش بلیت وارد می‌شود. در همین راستا، مدیران سامانه فروش بلیت علی‌بابا که بیشترین فعالیت آنلاین در این حوزه را در کشور انجام می‌دهند، در حساب‌هایی توئیتر خود تک به تک اعلام کرده‌اند که در تلاش هستند تا به‌سرعت هرچه تمام‌تر، فرایند استرداد بلیط‌های لغو شده مسافران را انجام دهند.

آژانس عالی‌گشت در حساب اینستاگرامی خود، وضعیت سرویس‌های گردشگری را این‌گونه توصیف کرده است:

پس از وقایع پاییز و زمستان ۹۸ فعالان صنعت گردشگری شامل: هتلداران، ایرلاین‌ها، آژانس‌های مسافرتی، کارگزاران و راهنمایان تور وارد یک دوران رکود شده‌اند.به امید عید نوروز برای فروش تور، بلیت و هتل ماه‌ها از جیب خود خورده‌اند و حالا...نه خارجی‌ها می‌ایندنه ایرانی‌ها می‌رونددریافتی‌های هزینه شده است و حالا کف‌گیر صنعت گردگشری به ته دیگ خورده است.راهکار شما چیست؟

شرایط برای تورهای داخلی و به‌خصوص تورهای عید نوروز نیز بغرنج است. تابه‌حال تورهای نوروزی بسیاری لغو شده و به‌نظر می‌رسد که سایر آن‌ها هم طی روزهای آتی لغو شوند. در این میان، سرویس‌های فروش بلیت هواپیما، قطار و اتوبوس درحال اطلاع‌رسانی ازطریق وب‌سایت، توئیتر و پیامک به کاربران هستند تا آن‌ها را از لغو شدن سفرها و استرداد مبلغ سفرشان مطلع کنند. حرمت‌الله رفیعی، رئیس انجمن دفاتر مسافرت هوایی، آمار تورهای کنسل شده را ۶۰ درصد اعلام کرده و پیش‌بینی کرده است که کسادی بازار گردشگری به تعدیل نیروی کار در این صنعت بینجامد.

طی روزهای اخیر، کسب‌وکارهای متعددی خبر از ادامه‌ی فعالیت خود به‌صورت دورکاری دادند تا از این طریق از رفت‌وآمد کارمندان و احتمال ابتلا به بیماری جدید جلوگیری شود. بااین‌حال معضل پیش روی آن‌ها این است که امکان پشتیبانی و برقراری تماس با کاربران ازطریق دورکاری، با مشکلاتی مواجه می‌شود.

سرویس‌های سفارش غذا و خرید آنلاین

طبیعی است که با شیوع ویروس در کشور و ترس مردم از بیرون‌آمدن و خریدکردن به‌صورت معمول، شاهد بالارفتن تعداد خریدهای آنلاین باشیم. هرچند فروشگاه‌های آنلاین انتظار افزایش فروش برای ماه انتهایی سال را داشتند، اما هرگز تصور نمی‌کردند که سفارش‌های آن‌ها تا اندازه‌ای که این روزها شاهدش هستیم، افزایش یابد. مدیر روابط عمومی دیجی‌کالا به زومیت گفت که به‌ عوامل مختلف ازجمله پایان سال، افزایش قیمت دلار و شیوع کرونا، تمام بخش‌های کالایی افزایش سفارش را تجربه کرده‌اند اما این افزایش در بخش اقلام بهداشتی و ضروری، مواد غذایی و سوپرمارکتی بیشتر و دو تا سه برابر، یا به‌عبارتی، ۱۵۰ درصد (در شرایط معمولی در اسفندماه ۱۰۰ درصد افزایش سفارش‌ها رخ می‌دهد) بوده است. وی افزود:

این میزان افزایش تنها به‌دلیل شیوع کرونا نیست اما باوجود اینکه ما افزایش سفارش‌ها را در این زمان از سال پیش‌بینی می‌کردیم و برای پاسخ دادن به آن آمادگی داشتیم، نسبت به اسفندماه سال پیش هم‌اکنون ۵۰ درصد افزایش را تجربه می‌کنیم.

موسوی گفت نیاز مردم به خرید آنلاین افزایش چشمگیری پیدا کرده چراکه خرید آنلاین اکنون تنها یک انتخاب نیست، بلکه ضرورت است. او گفت با وجود فشار زیادی که روی نیروها برای تهیه، بسته‌بندی و ارسال سفارش‌ها وجود دارد، تمام نکات بهداشتی رعایت می‌شود، مکان‌ها مرتب ضدعفونی می‌شود و اگر همکاران علائمی داشته باشند سرکار حاضر نمی‌شوند؛ بهداشت محیط و ایمنی کار در بالاترین سطح درحال اجرا است.

در روزهایی که مردم درمورد نحوه‌ی تهیه‌ی غذای خود نگرانی دارند، تعداد سفارش‌های آنلاین غذا کاهش درخورتوجهی یافته است. مهراد عبدالرزاق، رئیس هیئت مدیره اسنپ‌فود دراین‌ارتباط به زومیت گفت که تعداد سفارش غذا، هم ایرانی و هم فست فود کاهش پیدا کرده است؛ خصوصا در شهرهایی که وضعیت جدی‌تری ازلحاظ درگیری با ویروس جدید داشته‌اند.

بااین‌حال مردم ترجیح می‌دهند تا به‌جای بیرون رفتن برای تهیه‌ی مایحتاج خانگی، سفارشات دیگر ازجمله کالای سوپرمارکتی را به‌صورت آنلاین انجام دهند. اسنپ‌فود نیز این موضوع را تأیید می‌کند و می‌گوید باتوجه به عدم مراجعه‌ی افراد به محل کار و دانشگاه‌ها، تعداد سفارش بسیار بیشتری نسبت به روزهای عادی از سوپرمارکت‌ها و سایر سرویس‌ها ثبت می‌شود.

سرویس‌های تهیه‌ی غذا ازجمله چیلیوری و اسنپ‌فود، با انتشار پست‌هایی در صفحات اجتماعی خود نسبت به آماده‌شدن بهداشتی اقلام خوراکی به مشتریان اطلاع‌رسانی می‌کنند؛ ازجمله اینکه پیک‌ها دستکش و ماسک دریافت می‌کنند و موظف به استفاده از آن هستند و نواحی بیرونی و داخلی باکس‌ها هر روز ضدعفونی می‌شود.

مقایسه‌ی تعداد تراکنش‌های آنلاین هفته‌ی آخر بهمن با هفته‌ی اول اسفند نیز نشان از افزایش ۱۴ درصدی دارد. این افزایش عموما در فروشگاه‌های اینترنتی محصولات تندمصرف، آرایشی و بهداشتی و دسته‌ی سرگرمی‌ها بوده‌اند. مصطفی امیری، مدیرعامل زرین‌پال به زومیت گفت که کاهش ۳۰ درصدی تراکنش‌ها پس از اجرایی‌شدن رمز پویا، اکنون کاملا برگشته و علاوه‌بر آن رشد فزاینده‌ای درحال رخ دادن است؛ البته وی می‌گوید که هنوز نمی‌توان به‌طور کاملا دقیق ادعا کرد که این میزان تراکنش به‌دلیل ریزشی است که قبل از اجرای رمز پویا اتفاق افتاده و در حال بازگشت است یا به‌دلیل میل به خرید اینترنتی در زمان شیوع کرونا در کشورمان.

امیری گفت به‌لحاظ حجم مبلغی تراکنش‌ها حدود ۱۹٪ رشد را به نسبت هفته قبل تجربه کرده‌اند. تراکنش پایانه‌های فروش رشد تصاعدی داشته که طبق انتظار، بیشترین آن‌ها مربوط به پایانه‌های فروش در داروخانه‌ها و فروشگاه‌های لوزام بهداشتی بوده است.

گزارش مقایسه‌ای هفته به هفته

سرویس‌های حمل‌ونقل و تاکسی آنلاین

وسایل حمل‌ونقل عمومی همچون مترو، اتوبوس و تاکسی در روزهایی که همگی دغدغه‌ی بیرون‌آمدن از خانه و قرارگرفتن در تجمع جمعیت را داریم، با کاهش استفاده‌ی درخورتوجهی روبرو شده‌اند. سرویس‌های تاکسی آنلاین با ارسال نکات بهداشتی سعی در آگاه‌سازی مسافرین و راننده‌های خود دارند و اولویت را رعایت بهداشت درنظر گرفته‌اند اما همچنان با کاهش محسوسی در سفرهای بین شهری مواجه شده‌اند.

نگار عرب، مدیر روابط عمومی تپسی دراین‌باره به زومیت گفت که در هفته‌ی اخیر، تعداد سفرها کاهش درخورتوجهی داشته است.

باتوجه‌ به تعطیلی مراکز مختلف، دورکارشدن شرکت‌های متعدد و دوری مردم از اجتماعات و تمایل به سفر نکردن با وسایل نقلیه‌ی عمومی، شهر به‌طور واضحی خلوت‌تر است و به‌تبع آن درخواست‌ سفارش تاکسی کاهش محسوس داشته است.ما سعی کرده‌ایم ازطریق ابزارهای اپلیکیشن، شبکه‌های اجتماعی و اعلانیه گوشی افراد، آموزش دوطرفه‌ای داشته‌ باشیم تا مردم و راننده بدانند در زمان سوار شدن به تاکسی چه مواردی را رعایت کنند. این آموزش‌ها با توجه به مطالب سازمان جهانی بهداشت و مشاوره با پزشک تهیه و آماده شده‌اند. در آینده نیز سعی خواهیم کرد تا در حوزه‌ی آموزش و یادآوری‌های بهداشتی کارهایی انجام دهیم.

اپلیکیشنی مانند الوپیک نیز که ناوگانی دراختیار دارند و کار لجستیکی دیگر کسب‌وکارها را انجام می‌دهد، در اسفندماه طبعا باید با رونق بازار خرید و فروش، رونق درآمدی کسب کنند و در شلوغ‌ترین تایم کاری خود باشند؛ بهتری، مدیر روابط عمومی الوپیک به زومیت گفت:

ما آمادگی زیادی برای این ماه، کمپین‌ها، تخفیف‌ها و برنامه‌های متنوع داشتیم که بهترین استفاده را از بازار عید ببریم. چرخه‌ی کار ما در رویارویی با اتفاق اخیر تنها به‌خاطر اعتماد و نیاز مردم به سرویس‌های آنلاین نخوابیده است؛ چرا که مردم اکنون نمی‌خواهند در سطح شهر تردد کنند و به‌جای آن از سرویس‌های مختلف ما استفاده می‌کنند و کمتر از خانه خارج می‌شوند. باوجود انتظارات متفاوت ما، از این حرکت هم استقبال می‌کنیم.

خانم بهتری گفت اکنون سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و مراکز دولتی هم برای توزیع اقلام بهداشتی از این پلتفرم درخواست داشته‌اند و درحال کمک‌رسانی به آن‌ها هستند. این تیم با تجربه و توان کسب‌شده در مدت فعالیت خود، قصد دارد در وضعیت بحرانی کشور وظیفه‌ی انسانی خود را انجام دهد. سفیران این ناوگان به‌علت ارتباط با مردم نیاز ضروری به اقلام بهداشتی دارند و در شرایطی که کشور برای مواجهه با بحران آمادگی نداشت، این سرویس نیز به‌سختی تلاش کرد تا دستکش برای سفیران خود تهیه کند و در مواردی نیز از خود آن‌ها خواسته تا درصورت امکان، خود این محصول را تهیه کنند. آموزش راه‌های پیشگیری در زمان کار نیز به سفیران داده شده است و الوپیک درحال رایزنی است تا ژل ضدعفونی نیز برای این اشخاص تهیه کند و بدین صورت از بیماری تا حد بیشتری در امان بمانند.

باتوجه به خسارت زیادی که کشور چین در مدت شیوع کووید-۱۹ دیده است، بانک مرکزی این کشور برای کمک به کسب‌وکارهای کوچک و متوسط و نجات اقتصاد خود، مبالغی را به آن‌ها اعطا می‌کند. تخمین زده می‌شود که تاکنون بیش از ۲۵۰ میلیارد دلار از بانک مرکزی این کشور به بازار ارز تزریق شده باشد. وام‌دهندگان خارجی نیز نرخ‌های بهره را برای شرکت‌های خصوصی کم کرده‌اند. باید دید اقتصاد کشورمان از این شرایط چگونه بیرون می‌آید و کسب‌وکارها تا چه میزانی زیان می‌بینند. 

امیدواریم با پیداشدن درمانی برای ویروس کرونا، روند شیوع این بیماری مهلک هرچه سریع‌تر متوقف شود و فضای کسب و کار و زندگی در ایران و جهان نیز به شرایط بهتری بازگردد.