بیمار اصفهانی مبتلا به کرونا با داروی اکتمرا بهبود نسبی پیدا کرد

امین رضا طباطبایی، رئیس بیمارستان عیسی‌بن‌مریم اصفهان از تأثیر داروی اکتمرا (Actemra) که برای درمان روماتیسم به کار می‌رود و نوعی تنظیم‌کننده‌ی سیستم ایمنی بدن است، برای کاهش علائم حاد بیماری کووید ۱۹ روی یک بیمار اصفهانی خبر داد. وی گفت این بیمار که در شرایط بسیار وخیم قرار داشت و از او تقریبا قطع امید شده بود، حال و پس از ۴۸ ساعت بهبود نسبی پیدا کرده است. طباطبایی درمورد داروی اکتمرا گفت:

این دارو پیش از این نیز در بازار موجود بود و در خصوص تقویت سیستم ایمنی بدن توسط پزشکان تجویز می‌شد. ما باتوجه به مقالاتی که به‌خصوص در کشور چین وجود داشت برای اولین‌بار این دارو را در خصوص بیماران کرونا تجویز کردیم و جواب گرفتیم. این دارو روی هر بیماری قابل استفاده نیست و باتوجه به وضعیت بیمار تجویز می‌شود.

رئیس بیمارستان عیسی‌بن‌مریم اصفهان در خصوص تعداد بیمارهایی که این دارو برای آن‌‌ها تجویز شده است، افزود: «ما این دارو را صرفاً روی یک بیمار تست کردیم و در حال انتظار هستیم که ببینیم وضعیت این بیمار چه خواهد شد.»

مهرداد صلاحی، معاون درمان بیمارستان عیسی‌بن‌مریم نیز درباره‌ی این دارو گفت:

این دارو که آنتی بادی منوکلونالی است، به فاکتورهایی که در بدن التهاب ایجاد می‌کنند می‌چسبد؛ بنابراین حدود سه روز پیش برای یک بیمار زن ۷۰ ساله تجویز شد تا اشباع اکسیژن خون این بیمار را بالا بیاورد.اکسیژن خون این بیمار ۷۰ بود که پس از تزریق آمپول به ۹۰ رسید و امید است برای بیماران دیگر نیز امتحان موفقی داشته باشد تا در آن صورت بتوان درباره اثرگذاری این دارو قضاوت کرد.

صلاحی در ادامه گفت:

باید توجه داشت که وقتی ریه با ویروس کرونا درگیر می‌شود فاکتورهای التهابی مانند اینترلوکین ۶ آزاد می‌شود که باعث آب آوردن و درگیر شدن ریه و کاهش اکسیژن خون خواهد شد. به همین سبب آمپول مذکور چون ضدفاکتورهای التهابی عمل می‌کند، نتایج مثبتی روی بیماران مبتلا به کرونا خواهد داشت.

صلاحی خاطرنشان کرد: «عیب داروی اکتمرا این است که تمام سیستم‌های التهابی بدن را مهار می‌کند؛ بنابراین ممکن است توان کنترل بیماری ریه را داشته باشد، اما بدن را مستعد ابتلا به سایر عفونت‌های باکتریایی کند.»

موضوع تأثیر داروی اکتمرا روی کاهش علائم حاد بیماری کووید ۱۹ را امروز، کیانوش جهان پور، سخنگوی وزارت بهداشت نیز تأیید کرد. بااین‌حال وی گفت که هنوز نمی‌توان کارآمدی داروی ذکرشده را در درمان ویروس کرونای جدید مورد ارزیابی قرار داد. جهانپور افزود:

این ترایال در موارد دیگری از بیماران نیز با تشخیص پزشکان معالج ادامه خواهد داشت و اگر اثربخشی نسبی آن مشخص شود، وارد فهرست دارویی کشور خواهد شد. البته تولید انبوه این دارو باتوجه به بومی شدن فناوری طی حدود سه هفته می‌‌تواند وارد بازار کشور شود.

سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی همچنین گفت: «هم‌زمان سودمندی احتمالی دو داروی بیوسیمیلار دیگر که تولید داخلی هستند نیز مطرح است. این داروها شامل اینترفرون آلفا و اینترفرون بتا است که در فهرست دارویی کشور هستند و پیش‌ از این نیز استفاده می‌‌شدند. دو داروی اول در فهرست دارویی کشور وجود دارند و چند تولیدکننده داخلی هم دارند. اما داروی توسیلیزومب هنوز در فهرست رسمی دارویی کشور نیست و نیاز به بررسی بیشتری دارد که مطالعات اثربخشی دراین‌زمینه آغاز شده است.»

یکی از دلایل وخامت شدید حال بیماران و از دست رفتن برخی ارگان‌های بدن در بیماری کووید ۱۹ ظاهرا تولید و فعالیت بیش از اندازه‌ی سایتوکاین‌ها است که اصطلاحا به آن طوفان سایتوکاینی گفته می‌شود. به همین علت داروهایی که در گذشته برای سندرم آزادسازی شدید سایتوکاین‌ها cytokine release syndrome (CRS) مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند، حال به‌عنوان کاندیداهای درمان بیماری کرونا در نظر گرفته شده و برخی از آن‌ها در بیماران با شرایط وخیم مورد آزمون قرار گرفته‌اند.

داروی اکتمرا با نام ژنریک Tocilizumab داروی مهارکننده‌ی اینترلوکین 6 است که از یک دهه پیش مورد تأیید سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) قرار گرفت و علاوه بر درمان آرتریت روماتوئید، برای کاهش التهاب‌‌های سیتوکینی در بیماران سرطانی تحت Cell therapy به‌‌کار می‌‌رود. این دارو، آنتی‌بادی مونوکلونال علیه گیرنده اینترلوکین ۶ است. اینترلوکین ۶ یکی از انواعِ سیتوکین‌ها بوده که نقش حیاتی و مهمی در سیستم ایمنی بدن انسان ایفا می‌کند اما تولید و فعالیت بیش از اندازه‌ی آن موجب بیماری‌هایی خودایمنی شده و در برخی بیماری‌ها از جمله برخی سرطان‌ها و بیماری کرونا موجب تخریب بافت‌های بدن می‌شود.

این دارو تاکنون در ناپل ایتالیا و چین نیز روی چند بیمار آزمایش شده و نتایج نسبی خوبی را نتیجه داده است. اگرچه داروی موردبحث امیدهای زیادی را برای درمان بیماری کرونا ایجاد کرده اما باید توجه داشت که اکتمرا داروی بسیار حساسی بوده و در دامنه‌ی محدودی از بیماران، در طیف سنی خاص و با رعایت شرایط ویژه قابل استفاده است. همچنین این دارو تنها مخصوص بیمارانی است که میزان اینترلوکین 6 آن‌ها بالاتر از حالت نرمال باشد. باتوجه به تضعیف سیستم ایمنی بدن، این دارو دارای خطرات زیادی است و در شرایط تحت کنترل باید مورد استفاده قرار گیرد.

اکتمرا روی دو بیمار ناپلی ظرف ۲۴ ساعت، باعث بهبود چشمگیر وضعیت یکی از آن‌ها شد درحالی‌که تأثیرات کمتری روی بیمار دیگر داشت. در چین این دارو توسط شرکت داروسازی سوئیسی Roche توسعه پیدا کرده است. کمسیون بهداشت چین اخیرا استفاده موفقیت آمیز از داروی اکتمرا را در بیماران فاز حاد کرونا تأیید کرده و این دارو را به‌عنوان یکی از داروهای مناسب برای درمان بیماری کرونا معرفی کرده است. اگرچه معرفی یک دارو برای بیماری نیازمند مطالعات گسترده و بررسی‌های دقیق است اما به‌علت شرایط ویژه بیماری کرونا و میزان بالای مرگ و میر این بیماری، ارزیابی اولیه داروی اکتمرا دلیلی کافی برای استفاده دارو در بیماران با حال بسیار وخیم در نظر گرفته شده است. باتوجه به اینکه این دارو برای درمان طوفان سایتوکاینی مورد تأیید FDA قرار دارد و طوفان سایتوکاینی در بیماری کرونا در برخی بیماران مشاهده شده است، می‌توان گفت که استفاده از اکتمرا به نوعی استفاده از داروی تأیید شده در شرایط مشابه به حساب خواهد آمد.

برنامه کارآزمایی بالینی این دارو توسط محققان چینی آغاز شده و تخمین زده می‌شود که این کارآزمایی بالینی دست‌کم تا سه ماه دیگر به طول انجامد. چین همچنین تصور می‌کند که برخی داروهای قدیمی می‌توانند سندرم آزادسازی سیتوکین (CRS) یا طوفان‌های سیتوکینی را متوقف کنند. واکنش بیش از حد سیستم ایمنی، از عوامل اصلی در مرگ و میر برخی بیماران مبتلا به ویروس کرونای جدید درنظر گرفته می‌شود.