آموزش استعلام چک برگشتی صیادی

این مقاله را مهدی زارع سریزدی در تاریخ ۲۶ فروردین ۱۳۹۹ نوشته و فاطمه محمدی آن را در تاریخ ۵ بهمن به‌روزرسانی کرده است.

در قانون جدید چک، تلاش شده است تا بسیاری از مشکلات مرتبط با چک رفع شود. یکی از مشکلات همیشگی این بود که دریافت‌کننده چک از سابقه‌ی صادر‌کننده یا خوش‌حسابی او مطمئن نبود. اطلاع از وضعیت اعتباری او به آشنایی و شناسایی طرف بستگی داشت؛ اما قانون جدید با خودش مسیرهای مختلفی را از‌طریق سامانه صیاد برای اطلاع از وضعیت اعتباری چک و خوش‌حسابی صاحب آن به‌همراه آورد که مردم کمتر نگران نقد‌نشدن چک‌هایشان باشند.

سامانه‌ی صیاد که نام چک‌های صیادی هم از آن آمده است، با ارائه‌ی قابلیت‌هایی نظیر بررسی اعتبار صادرکننده چک تا حد زیادی از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری می‌کند. چک‌های صیادی با رنگ بنفش از چک‌های سابق متمایز شده‌اند و روی آن‌ها هم عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است» نوشته شده است.

بر‌همین‌اساس، در قانون جدید چک نحوه صدور و دریافت و انتقال چک تغییر کرده است و دیگر چک کاغذی کافی نیست؛ بلکه باید اطلاعات چک در سامانه صیاد ثبت شود. صادرکننده چک باید اطلاعات روی چک مانند تاریخ سررسید و مبلغ و اطلاعات هویتی ذی‌نفع را در این سامانه وارد کند. ذی‌نفع چک هم باید اطلاعات روی چک را در سامانه صیاد استعلام کند و این دو را با‌هم تطبیق دهد. در این قانون، انتقال چک هم از‌طریق همین سامانه و با ثبت‌کردن اطلاعات هویتی ذی‌نفع جدید انجام می‌شود و دیگر به پشت‌نویسی چک نیازی نیست.

در قانون جدید چک، گیرنده می‌تواند به وب‌سایت بانک مرکزی یا سامانه صیاد مراجعه کند و استعلام مدنظر را انجام دهد تا از ثبت‌شدن چک مطمئن شود و سپس آن را دریافت کند. در این بخش، لازم است مبلغ، تاریخ چک، کد ملی و شناسه صیادی وارد شود تا نتیجه‌ی استعلام نشان دهد که چک به‌نفع گیرنده ثبت شده است یا نه. پس‌از‌آن می‌تواند تأیید چک را در سامانه‌ی صیاد انجام دهد. این سرویس استعلامی فوری است برای اینکه گیرنده‌ی چک مطمئن شود صادرکننده چک را ثبت کرده است.

دسترسی به سامانه‌ی صیاد از‌طریق اینترنت‌بانک، موبایل‌بانک بانک‌های مختلف، برنامه‌های موبایلی حوزه پرداخت و شعبه‌های بانک‌های عامل ممکن است و سرویس پیامکی هم برای این منظور فراهم شده است. برای استفاده از سرویس پیامکی، استفاده‌کننده باید از سیم‌کارت متعلق به خودش استفاده کند و عملیات ثبت چک، تأیید چک، استعلام یا انتقال چک را انجام دهد.

علاوه‌بر‌این‌، یکی از خدماتی که می‌تواند در اعتماد به صادرکننده چک بسیار مؤثر باشد، استعلام سوابق او در‌زمینه صدور چک است. این خدمت که درواقع استعلام وضعیت اعتباری صادرکننده است، به نام استعلام چک برگشتی هم شناخته می‌شود و مسیرهای متنوعی برای آن وجود دارد.

یکی از راه‌های کاربردی برای استعلام وضعیت اعتباری چک استفاده از روش پیامکی سامانه صیاد است. سال ۱۳۹۶ و پس از ارائه‌ی چک‌های صیاد، بانک مرکزی برای اعتبارسنجی و اطمینان از چک‌ها سامانه‌ی پیامکی استعلام چک را ایجاد کرد. در آن زمان، استعلام چک از‌طریق پیامک با سرشماره‌ی ۷۰۱۷۰۱ امکان‌پذیر بود. این سامانه بعد از مدتی دچار اختلال شد؛ اما بانک مرکزی سرشماره جدیدی برای این موضوع تعریف کرد.

در این شیوه کافی است برای اطمینان از وضعیت چک و صادرکننده‌ی آن کد دستوری (*۱*۱* شناسه ۱۶ رقمی صیادی) را به سرشماره‌ی ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱ ارسال کنید و از وضعیت کلی چک‌های برگشتی صادرکننده چک مطلع شوید. شناسه صیادی چک در قسمت بالای هر چک در سمت چپ قرار دارد.

توجه کنید متنی که برای این سرشماره می‌فرستید، نباید کارکتر اضافی مانند خط فاصله داشته باشد و فقط به‌صورت عددی در قالب اعلام‌شده باید برای سامانه ارسال شود. در‌حال‌حاضر، از هر شماره تلفن روزانه فقط می‌شود چهار بار استعلام گرفت. هزینه‌ی این پیامک به شما اطلاع داده می‌شود و شما نیز آن را پرداخت می‌کنید.

حداکثر ۱۵ دقیقه پس از اینکه درخواستتان ارسال شود، پاسخ استعلام شما برایتان پیامک می‌شود که در آن نوشته شده است: «برگ چک به شناسه ... متعلق به ... می‌باشد که نام‌برده تا تاریخ ... در وضعیت ... در پایگاه داده بانک مرکزی است.» وضعیت به‌صورت رنگ‌هایی از سفید، زرد، نارنجی، قهوه‌ای و قرمز به اطلاع شما می‌رسد که هر‌کدام معنایی دارد که در‌ادامه آن‌ها را توضیح می‌دهیم.

بااین‌حال، اگر تا پس از ۱۵ دقیقه به‌دلایلی مثل به‌روزرسانی زیرساخت‌های اطلاعاتی پاسخی از مرکز صیاد دریافت نکنید، نتیجه با پیامک «عدم‌امکان اخذ استعلام» به اطلاعتان می‌رسد تا در مقاطع زمانی دیگری برای استعلام‌گرفتن اقدام کنید. اگر زمانی‌کد دستوری را فراموش کردید، پیامکی (بدون اهمیت متن آن‌) به سرشماره‌ی ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱ بفرستید تا راهنمای این سامانه پیامکی را دریافت کنید.

اگر می‌خواهید از‌طریق وب‌سایت وضعیت اعتباری یا چک برگشتی را استعلام کنید، کافی است به وب‌سایت بانک مرکزی مراجعه کنید. در آن‌جا به صفحه‌ی «نظام‌های پرداخت و زیرساخت» و پس‌از‌آن «استعلام چک» و درنهایت «استعلام وضعیت اعتباری چک صیادی وارد شوید.

در این بخش، در کادری که برایتان نمایش داده می‌شود، باید شناسه‌ی صیادی ۱۶ رقمی چک را که در تصویر مشخص شده، وارد و روی «استعلام چک صیادی» کلیک کنید. استعلام با این روش هزینه‌ای ندارد.

افزون‌بر‌این‌، نرم‌افزارهایی هستند که امکان استعلام وضعیت اعتباری را فراهم می‌کنند‌. یکی از این نرم‌افزارها سامانه‌ی «ساد۲۴» است که تحت حمایت معاونت پیشگیری از وقوع جرم قوه‌ی قضاییه فعالیت می‌کند. این سامانه اپلیکیشنی برای مدیریت امور مالی و چک صیاد طراحی کرده است که می‌توانید آن را دانلود کنید.

در این برنامه، بخشی به‌عنوان استعلام خوش‌حسابی شخص وجود دارد که شناسه‌ی صیادی چک را در بخش مشخص‌شده می‌توانید وارد و روی گزینه‌ی استعلام کلیک کنید تا از سابقه‌ی صادرکننده‌ی چک مطلع شوید.

اپلیکیشن «آپ» هم امکان استعلام وضعیت اعتباری صادرکننده چک و به‌طور‌کلی انواع خدمات چک صیادی را دارد. اگر از این برنامه استفاده می‌کنید، می‌توانید وارد بخش چک صیادی شود و پس‌از‌آن روی وضعیت اعتباری صادرکننده چک کلیک کنید. در این‌جا در بخش‌ مشخص‌شده، شناسه‌ی صیادی چک را وارد و نتیجه را مشاهده کنید.

برای استعلام وضعیت چک برگشتی، می‌توانید به اپلیکیشن «تاپ» هم مراجعه کنید. این برنامه نیز در بخش سامانه‌ی چک صیاد، بخشی به‌عنوان «بررسی اعتبار صادرکننده‌ی چک» دارد که در آن با واردکردن شناسه‌ی صیاد می‌توانید اعتبار و تعداد چک‌های برگشتی صاحب چک را مشاهده کنید.

برای استعلام چک صیادی به کد ملی صادرکننده نیازی نیست. تنها چیزی که برای اطلاع از خوش‌حسابی صادرکننده چک به آن نیاز دارید، کد ۱۶ رقمی صیادی است که روی چک نوشته شده و می‌توانید به روش‌های گفته‌شده، آن را وارد و وضعیت اعتباری صادرکننده را استعلام کنید.

علاوه‌بر روش‌های یادشده، از‌طریق وب‌سایت یا اپلیکیشن بانک‌ها می‌توانید وضعیت اعتباری را استعلام کنید. ممکن است در این روش به شناسه‌ی ملی دارنده‌ی چک احتیاج داشته باشید و فقط شناسه‌ی صیادی کافی نباشد؛ چون برای ورود به سامانه‌ی چک صیادی از این طریق باید احراز هویت انجام شود.

هر‌کدام از شیوه‌هایی که گفته شد، نهایتاً به شما کمک می‌کنند تا انتخاب کنید که آیا می‌خواهید به صادرکننده‌ی چک اعتماد کنید یا نه. خروجی استعلام وضعیت اعتباری هم در آن‌ها با رنگ‌های سفید، زرد، نارنجی، قهوه‌ای و قرمز مشخص می‌شود.

• وضعیت سفید یعنی صادرکننده‌ی چک فاقد هرگونه سابقه‌ی چک برگشتی است یا در‌صورت وجود سابقه، تمامی موارد رفع سوءاثر شده است.
• وضعیت زرد به شما می‌گوید صادرکننده‌ی چک یک فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۱۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی دارد.
• وضعیت نارنجی بدین‌معنا است که صادرکننده‌ی چک دو تا چهار فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۴۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی دارد.
• وضعیت قهوه‌ای یعنی صادرکننده‌ی چک پنج تا ده فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ یک‌میلیارد ریال تعهد برگشتی دارد.
• وضعیت قرمز به شما می‌گوید صادرکننده‌ی چک بیش از ده فقره چک برگشتی یا بیش از یک ‌یلیارد ریال تعهد برگشتی دارد.

اگر اشخاص حقوقی شناسه‌ی ملی ثبت‌شده در پایگاه داده بانک مرکزی نداشته باشند، امکان استعلام‌گرفتن از وضعیت اعتباری‌شان وجود ندارد.

همچنین درباره‌ی چک‌هایی که به اشخاص حقوقی با حساب مشترک تعلق دارند، وضعیتی که به شما اعلام می‌شود، به فرد دارای بیشترین مبلغ و بیشترین تعداد چک برگشتی از بین صاحبان حساب مربوط خواهد بود.