قهوه دربرابر ورزش؛ آیا تحرک بدنی می‌تواند به اندازه کافئین، ذهن را تقویت کند؟

زنگ هشدار شما به صدا درآمده و زمان آغاز روزی دیگر است. اولین کار شما چیست؟ شاید درست کردن یک فنجان قهوه؟ ممکن است بخواهید به‌جای آن یک پیاده‌روی سریع را درنظر بگیرید.

در کشور کانادا، قهوه پس از آب رایج‌ترین نوشیدنی است که بزرگسالان مصرف می‌کنند. اگرچه کافئین (ماده‌ی فعال‌کننده‌ی روان موجود در قهوه) با چندین اثر مثبت نظیر افزایش هشیاری، انرژی و خلق‌و‌خو همراه است، تمام اثرات کافئین مثبت نیست. برخی افراد با مصرف کافئین اثرات منفی نظیر افزایش نشانه‌های اضطراب و لرزش عضلات را تجربه می‌کنند.

یک پیاده‌روی سریع ۲۰ دقیقه‌ای می‌تواند سطح انرژی، هشیاری و خلق‌و‌خو را تقویت کند و حافظه‌ کاری را بهبود بخشد، ضمن اینکه دارای عوارض جانبی کافئین نیز نیست

نگرانی‌هایی درمورد مصرف کافئین برای کودکان و زنان باردار مطرح شده است و موجب توصیه‌هایی درجهت کاهش مصرف کافئین در این گروه‌ها شده است. بیشتر افراد مصرف‌کننده‌ی کافئین در برهه‌ای از زمان اثرات جانبی نشانه‌های ترک را تجربه کرده‌اند. این اثرات می‌تواند به‌صورت سردرد، خستگی و کج‌خلقی احساس شوند. سوالی که وجود دارد این است که چه چیزی می‌تواند بدون عوارض جانبی کافئین موجب اثرات مثبت آن شود؟ پاسخ ممکن است در ورزش هوازی نهفته باشد.

کافئین می‌تواند موجب تقویت خلق‌و‌خو، انرژی و هشیاری شود اما در‌عین‌حال ممکن است موجب بروز اثرات جانبی نظیر اضطراب و لرزش نیز شود

پژوهشگران آزمایشگاه روانشناسی سلامت و ورزش در دانشگاه وسترن کانادا این موضوع را مورد بررسی قرار می‌دهند که ورزش چگونه می‌تواند نتایج سلامتی مختلف ازجمله شناخت را تقویت کند. در مطالعه‌ی سال ۲۰۱۹ این پژوهشگران، ورزش هوازی و کافئین با هم مورد مقایسه قرار گرفتند تا قابلیت آن‌ها ازنظر تقویت سنجه‌ای از شناخت که حافظه کاری نامیده می‌شود، مشخص شود.

حافظه کاری به توانایی ما در ذخیره و دستکاری موقت اطلاعات برای انجام یک وظیفه اشاره دارد. حافظه کاری همان چیزی است که شما از آن در فروشگاه مواد غذایی استفاده می‌کنید، وقتی که سعی می‌کنید موارد درون فهرست خود را به‌سرعت به یادآورید درحالی‌که در همان حین، اطلاعات خود را با برچسب‌های قیمتی که پیش روی خود می‌بینید، به‌روزرسانی می‌کنید. این حافظه در زندگی روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرد و با نحوه‌ی عملکرد ما در مدرسه و کار ارتباط دارد.

طبق نتایج مطالعه‌ی جدید، بیست دقیقه ورزش روی تردمیل دارای همان مزایای کافئین موجود در یک فنجان قهوه است

پژوهشگران در مطالعه‌ی خود شرکت‌کنندگان را به دو گروه تقسیم کردند. یک گروه به‌مدت ۲۰ دقیقه با سرعت روی تردمیل راه می‌رفتند و گروه دیگر مقدار کافئین موجود در یک فنجان قهوه را دریافت کردند. نتایج نشان داد که ازنظر بهبود حافظه کاری، تأثیر یک دوز ورزش با شدت متوسط معادل تأثیر یک دوز کافئین بود. این نتایج هم در افراد بزرگسالی که به‌طور منظم کافئین مصرف می‌کردند و هم در گروهی که مرتبا کافئین مصرف نمی‌کردند، دیده شد. براین‌اساس، جایگزینی قهوه با یک دوره ورزش هوازی نه‌تنها می‌تواند تقویت شناختی شبیه قهوه ایجاد کند بلکه ممکن است دیگر مزایای سلامتی همراه‌با ورزش را نیز فراهم کند.

پژوهشگران برای کسب دانش بیشتر پیرامون موضوعات کافئین، ورزش و شناخت می‌خواستند این مسئله را بررسی کنند که درجریان ترک کافئین چه اتفاقی می‌افتد. این بار، از مصرف‌کنندگان کافئین خواسته شد که یک دوره‌ی ۱۲ ساعته محرومیت از کافئین را سپری کنند. سپس آن‌ها به آزمایشگاه ‌آمدند تا پژوهشگران بتوانند علائم ترک کافئین ازجمله خستگی مفرط، مشکل تمرکز، کج‌خلقی، فقدان انگیزه و سردرد را در آن‌ها ارزیابی کنند. پژوهشگران همچنین حافظه‌ی کاری آن‌ها را مورد ارزیابی قرار داده و دریافتند که تحت‌تأثیر ترک کافئین قرار نگرفته است.

یک پیاده‌روی سریع می‌تواند باعث تقویت انرژی و هشیاری شود

پژوهشگران سپس این موضوع را مورد بررسی قرار دادند که آیا قدم زدن سریع یا مصرف کافئین می‌تواند نشانه‌های ترک را کاهش داده و حافظه‌ی کاری آن‌ها را تقویت کند. جالب اینکه نتایج نشان داد که ۲۰ دقیقه‌ قدم زدن می‌تواند نشانه‌های ترک خصوصا خستگی و خلق‌و‌خوی افسرده را کاهش دهد. اگرچه، حافظه کاری که تحت‌تأثیر ترک قرار نگرفته بود، به همان صورت باقی ماند.

ورزش هوازی چگونه این تقویت شناختی را ایجاد کرده و نشانه‌های ترک کافئین را کاهش می‌دهد؟ اگرچه هنوز مباحث زیادی مطرح بوده و پژوهش‌هایی در این زمینه درحال انجام است، پژوهش‌های گذشته نشان داده‌اند که بهبود جریان خون در مغز، آزاد شدن فاکتورهای نوروتروفیک (که مانند غذا برای سلول‌های مغز هستند) و آزاد شدن هورمون‌هایی نظیر دوپامین و اپی‌نفرین که با خلق‌و‌خو و انرژی ارتباط دارند، همه ممکن است تاحدی مسئول این اثرات باشند. این یافته‌ها دلگرم‌کننده است زیرا نشان می‌دهد چیزی به‌سادگی یک پیاده‌روی سریع در جریان وقت استراحت ناهار ممکن است به شما در کاهش افت انرژی بعدازظهر کمک کند. علاوه‌بر‌این، برای افرادی که ممکن است بخواهند قهوه را کنار بگذارند، مشارکت در دوره‌های کوتاه ورزش‌های هوازی ممکن است گزینه‌ی جایگزین قانع‌کننده‌ای باشد که پیامدهای سلامتی متعددی نیز به‌همراه دارد.