معرفی کتاب «راهنمای تقسیم سهام داینامیک»

تقسیم سهام درظاهر ساده‌ترین و در‌عمل یکی از کارهای پیچیده‌‌ای است که مجبورید درباره‌‌اش تصمیم‌گیری کنید. فارغ از اینکه با چه افرادی شراکت می‌کنیم و چقدر معتمد و متعهد هستند، در طول زمان، ممکن است شرایط، محدودیت‌ها، امکانات و توانایی‌های شرکا تغییر کند. از‌این‌رو، سهامی که با فرضیات پیشین تقسیم شده است (تقسیم سهام استاتیک)، دیگر نمی‌تواند توافقی عادلانه و راضی‌کننده باشد. در این کتاب، تقسیم سهام به یک پای سیب (کیک) تشبیه شده است که هر شخص، سهم خودش را از آن مطالبه می‌کند.

‎آنچه اغلب ما تا امروز در حیطه‌ی تقسیم سهام انجام داده‌ایم، تقسیم سهام استاتیک است که در زمان مشخص و با فرضیات، آمار، اعداد، ارقام و توافقات آن لحظه منعقد شده است و پیش‌بینی و راهکاری برای زمانی‌ لحاظ نشده‌ است که این معیارها و عوامل تغییر می‌کنند. همچنین، عمدتا به‌دلیل کم‌تجربگی یا مشغله و فشار زیادی که در شروع استارتاپ با آن مواجه هستیم، به نتایج تغییر شرایط نمی‌اندیشیم.

کتاب «راهنمای تقسیم سهام داینامیک» اثر مایک مویر چگونگی تقسیم عادلانه‌ی سهام را به آن دسته از استارتاپ‌هایی در قالب چهارچوب آموزش می‌دهد که به‌صورت بوت استرپ (شروع با سرمایه خیلی کم) در حال ایجاد و رشد هستند. در این کتاب، مویر چهارچوبی آموزش می‌دهد که به‌کمک آن هر فرد بنا به آورده‌هایی که برای شکل‌گیری کسب‌وکار در‌اختیار تیم شرکت قرار می‌دهد، به‌صورت عادلانه‌ سهمش را دریافت کند.

یکی از اولین مشکلات استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای در حال شکل‌گیری، تقسیم کیک (تقسیم سهام) براساس ارزش حضور هریک از افراد و آورده‌هایشان است. این روش به‌دلیل فقدان الگوی مشخص، اغلب یا در همان روزهای اول، با نبود توافق میان مؤسسان مانع شکل‌گیری تیم و کسب‌وکار می‌شود یا حتی درصورت توافق غیراصولی و غیرعادلانه، بعدها بحران‌ساز خواهد شد. به‌عنوان مثال، برای تشخیص وزن و ارزش آورده‌ها و کارهایی که هر فرد در موقعیت مختلف، از‌جمله بحران برای شرکت انجام می‌دهد، عموما به‌اندازه‌ی اضطراب ناشی از بحرانی که در آن هستیم، دچار خطای شناختی می‌شویم. برای آنکه هیجانی سهم‌خواهی و سهم‌دهی نکنیم، این متدولوژی از بروز بسیاری از اشتباهات مانع می‌شود و چهارچوبی عادلانه و شفاف را پیشنهاد می‌دهد.

پس از سال‌ها آزمودن، مایک مویر مسیر و روشی برای تقسیم سهام پیشنهاد داده است که مشکلات مربوط به دعاوی سهام‌داران را کاهش می‌دهد و چهارچوب مشخصی برای به‌کارگرفتن آن ارائه می‌کند. علاوه‌بر‌این، مویر ابزاری دراختیارتان می‌گذارد که از مدل او به‌راحتی استفاده کنید. کتاب به خوانندگان پیشنهاد می‌کند توجه کنند با چه مخاطراتی مواجه خواهند شد. ابتدا با شرکای خود درباره‌ی این مخاطرات به‌طورجدی گفت‌وگو کنید، سپس به روش پیشنهادی کتاب مراجعه کنید و شاهد باشید چگونه در نقاط حساس کسب‌وکارتان به شما کمک خواهد کرد.

بیشتر افراد، حتی افراد بسیار باهوش و باتجربه و با اهداف هوشمندانه، برای دست‌یافتن به روشی مناسب به‌منظور تقسیم عادلانه‌ی سهام بسیار تلاش می‌کنند؛ چراکه بحث‌های متعددی درباره‌ی این نوع تقسیم، یافتن مدل صحیح را تقریبا ناممکن می‌کند. دلایل بی‌شماری وجود دارد که روش‌های قدیمی را بانی ایجاد مشکلات فراوان می‌داند؛ اما مشکل اصلی این است که بیشتر مردم از روش تثبیت‌‌شده‌ استفاده‌ می‌کنند. اساس این روش بر ارزشی استوار است که در آینده ایجاد می‌شود.

تقسیم از‌پیش‌تعیین‌شده بدین‌معنا است که بسته‌های سهام به‌صورت از‌پیش‌مشخص‌شده، براساس میزانی تقسیم می‌شوند که شرکت برای شرکا‌ پیش‌بینی سودآوری دارد. مؤسس‌ شرکت باید خوش‌بین باشد؛ اما‌ پیش‌بینی صحیح آینده امری است که تقریبا برای انسان محال است. این را با امر غیرممکن محاسبه‌ی ارزش افزوده همراه کنید. اکنون دستوری عالی برای موفق‌نشدن دارید. البته وقتی امور آن‌طورکه باید پیش نرود، تیم باید به عقب بازگردد و دوباره سر میز مذاکره بنشیند. روش جدید آن‌ها براساس‌ پیش‌بینی جدیدشان خواهد بود که درست مثل شیوه‌های سابق اشتباه است.

این روند در روزهای ابتدایی‌ تأسیس‌ شرکت نیز وجود دارد. هربار این مذاکره‌های تکراری ناراحت‌ کننده‌تر از دفعات قبل است و شرکا را بیشتر درمقابل هم قرار می‌دهد. اصولا درگیری بر سر این موضوع است که چه‌ کسی ارزش بیشتری به شرکت اضافه‌ کرده و هر‌یک مستحق چقدر سهم است. هر‌بار در این دعوا تعدادی دعاوی طولانی حقوقی وجود خواهد داشت. تمام این بحث‌ها مانند چسب‌زخمی می‌شود و مشکل اساسی، یعنی همان تقسیم از پیش مقرر‌شده‌‌ی سهام را حل‌نشده باقی می‌گذارد. این روند فقط باعث جنگ و دعوا و درگیری خواهد بود. گاهی افراد به استانداردهای سنتی اعتماد و طبق آن مشخص می‌کنند؛ استانداردی که می‌گوید هر فرد باید چقدر سهم بگیرد. حساب‌کتاب‌های تخمینی همیشه وجود دارد؛ ولی مشکلِ مدلِ تثبیت‌شده همچنان پابرجاست؛ مگر اینکه همه‌چیز براساس برنامه‌ی تعیین‌شده پیش برود؛ درغیراین‌صورت، دعوای دیگری پیش می‌آید.

کتاب ‌«تقسیم سهام داینامیک» روشی جدید برای تفکر عادلانه در شراکت ارائه می‌کند که روش‌های قدیمی تفکر درباره‌ی تقسیم عادلانه را نقد می‌کند؛ زیرا در استارتاپ‌ها روش‌های سنتی کارایی ندارند. مردم تلاش می‌کنند مدل‌ها را به‌کار ببرند؛ اما هیچ‌گاه به نتیجه‌ای منصفانه نمی‌رسند. «تقسیم سهام داینامیک» راه‌حلی جامع و روشی برای اجرای تقسیم منصفانه و پویای سهام است. «تقسیم سهام داینامیک» دو جزء اصلی دارد:

• تخصیص چهارچوبی که مشخص کند هرکس چقدر باید سهم بگیرد.
• چهارچوبی جایگزین برای مواقعی که فردی شرکت را ترک می‌کند.

این مدل پویا است و گاهی در طول زمان تغییر‌ می‌کند تا عادلانه باقی بماند. این بخش گاهی باعث اضطراب افراد می‌شود؛ اما درنهایت، مفهوم آن درک خواهد شد. تحقیقات نشان می‌دهد شرکت‌هایی که از مدلی پویا بهره می‌برند، بهتر از‌ شرکت‌هایی هستند که از مدلی ثابت استفاده می‌کنند. عده‌ای نیز گمان می‌کنند مدل ثابت اطمینان بیشتری به شرکا می‌بخشد. آیا تا این لحظه هنگام تقسیم سهام به این سؤالات قبیل برخورده‌اید:

• آیا با پول کم یا بدون سرمایه می‌شود کسب‌وکار و استارتاپ راه انداخت؟
• هریک از مؤسسان شرکت چقدر سهام باید بگیرد؟
• سهام شما بابت آورده‌‌تان در استارتاپ چند درصد است؟
• آیا فرد صاحب ایده باید بیشترین سهام را بگیرد؟
• صاحب ایده حتما باید مدیرعامل شود؟
• اگر کسی وسط کار رها کرد و رفت، تکلیف سهامش چه می‌شود؟
• آیا آورده‌های روز اول ما با آورده‌های شش ماه بعدمان همچنان یکسان و ثابت‌اند؟
• ضمانت اجرایی توافقات و تقسیم سهام بین افراد چه خواهد بود؟
• براساس چه قراردادی به سرمایه‌گذار سهام بدهیم؟

در این کتاب، به تمام این پرسش‌ها پاسخ داده و ابزارهای اجرایی برای پیاده‌سازی آن‌ها نیز ارائه شده است. برای موفقیت در هر استارتاپ و کسب‌وکار و پیشگیری از مشکلات جبران‌ناپذیر، خواندن این کتاب به همه‌ی بنیان‌گذاران استارتاپ‌های بزرگ و کوچک توصیه می‌شود.

«قرارداد را نبند!». این واکنش من بود زمانی‌که در سال ۲۰۰۸ محاسبات مربوط به تقسیم سهام با توماس هلمن را دیدم. به‌شخصه مشکلاتی را در راه‌اندازی تیم‌ها احساس کرده بودم؛ اما حالا مدارک و مستنداتی از هزاران استارتاپ آمریکایی در دست دارم. مستنداتی که می‌گوید: متداول‌ترین راه تقسیم سهام در شرکت درواقع خطرناک‌ترین راه ممکن است. دقیق‌تر، متوجه شدیم ۷۳ درصد از استارتاپ‌ها در ماه اول سهام خود را تقسیم می‌کنند و به بروز قطعیت‌نداشتن فراوان در مجموعه و استراتژی‌ها و مدل کسب‌وکار خود و نقش‌ها و حد مسئولیت افراد منجر می‌شوند. اکثر تیم‌ها زمان اندکی صرف مذاکره درباره‌ی سهم می‌کنند با این هدف که از مذاکرات تنش‌زای مربوط به تقسیم سهام اجتناب کنند؛ درنتیجه، سهام را کاملا ثابت و استاتیک تقسیم می‌کنند که درواقع هرگونه امکانی برای به تعادل‌رسیدن را نیز از بین می‌برد.

به تیم‌هایی که با این شیوه سهام را تقسیم می‌کنند، اصطلاح «قراردادبستن سریع» را نسبت می‌دهیم. تحلیل‌های ما نشان داده است که چنین تیم‌هایی با خطای واضح و شدید مالی بعد از اولین سرمایه‌گذاری مواجه می‌شوند. این خطا با فرض ثابت‌ماندن همه‌چیز، در کاهش توانمندی‌ها یا ارزش‌گذاری ضعیف خود را نشان می‌دهد. البته آنچه گفته شد، مشکلات مالی هستند. تنش‌های ساختاری متعددی نیز از چنین تقسیم‌بندی غلط سهامی ایجاد خواهد شد که مشکلات بزرگ‌تری در پی خواهد داشت.

اگر در ابتدای مسیر راه‌اندازی کسب‌وکار هستید و شریکتان خواهان قرارداد سریع است، شاید بهتر باشد از شرش خلاص شوید تا بتوانید ببینید چه چیزی در عمل مهم است. فشارها را تحمل نکنید؛ زیرا حتی وقتی استارتاپ ایده‌ی هوشمندانه‌ای دارد، می‌تواند با چنین تصمیم‌هایی کاملا متوقف شود. البته استارتاپ‌هایی هم وجود دارند که با وجود تقسیم سهام استاتیک، موفق شدند استارتاپ‌هایی مانند zipcar با مدیرعاملی رابین چیس یا فیسبوک با مدیریت مارک زاکربرگ و شراکت او با ادوارد ساورین؛ البته اولی باعث خشم مدیرعامل و دومی باعث بروز دعاوی حقوقی متعددی بین شرکا شد.

درمقابل، هر استارتاپی که از فاجعه‌ی تقسیم استاتیک سهام جان سالم به‌در می‌برد، تعداد بی‌شماری به همین دلیل شکست می‌خورند. درحقیقت، نحوه‌ی تقسیم سهام مهم‌ترین تصمیمی است که شرکا با آن مواجه خواهند شد؛ پس مطمئن شوید که تصمیمتان برای تقسیم استاتیک سهام بخت شما را برای موفقیت و نه شکست افزایش خواهد داد. همچنین، به انتظارات فضایی همکاران خود به‌عنوان کارآفرین توجه نکنید، حداقل در روزهای اول. طبیعتا تمام تجارب ناموفق مانند رابین و مارک زمانی سهام را تقسیم کرده بودند که قرار نبود با مشکل بزرگی مواجه شوند.

در عصری زندگی می‌کنیم که از کارآفرینان و شرکای جدید شرکت‌ها سوءاستفاده می‌شود و ما چندان به این موضوع توجه نمی‌کنیم. تقسیم ناعادلانه حقوق صاحبان سهام به قانون تبدیل شده است و تنها در وضعیتی خاص رخ نمی‌دهد و رعایت عدالت به‌ندرت اتفاق می‌افتد.‌ درواقع، همه می‌خواهند منصف باشند؛ ولی در عمل این موضوع را رعایت نمی‌کنند. شیوه‌ی تقسیم سهام داینامیک مدل منصفانه‌ای است که به افراد اجازه می‌دهد نیت رعایت انصاف را با عمل همراه کنند.

تصور کنید در حال بازی با دوستانتان هستید. شما و هم‌تیمی‌تان نمی‌دانید می‌توانید برنده شوید یا خیر یا اینکه چقدر می‌توانید ببرید. به‌عبارت‌دیگر، آینده پیش‌بینی‌ناپذیر است و تنها موضوعی که می‌توانید از آن مطمئن باشید، این است که آنچه به‌اشتراک گذاشته‌اید، ممکن است کاملا از دست برود. اگر سود به‌دست آورید و میزان سرمایه‌گذاری‌تان یکسان باشد، آن را پنجاه‌پنجاه تقسیم می‌کنید؛ اما اگر مثلا دوبرابر شریکتان شرط ببندید، آیا تقسیم پنجاه‌پنجاه همچنان عادلانه است؟ احتمالا نه، بلکه ۷۵ درصد آنچه برده‌اید ازآنِ شما است؛ زیرا ۷۵ درصد ریسک برای شما بوده است. درواقع، این ماهیت شیوه‌ی «تقسیم سهام داینامیک» است. اگر حساب مبلغ سرمایه‌گذاری افراد را داشته باشید، می‌توانید دقیقا محاسبه‌ کنید که سهم هرکدام چقدر است.

مایک مویر، نویسنده‌ی کتاب «راهنمای تقسیم سهام داینامیک»، در این کتاب آنچه را آورده است که هر فرد در استارتاپ و کسب‌وکار باید بداند. چهارچوبی که در این کتاب آموزش داده می‌شود، کمک می‌کند هر فرد براساس آورده‌هایی که برای شکل‌گیری کسب‌وکار دراختیار تیم (شرکت) قرار می‌دهد، به‌صورت عادلانه سهم خودش را دریافت کند. تحقیقات نشان می‌دهد تقسیم سهام داینامیک بهترین شیوه برای پیشگیری از مسائل و درگیری‌هایی است که استارتاپ‌های رشدیافته با آن مواجه می‌شوند. اگر تمایل دارید استارتاپ خود را آغاز کنید و سرمایه‌ی بسیار اندکی دارید، خواندن این کتاب راه‌های جدیدی پیش روی شما قرار می‌دهد. همچنین، اگر در گذشته فعالیت خود را شروع کرده‌اید، خواندن این کتاب افق جدیدی در‌اختیارتان قرار می‌دهد و خواندن آن به‌طور‌قطع می‌تواند از مشکلات احتمالی پیش روی شما بکاهد. همچنین، این کتاب روشی جدید برای تفکر عادلانه در شراکت بیان می‌کند. مایک مویر در کتاب «راهنمای تقسیم سهام داینامیک» بهترین شیوه‌ی تقسیم سهام در استارتاپ‌های در حال راه‌اندازی با پول کم را ارائه کرده است. 

مایک مویر کارآفرینی حرفه‌ای‌ است؛ کسی‌ که کسب‌وکارهایی را با دست خالی شروع کرد و باعث اتصال استارتاپ‌ها به شرکت‌های تجاری شد. او به افراد زیادی کمک کرد تا شرکتشان را راه‌اندازی کنند و سرمایه‌ی استارتاپ‌ها را میلیون‌ها دلار افزایش داد و به افزایش فروش تیم‌های استارتاپی کمک کرد. او در صنعت‌های مختلفی از جاروبرقی و موتورهای کلاسیک خانگی گرفته تا انواع نوشیدنی‌ها کار کرده‌ است. وی مدرک کارشناسی ارشد در رشته‌ی ارتباطات بازاریابی یکپارچه از دانشگاه شمال‌غربی و مدرک ام‌بی‌ای از دانشگاه شیکاگو دارد. در هر دو دانشگاه، وی مدرس کارآفرینی است. مویر به‌همراه همسر و سه فرزند و حیوان خانگی‌اش در شهر لیک‌فارست در ایلینوی زندگی می‌کند.

کتاب «راهنمای تقسیم سهام داینامیک» با عنوان کامل Slicing Pie: Funding Your Company Without Funds در سال ۲۰۱۲ منتشر شد. نشر نوین این کتاب را با ترجمه‌ی کیارش عباس‌زاده، مهیار احمدپور، زهره لورک و محمد جلیلی در ۲۱۸ صفحه راهی بازار نشر کرده است.