داستان برند: مایکروسافت؛ فرمانروای صنعت کامپیوتر

مایکروسافت یک شرکت کامپیوتری بین‌المللی است که مقر اصلی آن در ردموند واشنگتن قرار دارد. این شرکت که در ۴ آوریل سال ۱۹۷۵ توسط بیل گیتس و پل آلن تأسیس شد، در زمینه‌ی تولید، صدور مجوز و فروش نرم‌افزار و سخت‌افزار کامپیوتر فعالیت می‌کند. مایکروسافت شهرت اصلی خود را مدیون سری سیستم‌عامل‌های ویندوز و محصولات نرم‌افزاری همچون آفیس است. البته محصولات سخت‌افزاری این شرکت مانند کنسول بازی ایکس باکس و سری تبلت‌ها و لپ‌تاپ‌های سرفیس نیز در تثبیت مایکروسافت در دنیای فناوری نقش بسزایی داشته‌اند.

شرکت مایکروسافت ابتدا برای تولید نرم‌افزار کامپایلر زبان بیسیک برای کامپیوتر Altair 8800 تأسیس شد. پس از آن عرضه‌ی سیستم‌عامل MS-DOS و ویندوز، مؤسسان این شرکت را به موفقیتی چشمگیر رساند. از زمان عرضه‌ی عمومی سهام این شرکت در سال ۱۹۸۶، سه نفر از کارمندان این شرکت، میلیاردر و حدود ۱۲ هزار نفر میلیونر شده‌اند. از دهه‌ی ۱۹۹۰، مایکروسافت علاوه بر تولید نرم‌افزار و سیستم‌عامل، برخی شرکت‌های بزرگ را نیز خریداری کرده و به زیرمجموعه‌ی خود اضافه کرده است. از خریدهای بزرگ ردموندی‌ها می‌توان لینکدین با قیمت ۲۶.۲ میلیارد دلار و اسکایپ با قیمت ۸.۵ میلیارد دلار را مثال زد.

در حال حاضر مایکروسافت فرمانروای بی چون و چرای بازار سیستم‌عامل در بخش کامپیوتر شخصی و لپ‌تاپ‌ است. البته محبوب‌ترین سیستم‌عامل در آمار کلی دستگاه‌های هوشمند، اندروید است. غول نرم‌افزاری واشنگتن علاوه بر عرضه‌ی سیستم‌عامل، در بخش‌های نرم‌افزاری دیگر مانند موتور جستجو، بازار خدمات دیجیتال، واقعیت افزوده و واقعیت مجازی، رایانش ابری و ابزارهای توسعه‌ی نرم‌افزار نیز حضوری جدی دارد.

پل آلن و بیل گیتس، دوستان دوران کودکی بودند. هر دوی آن‌ها استعداد و علاقه‌ی زیادی به دنیای کامپیوترها داشتند. آن‌ها در سال ۱۹۷۲ تصمیم گرفتند به کمک یکدیگر، شرکت مستقل خود را تأسیس کنند. اولین همکاری آن‌ها، شرکت Traf-O-Data بود که نرم‌افزاری برای کنترل ترافیک عرضه کرد. زمانی که گیتس در هاروارد مشغول به تحصیل بود، آلن مدرک خود را از دانشگاه ایالتی واشنگتن دریافت کرد.

بیل گیتس و پل آلن، مایکروسافت را در چهار آوریل سال ۱۹۷۵ تأسیس کردند. نام مایکروسافت که ترکیبی از کلمات مایکروسیستم و سافت‌ور است، پیشنهاد آلن بود. بیل گیتس از همان ابتدا به‌عنوان مدیرعامل شرکت مشغول به کار شد. در ژانویه‌ی سال ۱۹۷۹، دفتر اصلی شرکت به بلویو واشنگتن منتقل شد.

ورود به دنیای سیستم‌عامل

اولین حضور مایکروسافت در بازار سیستم‌عامل‌ها به سال ۱۹۸۰ برمی‌گردد. آن‌ها اولین محصول خود را به‌صورت نسخه‌ای از یونیکس با نام Xenix عرضه کردند. البته حضور پررنگ مایکروسافت در این بازار با عرضه‌ی MS-DOS شروع شد. شرکت IBM برای توسعه‌ی سیستم‌عامل کامپیوترهای شخصی خود ابتدا با شرکت دیجیتال ریسرچ مذاکره کرد و پس از آنکه مذاکرات آن‌ها بی‌نتیجه ماند، IBM با مایکروسافت وارد مذاکره شد. نتیجه‌ی مذاکرات قراردادی بود که طی آن، مایکروسافت باید نسخه‌ای از سیستم‌عامل CP/M برای کامیپوترهای شخصی IBM توسعه می‌داد. بیل گیتس برای اجرای قرارداد نسخه‌ای از سیستم‌عامل 86-DOS را به قیمت ۵۰ هزار دلار از شرکت سیاتل کامپیوتر پروداکتس خریداری کرد. پس از تغییرات اساسی در این سیستم‌عامل، مایکروسافت آن را با نام MS-DOS برای کامپیوترهای شخصی IBM عرضه کرد. IBM نام این سیستم‌عامل را به PC DOS تغییر داد.

مایکروسافت با عرضه‌ی ماوس مخصوص خود در سال ۱۹۸۳ به بازار سخت‌افزار نیز وارد شد. علاوه بر آن، آن‌ها در بخش انتشارات نیز حضور یافتند و بخش Microsoft Press را برای کارهای انتشاراتی تأسیس کردند. پل آلن در همان سل ۱۹۸۳ به خاطر ابتلا به سرطان خون از شرکتی که خودش تأسیس کرده بود، استعفا داد.

ویندوز و آفیس

همکاری مایکروسافت و IBM درسال‌های بعدی نیز ادامه داشت. آن‌ها سیستم‌عامل OS/2 را در آگوست سال ۱۹۸۵ عرضه کردند. اما بیل گیتس و همکارانش در حاشیه‌ی پروژه‌های آی‌بی‌ام، به توسعه‌ی سیستم‌عامل اختصاصی خودشان نیز مشغول بودند. آن‌ها در نوامبر سال ۱۹۸۵ ویندوز را به‌عنوان افزونه‌ای گرافیکی برای MS-DOS معرفی کردند. در مارس سال ۱۹۸۶، دفتر اصلی خالق ویندوز به ردموند منتقل و سهام آن‌ها نیز به‌صورت عمومی عرضه شد. این عرضه‌ی عمومی باعث شد تعداد زیادی از کارمندان این شرکت میلیونر شوند و چند نفر از آن‌ها از جمله بیل گیتس، به جمع میلیاردرها بپیوندند.

در همین سال‌ها، مایکروسافت همکاری نزدیکی با دیگر غول دنیای فناوری یعنی اپل داشت. بیل گیتس طی دیدارهایش با استیو جابز، قراردادهایی به‌منظور توسعه‌ی نرم‌افزارهای مختلف برای کامیپوترهای مکینتاش امضا کرده بود. برنامه‌نویسان مایکروسافت تعداد زیادی نرم‌افزار برای کامپیوترهای شرکت جابز تولید کردند؛ اما با معرفی ویندوز در سال ۱۹۸۵، اپل شرکت مایکروسافت را به نقض قوانین کپی‌رایت و کپی‌برداری از طراحی‌های خود متهم کرد. این اتفاق شروع درگیری‌های نسبتا سخت میان این دو غول دنیای نرم‌افزار بود. به هر حال در سال‌های بعد، همکاری و درگیری دو بخش جدانشدنی رابطه‌ی مایکروسافت و اپل بود. در سال‌های پس از عرضه‌ی ویندوز، اظهار نظرهای تند استیو جابز در مورد بیل گیتس و محصولاتش افزایش یافت و گیتس نیز جابز و شرکتش را به بی‌دقتی و دانش پایین متهم می‌کرد.

در آوریل سال ۱۹۸۷، مایکروسافت نسخه‌ی اختصاصی OS/2 خود را به تولیدکنندگان قطعات کامپیوتری عرضه کرد. درسال ۱۹۹۰، کمیسیون تجارت فدرال آمریکا، ردموندی‌ها را به نقض همکاری با آی‌بی‌ام متهم کرد. این اتهام، شروع یک دهه دعوای حقوقی مایکروسافت با دولت آمریکا بود. به هر حال بیل گیتس در زمان این دعواهای حقوقی بیکار نبود و تیم برنامه‌نویسی خود را به توسعه‌ی محصولی دیگر با نام Windows NT مشغول کرد. ویندوز ان‌تی یک سیستم‌عامل ۳۲ بیتی بود که بر پایه‌‌ی OS/2 تولید می‌شد. این ویندوز در جولای سال ۱۹۹۳ به همراه API برنامه‌نویسی ۳۲ بیتی عرضه شد. وقتی آی‌بی‌ام از محصول جدید مایکروسافت مطلع شد، همکاری آن‌ها در قرارداد OS/2 به طور کامل پایان یافت.

یکی از حرکت‌های هوشمندانه‌ی مایکروسافت که در سال ۱۹۹۴ آن‌ را مجبور به دفاع در دادگاه کرد، دریافت حق مجوز از شرکت‌های تولیدکننده‌ی قطعات کامپیوتری بود. ردموندی‌ها طی قراردادی که با شرکت‌های تولیدکننده‌ی سخت‌افزار (OEM) می‌بستند،‌ در قبال تولید هر کامپیوتر از آن‌ها حق مجوز دریافت می‌کردند. شرکت مورد نظر اگر از سیستم‌عامل مایکروسافت استفاده می‌کرد، باید حق مجوز را به این شرکت پرداخت می‌کرد. نکته‌ی جالب این بود که حتی اگر این شرکت از هیچ‌یک از محصولات مایکروسافت استفاده نمی‌کرد، باز هم باید مبلغی برای هر پردازنده یا محصول به ردموندی‌ها پرداخت می‌کرد. این حق مجوز که به ازای هر پردازنده دریافت می‌شد از سال ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۴، درآمد سرشاری به سوی مایکروسافت سرازیر کرد. در نهایت در ۲۷ جولای ۱۹۹۴، وزارت دادگستری ایالات متحده‌ی آمریکا، مایکروسافت را به خاطر ۶ سال دریافت حق مجوز ناعادلانه و تأثیر منفی روی بازار رقابتی، محکوم کرد. 

ورود به دنیای وب، ویندوزهای مدرن و ایکس باکس

بیل گیتس در سال ۱۹۹۵ تصمیم گرفت شرکتش را به بازارهای جدید وارد کند. آن‌ها دنیای وب را بازاری پرسود برای خود می‌دیدند و به همین دلیل توسعه‌ی نرم‌افزار برای آن را آغاز کردند. در همین سال، سیستم عامل جدید مایکروسافت با نام ویندوز ۹۵ با ظاهر گرافیکی قوی‌تر و امکانات جدید مانند دکمه‌ی استارت و سرویس آنلاین MSN عرضه شد. نکته‌ی جالب این بود که مایکروسافت قصد داشت با عرضه‌ی MSN به رقابت با شبکه‌ی اینترنت بپردازد.

مرورگر اینترنت اکسپلورر، سلاح جدید مایکروسافت در دوران وب بود. ردموندی‌های این نرم‌افزار را پس از عرضه‌ی نسخه‌های اولیه‌ی ویندوز ۹۵ توسعه دادند و سپس آن را در بسته‌های جدید با نام ویندوز ۹۵ پلاس همراه با سیستم‌عامل عرضه کردند. در سال ۱۹۹۶، محصول جدیدی با نام Windows CE 1.0 توسط غول نرم‌افزاری واشنگتن معرفی شد. این نسخه برای دستگاه‌های با حافظه‌ی رم پایین مانند دستیارهای شخصی توسعه داده شده بود.

در ۱۳ ژانویه‌ی سال ۲۰۰۰، بیل گیتس میز مدیرعاملی مایکروسافت را به دوست و همکار قدیمی‌اش یعنی استیو بالمر تقدیم کرد. گیتس پس از آن به‌عنوان مدیر بخش معماری نرم‌افزار مشغول به کار شد. در همین سال بود که مایکروسافت به همراه تعدادی شرکت بزرگ نرم‌افزاری دیگر، انجمنی تحت عنوان «اتحاد اعتماد کامپیوتری» تشکیل دادند که هدف اصلی آن، محافظت از مالکیت معنوی نرم‌افزارها و جلوگیری از ایجاد تغییرات در آن‌ها بود. منتقدان مخالفت‌های شدیدی با این اتحاد داشتند و معتقد بودند قوانین دست و پاگیر آن، کاربران را بسیار محدود خواهد کرد. به هر حال این اتحاد و قوانین آن، سود بسیاری برای تولیدکنندگان نرم‌افزار به همراه داشت.

ویندوز XP محصول بعدی مایکروسافت در حوزه‌ی سیستم‌عامل بود که در ۲۵ اکتبر سال ۲۰۰۱ عرضه شد. این ویندوز ترکیبی از سیستم‌عامل‌های معمولی و NT مایکروسافت بود که بر پایه‌ی کدهای NT توسعه‌ یافت. ویندوز XP سال‌ها به‌عنوان پرطرفدارترین نسخه‌ از ویندوز استفاده می‌شد و با وجود پایان یافتن پشتیبانی از آن در سال ۲۰۱۴، هنوز در بسیاری از کشورها به وفور از آن استفاده می‌شود.

رایانش ابری، ویندوز ویستا و ویندوز ۷

سال ۲۰۰۷ یکی از سال‌های سرنوشت‌ساز تاریخ برای مایکروسافت بود. ویندوز ویستا در این سال همراه با آفیس ۲۰۰۷ عرضه شد و فروش بالای این محصولات، رکوردی عالی برای ردموندی‌ها رقم زد.

بیل گیتس در سال ۲۰۰۸ از سمت مدیریت معماری نرم‌افزار استعفا داد و پس از آن تنها بهع‌نوان رئیس هیئت مدیره و مشاور پروژه‌های اساسی در شرکتش فعالیت کرد. از اتفاقات مهم تاریخ غول نرم‌افزار در سال ۲۰۰۸، عرضه‌ی سرویس رایانش ابری آژور بود.

شرکت مایکروسافت که در چند سال گذشته سود سرشاری را کسب کرده بود، در سال ۲۰۰۹ تصمیم گرفت که فروشگاه‌های فیزیکی خود را نیز تحت نام Microsoft Store تأسیس کند. اولین فروشگاه رسمی مایکروسافت در تاریه ۲۲ اکتبر سال ۲۰۰۹ در آریزونا تأسیس شد. در همین سال، ویندوز ۷ که در حال حاضر پرطرفدارترین سیستم‌عامل کامپیوترهای شخصی و لپ‌تاپ‌ها در جهان است، عرضه شد. این نسخه از ویندوز با برطرف کردن ایرادات ویندوز ویستا، به سرعت در میان کاربران محبوب شد.

سال‌های پایانی دهه‌ی ۲۰۱۰، رقابت در دنیای گوشی‌ هوشمند به اوج رسید. مایکروسافت که تلاش بالای رقیبانی همچون اپل و گوگل را در این بازار می‌دید، بیکار ننشست و با عرضه‌ی ویندوز موبایل،‌ تلاش کرد در این بخش از بازار نرم‌افزار نیز سلطه‌ی خود را حفظ کند. اگرچه ویندوز موبایل هیچ‌گاه نتوانست مایکروسافت را به بازیگر بزرگی در صنعت گوشی‌ هوشمند تبدیل کند، اما تلاش‌های ردموندی‌ها در این بازار، تجربیات ارزشمندی در اختیار آنان قرار داد.

ویندوز با طراحی مترو و کنسول بازی جدید

زبان طراحی مترو زبانی بود که از عرضه‌ی ویندوز فون به مایکروسافت وارد شد. این زبان، طراحی‌های ساده بر پایه‌ی بلوک‌های تعاملی به نرم‌افزارهای مایکروسافت اضافه می‌کرد. ظهور مترو باعث شد طراحی‌ها و برندسازی‌های مایکروسافت در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ به کلی تغییر کنند.

سال ۲۰۱۱، سال عرضه‌ی نسخه‌ی جدیدی از محصول اصلی مایکروسافت یعنی ویندوز بود. ویندوز ۸ در این سال و در ماه ژوئن معرفی شد. عرضه‌ی رسمی ویندوز ۸ در ۲۹ فوریه‌ی سال ۲۰۱۲ اتفاق افتاد.

اولین محصول سخت‌افزاری مایکروسافت در بازار تبلت‌ یعنی سرفیس، در ۱۸ ژوئن سال ۲۰۱۲ معرفی شد. سرفیس اولین کامپیوتر تاریخ مایکروسافت بود که تمام قطعاتش توسط این شرکت واشنگتنی تولید می‌شد. از دیگر اتفاقات مهم تاریخ ردموندی‌ها در این سال‌ها می‌توان به معرفی Outlook.com به‌عنوان سرویس ایمیل رقیب جی‌میل، عرضه‌ی ویندوز سرور ۲۰۱۲ و خرید شبکه‌ی اجتماعی Yammer به قیمت ۱.۲ میلیارد دلار اشاره کرد. 

ایکس باکس وان، محصول بعدی مایکروسافت در دنیای بازی‌های ویدیویی بود که برای رقابت با پلی استیشن، در ماه می سال ۲۰۱۳ عرضه شد. نسخه‌ی پیشرفته‌ی کنترلر کینکت نیز همراه با کنسول جدید به بازار معرفی شد که با استقبال نسبی علاقه‌مندان به بازی‌های ویدیوی روبرو شد.

در جولای سال ۲۰۱۳، شرکت ردموندی اعلام کرد که قصد دارد تقسیم‌بندی جدیدی در دپارتمان‌های خود اعمال کند. از آن تاریخ، بخش‌های اصلی مایکروسافت شامل سیستم‌عامل، اپلیکیشن، رایانش ابری و دستگاه‌های سخت‌افزاری شدند.

ویندوز ۱۰ و ورود به دنیای واقعیت مجازی

سال‌های اخیر مایکروسافت با تغییرات اساسی مدیریتی وهمچنین ورود به بازارهای جدید نرم‌افزاری و سخت‌افزاری همراه بوده است. در ۴ فوریه‌ی سال ۲۰۱۴، استیو بالمر که دوران پرفرازونشیبی در ردموند گذرانده بود، از سمت مدیرعاملی کنار گذاشته شد. ساتیا نادلا که پیش از این به‌عنوان مدیر بخش‌های رایانش ابری و محصولات اینترپرایز فعالیت می‌کرد، جایگزین بالمر شد. در سمت ریاست هیئت مدیره، بیل گیتس جای خود را به جان تامپسون داد و از آن تاریخ تنها به عنوان مشاور فناوری در شرکتی که خودش روزی تأسیس کرده بود، به فعالیت می‌پردازد.

یکی از بزرگ‌ترین خریدهای مایکروسافت در همین سال و در ۲۵ آوریل اتفاق افتاد. غول نرم‌افزاری با برنامه‌ی سلطه بر بازار موبایل، شرکت بحران‌زده‌ی نوکیا را با قیمت ۷.۲ میلیارد دلار خریداری کرد. بخش جدید که با پیوستن نوکیا تأسیس شد، Microsoft mobile Oy نام گرفت. البته بازار موبایل و گوشی‌ هوشمند هیچ‌گاه برای مایکروسافت مفید نبود. یکی از بزرگ‌ترین شکست‌های مایکروسافت در این بازار، ضرر ۷.۶ میلیارد دلاری سال ۲۰۱۵ بود که به اخراج ۷۸۰۰ کارمند انجامید.

غول نرم‌افزاری واشنگتن پس از دوران استیو بالمر محصولات جسورانه‌ای به بازار عرضه کرده است. مایکروسافت سرفیس هاب یکی از این محصولات است که در ۲۱ ژانویه‌ی سال ۲۰۱۵ عرضه شد. جدیدترین نسخه‌ی سیستم‌عامل محبوب مایکروسافت یعنی ویندوز ۱۰ نیز در دوران مدیرعاملی ساتیا نادلا در ۲۹ جولای ۲۰۱۵ عرضه شد. معرفی سرویس واقعیت مجازی هولولنز نیز همزمان با ویندوز ۱۰ انجام گرفت. جدیدترین نسخه‌ی ویندوز سرور با نام ویندوز سرور ۲۰۱۶ در سال ۲۰۱۶ عرضه شد که می‌توان نام آخرین سیستم‌عامل مایکروسافت را برای آن در نظر گرفت.

در مارس سال ۲۰۱۶، مایکروسافت اعلام کرد که بخش‌های کامپیوتر شخصی و ایکس باکس با یکدیگر ادغام و پلتفرم ویندوز یونیورسال تأسیس خواهد شد. از دیگر برنامه‌های اخیر مایکروسافت، پلتفرم آموزشی Intune for Education است که از قابلیت‌های رایانش ابری برای مقاصد آموزشی استفاده می‌کند.

از اتفاقات عجیبی که در سال‌های اخیر در برنامه‌های ردموندی‌ها رخ داده، پیوستن به بنیاد لینوکس است. آن‌ها در نوامبر سال ۲۰۱۶ با پرداخت حق عضویت سالانه ۵۰۰ هزار دلار به‌عنوان عضو پلاتینیوم این بنیاد به آن ملحق شدند. نکته‌ی جالب این عضویت این است که در سال ۲۰۰۱، استیو بالمر، لینوکس را «سرطان» نامیده بود.

وضعیت کنونی برند مایکروسافت

از سال ۲۰۱۵، فعالیت‌های مایکروسافت به سه بخش اصلی تقسیم شد. یکی از این بخش‌ها، «فرآیندهای تجاری و تولیدی» نام دارد. این بخش را می‌توان بخش خدمات تجاری و محصولات B2B نامید. نسخه‌های تجاری نرم‌افزارهای آفیس، اسکایپ، اکسچنج، شیرپوینت و بسیاری نرم‌افزارهای حرفه‌ای دیگر از محصولات این بخش هستند. وب‌سایت لینکدین نیز از سرویس‌های تحت پوشش این بخش مایکروسافت است.

بخش دیگر «رایانش هوشمند ابری» نام دارد. این بخش شامل خدمات سرور و رایانش ابری مانند Microsoft SQL Server، ویندوز سرور، ویژوال استودیو، سیستم سنتر و آژور است.

بخش سوم فعالیت‌های تجاری مایکروسافت با نام «رایانش شخصی بیشتر» (More Personal Computing) شناخته می‌شود. محصولاتی مانند سری سیستم‌عامل‌های ویندوز و محصولات زیرمجموعه‌ی آن‌ها، در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند. محصولات سخت‌افزاری شامل تبلت‌های سرفیس، تجهیزات کامپیوترهای شخصی، لپ‌تاپ‌های سرفیس و کامپیوتر آل این وان سرفیس استودیو نیز در دسته‌بندی سوم قرار دارند. آخرین محصولات و خدماتی که در این دسته‌بندی پشتیبانی می‌شوند، محصولات گیمینگ مانند سخت‌افزار ایکس باکس و تجهیزات جانبی و همچنین نرم‌افزارها و سرورهای بازی مایکروسافت هستند.

آخرین آمارهای ارائه‌شده از شرکت مایکروسافت، تعداد کارمندان آن را حدود ۱۲۴ هزار نفر در سرتاسر جهان گزارش داده است. درآمد سالیانه‌ ردموندی‌ها طی آخرین گزارش ۸۹.۹۵ میلیارد دلار گزارش شده و ارزش این برند طی آخرین گزارش‌های وب‌سایت فوربز، ۸۷ میلیارد دلار عنوان شده است. مایکروسافت در حال حاضر پس از اپل و گوگل، سومین برند باارزش جهان است.