سمینار مقابله با نقض مالکیت فکری در فضای کسب ‌و کار برگزار شد

مالکیت فکری؛ مالکیت یک ایده در شکل علم، هنر یا یک اختراع است. در چند قرن اخیر مالکیت ایده‌های جدید باعث رشد و شکوفایی جوامع بشری شده است.

در سمینار مقابله با نقض مالکیت فکری در فضای کسب و کار که روز چهارشنبه در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران برگزار شد، پروژه‌ی اتاق بازرگانی بین‌المللی (BASCAP) معرفی شد.

دکتر محمدمهدی به‌کیش، نایب‌رئیس و دبیر کل کمیته‌ی ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی در این سمینار با تأکید بر توجه به مالکیت فکری و نقش آن در توسعه‌ی  صنعتی گفت: «تاریخ انقلاب صنعتی نشان می‌دهد ثبت اختراع و کپی‌رایت زمینه‌ساز این انقلاب بوده است.»

محمدحسین کیانی، رئیس اداره‌ی کل مالکیت صنعتی ایرانی و رئیس مرکز مالکیت معنوی با اشاره به قوانین و مقررات حفظ انواع مالکیت فکری در قانون اساسی گفت: «توجه به حقوق مالکیت فکری و کپی‌رایت در قانون اساسی به سال ۱۳۰۴ برمی‌گردد. البته این قانون در سال‌های بعد و با بهره‌مندی از کنوانسیون‌های بین‌المللی اصلاح شده است.»

این مراسم با حضور استفان فالیا، مدیر اجرایی پروژه‌ی BASCAP  از اتاق بازرگانی بین‌المللی پاریس، برگزار شد. او درباره‌ی شیوه‌ی کارکرد این پروژه و پیشینه‌ی اجرای آن در کشورهای مختلف گفت: «پروژه‌ی BASCAP در کشورهای مختلف مانند روسیه، ترکیه، کنیا، اوکراین و هند و با حضور مدیران ارشد افتتاح و اجرا شده و انتظار می‌رود با توجه به رشد تجارت غیرقانونی و آسیب‌های اقتصادی آن، اجرای این پروژه با زمینه‌سازی‌هایی مانند تعیین مجازات و جریمه توسعه یابد.»

کمیسیون مالکیت فکری اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC)، با هدف مبارزه با جعل و تقلب، مسئولیت اجرای پروژه‌ای با عنوان «باسکاپ؛ اقدامات تجاری برای توقف جعل و سرقت ادبی» (BASCAP: Business Action for Stop Counterfeiting and Piracy)  را به عهده‌ دارد. شعار این پروژه «کالای تقلبی هزینه‌بردار است، من کالای اصل می‌خرم» است.

در ادامه فقیهی، رئیس دفتر امور فناوری‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در صحبت‌های خود، با اشاره به اهمیت مدیریت مالکیت فکری افزود: «حفظ مالکیت فکری آثار حقوقی، مدیریتی و سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بر کشور دارد که رعایت نکردن آن جامعه را با چالش‌های بزرگ مواجه خواهد کرد.»

شهرام رضایی، استاد دانشگاه تهران نیز در ارائه‌ی خود با موضوع «ارزش‌آفرینی از دارایی‌های فکری» گفت: «مالکیت فکری و کپی‌رایت در کشور نیاز به متولی دارد. مسئولان نباید فقط به راه‌اندازی پژوهشگاه و پارک‌های علم و فناوری بسنده کنند، زیرا صاحبان ایده جدا از امکانات ابتدایی این مراکز، نیازمند خدمات حمایتی مانند ارزیابی ایده و ایجاد بازار برای محصول آن هستند.»

در ادامه‌ی این سمینار میرحسینی، دبیر شورای سیاست‌گذاری مالکیت فکری در پنلی که به موضوع پروژه‌ی BASCAP اختصاص داشت، با اشاره به سیاست‌گذاری‌های حوزه‌ی مالکیت فکری گفت: «پیش از انقلاب تنها کنوانسیون تأثیرگذار بر این حوزه، کنوانسیون پاریس بود؛ با این حال، با توجه به تحولات کشور در زمینه‌ی صنعت و ارتباطات، سیاست‌ها نیاز به بازنگری داشت و بر این اساس اصلاحات کنوانسیون پاریس اعمال شد، اما این امر همچنان به به‌‌روزرسانی نیاز دارد که تنها با همکاری جامع دستگاه‌های مرتبط امکان‌پذیر است.»

همچنین حبیبا، معاونت پژوهشی دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و مدیر گروه مالکیت فکری این دانشگاه افزود: «در بسیاری از کشورهای دنیا مجازات نقض مالکیت فکری، چند برابر ارزش واقعی آن تعیین می‌شود که لازم است که ما نیز در کشور به همین شیوه عمل کنیم.»

حیدری، مدیرکل دفتر حقوقی و امور مالکیت معنوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پنل BASCAP گفت: «در زمینه‌ی مسائل حقوقی نیازمند برنامه‌ی جامعی هستیم. دیدگاه‌های نظری متفاوت در سطح ملی و بین‌المللی مانع شده است که دستگاه‌ها در اجرای آن پیشرو باشند و چالش‌های اساسی توسط پدیدآورندگان و مصرف‌کنندگان حقوق، اجرای سیاست‌ها را با تعلل روبه‌رو می‌کند.»

 پنل دوم به موضوع «مقابله با تقلب و کپی غیرقانونی نرم‌افزارها» اختصاص یافت. این پنل با مدیریت دکتر عبداله‌زاده، رئیس کمیسیون اقتصاد دیجیتالی و استاد کامپیوتر دانشگاه امیرکبیر، با طرح این موضوع آغاز شد که «حق مالکیت فکری» باید برای همه از سوی مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان رعایت شود و اهمیت موضوع تنها به بازار مصرف برنمی‌گردد.

شاهین طبری، رئیس هیئت مدیره‌ی شرکت چارگون نیز درباره‌ی «محاسن داشتن حق مالکیت فکری در بخش نرم‌افزار»، این حق را از اساسی‌ترین و زیربنایی‌ترین مسائل کسب‌وکار حوزه‌ی نرم‌افزار دانست و به اهمیت نقش قانون و زیرساخت‌های حقوقی دراین‌باره اشاره کرد. او هم‌چنین بر اهمیت رعایت حق مالکیت فکری از طرف تولید‌کنندگان نرم‌افزار در کنار مصرف‌کنندگان تأکید کرد و گفت: «رعایت حق مالکیت از طرف تولیدکنندگان موجب توسعه‌ی نرم‌افزار می‌شود.»

دکتر غلام‌رضا رفیعی، فارغ‌التحصیل دکترای مالکیت فکری از سوئیس و وکیل دادگستری در دعاوی مالکیت فکری، در ادامه‌ی این پنل به عواقب رعایت نکردن «مالکیت فکری» و تمهیدات قانونی آن در ایران پرداخت و به حمایت قانونی از پدیدآورندگان نرم‌افزار رایانه‌ای در دو قالب «ثبت اختراع» و «کپی رایت» اشاره کرد. وی نپیوستن ایران به کنوانسیون برن را از کاستی‌های تعاملات بین‌المللی در بحث «مالکیت فکری» برشمرد.

فرید فولادی، عضو هیئت مدیره‌ی شرکت همکاران سیستم نیز در این پنل به بیان زیان‌های ناشی از رعایت نکردن «مالکیت فکری» هم برای مصرف‌کننده و هم برای تولیدکننده پرداخت. فولادی به نقش امروزه‌ی نرم‌افزار در کسب‌وکارها اشاره کرد و ادامه‌ی کار بسیاری از کسب‌وکارها را بدون استفاده از نرم‌افزار غیرممکن توصیف کرد و گفت: «واقعیت این است که با جعل نرم‌افزار، مصرف‌کننده به اندازه‌ی تولیدکننده لطمه می‌بیند.» فولادی هم‌چنین به کسب‌وکارهایی اشاره کرد که اساس آن‌ها بر پایه‌ی نرم‌افزار است و استفاده‌ی غیرمجاز از نرم‌افزار این کسب‌وکارها منجر به نابودی آن‌ها می‌شود.

عضو هیئت مدیره‎ی شرکت همکاران سیستم، نبود معیار سنجش برای محاسبه‌ی مالکیت فکری در ارزش یک شرکت از سوی نهادهایی همچون بورس را از کاستی‌های این عرصه برشمرد و افزود: «تولیدکننده با تلاش و سختی بسیار نرم‌افزار یا یک تولید دیجیتال را به انجام می‌رساند، اما این تولید برای او به‌عنوان دارایی‌های فکری محاسبه نمی‌شود؛ رعایت حق مالکیت و شناخت حق مالکیت به‌عنوان یک سرمایه‌ در ارزیابی‌های انجام‌شده، این کمک را می‌کند که از آن تخطی نشود و بخش زیان‌دیده در قبال جعل و سرقت واکنش نشان بدهد و این واکنش به اهمیت مالکیت فکری می‌افزاید.» فرید فولادی «رعایت مالکیت فکری» را پایه‌ای برای توان تعیین ارزش آن دانست و نادیده گرفتن ارزش‌آفرینی دارایی‌های فکری تولیدکنندگان ایرانی در عرصه‌ی جهانی را «سرمایه‌ای که از دست می‌رود» توصیف کرد.

بخش پایانی این پنل به کپی‌های غیرقانونی از بازی‌های رایانه‌ای و کاستی‌های بازار رقابتی آن اختصاص داشت. در این رابطه امیرحسین فصیحی، مدیرعامل شرکت فن‌افزار شریف با اشاره به کپی غیرقانونی بازی‌های خارجی، به تأثیر نامطلوب آن بر بازار بازی‌های ایرانی اشاره کرد و افزود: «با توجه به انجام این کپی بدون پرداخت حق مؤلف و انتشار بازی با قیمت تمام‌شده‌ی پایین، حیات بازی‌های رایانه‌ای ایرانی در کنار این نرم‌افزارهای خارجی تقلبی با رقابت دشواری همراه است.»

فصیحی «شرکت‌های پخش بازی‌های رایانه‌ای» را دومین مشکل تولیدکنندگان ایرانی بازی‌های رایانه‌ای مطرح کرد. به گفته‌ی فصیحی شرکت‌هایی باید پخش بازی‌ها را به عهده بگیرند که خود توزیع‌کننده‎ی بازی‌های جعلی خارجی هستند و منافع مالی نهفته در این بازار ناسالم، آنان را از کار با شرکت‌های تولیدکننده‌ی ایرانی بازمی‌دارد.

در پایان شاهین طبری جنبه‌های مالکیت فکری بر تولید نرم‌افزار را شامل تمام مراحل این چرخه‌ی تولید از ایده تا طراحی و تولید دانست.

هم‌چنین فرید فولادی، رایانش ابری (Cloud Computing) در حوزه‌ی کپی رایت و استفاده از این پلتفرم را گامی رو به جلو در کپی رایت خواند؛ چرا که در این شیوه‌ی بهره‌مندی از نرم‌افزار، منبع نرم‌افزار در اختیار شرکت تولید‌کننده باقی می‌ماند و مشتریان در قالب یک خدمت از قابلیت‌های نرم‌افزاری بهره‌مند می‌شوند؛ به این ترتیب، امنیت بیشتری در حفظ مالکیت فکری تولیدکننده فراهم است.