آموزش: طراحی و پیاده سازی بوم مدل کسب و کار

بوم مدل کسب و کار یا BMCا(Business Model Canvas)، قالبی مدیریتی برای استارتاپ‌ها و دیگر کسب‌وکارها است که با کمک آن، مدل کسب و کار خود را به‌صورت خلاصه توضیح می‌دهند یا برای انجام تغییرات و پیشرفت آن برنامه‌ریزی می‌کنند. این بوم یک جدول است که بخش‌های مختلف یک محصول یا ایده شامل ارزش پیشنهادی، زیرساخت‌ها، مشتری‌ها و منابع درآمد را مشخص می‌‌کند. در ادامه این مقاله با زومیت همراه باشید تا بخش‌های مختلف و مراحل تکمیل این جدول را مرور کنیم.

بوم مدل کسب و کار برای اولین بار توسط الکساندر استروالدر معرفی شد. این جدول شامل بخش‌های مختلف یک ایده یا کسب و کار است. همان‌طور که در تصویر انتهای مطلب مشخص است، بخش‌های اصلی عبارتند از:

اصلی‌ترین اقدامات برای رسیدن به اهداف شرکت و سازمان در این بخش نوشته می‌شوند. به‌عنوان مثال برای برند بیک می‌توان این بخش را با عبارتی مانند «طراحی سیستم توزیع قوی» پر کرد.

اصلی‌ترین منابع برای تولید ارزش پیشنهادی برای مشتری به این بخش تعلق دارند. این منابع به‌عنوان دارایی‌های اصلی شرکت ساخته می‌شوند و شما با استفاده از آن‌ها می‌توانید کسب و کار خود را پشتیبانی و مدیریت کنید. منابع اصلی می‌توانند شامل مواردی همچون نیروی انسانی، منابع مالی، منابع فیزیکی و منابع فکری باشند.

برای راه‌اندازی، مدیریت و پیشرفت یک استارتاپ، قطعا نیاز به شبکه‌ای از شرکا خواهد بود. با تکیه بر این شبکه می‌توان ریسک کسب و کار را کاهش داد و از ارتباطات ایجادشده برای پیشرفت هرچه بهتر استفاده کرد. این شبکه حتی با ایجاد ارتباطات کاری با رقیبان نیز ساخته می‌شود.

به مجموعه‌ای از محصولات و خدمات که یک کسب و کار به مشتریان خود ارائه می‌دهد، ارزش پیشنهادی گفته می‌شود. ارزش پیشنهادی یک استارتاپ همان چیزی است که آن‌ را از رقیبان متمایز می‌کند. ارزش پیشنهادی می‌تواند به خاطر عوامل مختلف مانند جدید بودن، کارایی بیشتر، قابلیت شخصی‌سازی، طراحی و غیره ارائه شود. به‌طور کلی ارزش‌ها می‌توانند مانند قیمت و بازدهی، به‌صورت کمّی باشند یا مانند تجربه‌ی کاربری بهتر، به‌صورت کیفی به مشتریان ارائه شوند.

برای طراحی هرچه بهتر یک مدل کسب و کار، استارتاپ باید نوع مشتریان و تقسیم‌بندی آن‌ها را بشناسد. انواع مختلف بخش‌بندی مشتریان وجود دارد که بسته به نیازها و رفتارهای افراد مطرح شده‌اند. برخی از این بخش‌بندی‌ها عبارتند از:

این دسته‌بندی مخصوص شرکت‌هایی است که هیچ تقسیم‌بندی خاصی برای مشتریان ندارند و به‌نوعی برای تمام افراد محصول ارائه می‌کنند. یک مثال از این نوع بازار، خودرو است.

این تقسیم‌بندی مخصوص کسب و کار و محصولی است که تنها برای قشر خاصی از مردم قابل استفاده است. به عنوان مثال ساعت‌های رولکس مخصوص قشر ثروتمند هستند و بازاری محدود و خاص دارند.

شرکت‌هایی با این نوع بخش مشتریان، تقسیم‌بندی‌هایی داخلی در بخش مشتریان دارند و محصولات خود را برای هر بخش، با طراحی خاص‌تری تولید می‌کنند. به عنوان مثال، محصولات این شرکت‌ها برای مشتریان با سن، جنسیت و تحصیلات مختلف، متفاوت خواهد بود.

شرکت‌هایی با این نوع بازار، انواع مختلفی از مشتریان با دسته‌بندی‌های مختلف را پوشش می‌دهند.

هر شرکت و استارتاپ می‌تواند ارزش پیشنهادی خود را از طریق کانال‌های مختلف به مشتریان برساند. کانال‌های مفید آن‌هایی هستند که این ارزش را از راه‌های سریع، پربازده و مقرون‌به‌صرفه عرضه کنند. هر شرکت می‌تواند ارزش پیشنهادی خود را از طریق کانال‌های خود، کانال‌های شرکا یا ترکیبی از آن‌ها ارائه دهد.

برای پیشرفت و ثبات در بازار، هر کسب‌وکاری باید روش ارتباط با مشتریان خود را مشخص کند. این ارتباط، بسته به نوع کسب و کار و محصول می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد.

این بخش شامل انواع هزینه‌هایی است که برای راه‌اندازی و پیشرفت یک محصول یا کسب و کار نیاز است. بسته به نوع کسب و کار، انواع هزینه‌های ثابت یا متغیر به سازمان تحمیل خواهد شد که مدیران و مؤسسان باید برای آن‌ها آماده باشند.

شاید مهم‌ترین بخش نوشتن و طراحی بوم مدل کسب و کار، این بخش باشد. خصوصا برای ایده‌های استارتاپی باید این بخش به‌روشنی مشخص شود تا بدانید ایده‌ی شما چگونه به درآمد خواهد رسید.

بوم مدل کسب و کار را می‌توانید روی یک کاغذ بزرگ چاپ و در محلی از شرکت نصب کنید تا در مواقع مختلف نسبت به اصلاح و پیشرفت آن اقدام کنید. به عنوان مثال پس از مدتی که از شروع استارتاپ شما می‌گذرد، ممکن است نوع مشتریان، کانال درآمدی و حتی هزینه‌های شما تغییر کند که باید بسته به شرایط، تغییرات را در بوم ایجاد کنید و برای آن‌ها آماده باشید.

ابزارهای آنلاین زیادی برای طراحی این بوم وجود دارند. البته پیشنهاد می‌شود از طرحی ساده به‌صورت کاغذی استفاده کنید و بخش‌های مختلف را با برچسب‌های یادداشت پر کنید. در انتهای این مطلب می‌توانید نسخه‌ی خام بوم مدل کسب و کار را دریافت کنید.