خوش بینی؛ دارایی پنهان افراد موفق

خوش‌بینی منطقی یکی از مهارت‌های حیاتی است که جوانان قبل از ورود به دنیای کسب و کار باید آن را فرا بگیرند و تمرین کنند. گاتفرید لایبنیتس، یکی از بنیان‌گذاران علم حسابداری است که علاوه بر دانش فنی، به‌عنوان یکی از پشتیبانان نظریه‌ی خوش‌بینی شناخته می‌شود. او یکی از مقتدرترین مدیران خوش‌بین بود و اعتقاد داشت که «ما در بهترین حالت خود زندگی می‌کنیم.»

خوش‌بینی یک مهارت احساسی است. این مهارت کمک می‌کند که بهره‌وری را افزایش دهیم، اخلاقیات کارمندان را بهبود ببخشیم، مشاجرات را حل کنیم و به‌طور کلی تأثیری مثبت بر دیگران داشته باشیم.

وقتی در مورد خوش‌بینی صحبت کنیم، ممکن است متهم به خوش‌باوری و ساده‌لوحی شویم؛ اما حقیقت اثبات‌شده این است که خوش‌بینی می‌تواند به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای بهبود زندگی شخصی و همچنین مزیتی در زندگی کاری شناخته شود. یکی از مهم‌ترین زمینه‌هایی که خوش‌بینی در آن مفید خواهد بود، مدیریت و رهبری است. رهبران پرقدرت این قابلیت را دارند که دیگران را برای انجام کارها متقاعد کنند. آن‌ها این قدرت را دارند که چشم‌اندازی مثبت و قابل دستیابی از آینده ترسیم کنند. آن‌ها افراد تیم را از مشکلات «چگونه کارها را انجام دهیم» رها و به چشم‌انداز «چگونه‌ می‌توان کارها را بهتر انجام داد» هدایت می‌کنند. به بیان دیگر، افراد برای دستیابی به نتایج مثبت، نیاز به انرژی خوش‌بینی از طرف رهبران خود دارند.

بیایید از دیدگاه مقابل به این حقیقت بنگریم. اثری که یک مدیر بدبین و منفی‌باف روی تیم خواهد داشت، مضر و نگران‌کننده است. افراد یک تیم برای شکوفا کردن استعداد نوآوری، باید با دیدی باز به ایده‌ها نگاه کنند، احتمالات را با دید مثبت بررسی کنند و قدرت ریسک کردن در شرایط مختلف داشته باشند. آن‌ها باید این قدرت ریسک را به یکدیگر نیز منتقل کنند. به‌طور خلاصه، برای افزایش نوآوری باید حسی از ماجراجویی و انتظار اتفاقات مثبت داشته باشید. این در حالی است که افراد منفی‌نگر در رویارویی با تغییرات از عباراتی مانند «قبلا این کار را امتحان کرده‌ایم»، «این راه‌حل کارایی ندارد» یا «هرگز ممکن نیست» استفاده می‌کنند. در نهایت فردی با این دیدگاه‌ها هیچ‌گاه نمی‌تواند تغییر را قبول کند و به سمت پیشرفت قدم بگذارد.

او در کتاب دیگر خود با نام «راهنماهایی برای زندگی شادتر»، با بررسی مطالعات روان‌شناسانه روی ۸۰۰ نفر مرد و زن، راهکارهایی برای بهبود سبک زندگی ارائه کرده است. این بررسی که در طول ۵۰ سال روی این افراد انجام شده، مکانیزم‌های رفتاری بسیار مناسبی برای بهبود مسیر زندگی پیشنهاد می‌دهد. ۵ مکانیزم اساسی کشف‌شده عبارتند از: دوست‌داشتنی بودن (کاری را برای افراد انجام دهید که نیاز دارند، نه کاری که تصور می‌کنید برای آن‌ها بهتر است)، تعالی (تبدیل انرژی‌های زندگی به موارد مفید مانند افزایش خلاقیت، کارهای هنری و ورزش)، فرونشانی (به تعویق انداختن عوامل استرس‌زا به‌جای سرکوب کردن آن‌ها)، شوخ‌طبعی و پیش‌بینی منطقی. پیش‌بینی منطقی عبارت است از برنامه‌ریزی واقع‌گرایانه با دید مثبت نسبت به وقایع پیش رو. این تعریف یعنی در شرایط مختلف با دید بحرانی و منفی به مسائل نگاه نکنیم بلکه برای هر چیزی که زندگی در سر راه ما قرار می‌دهد، آماده باشیم.

آلن لوی مک‌گینس، مؤلف کتاب «قدرت خوش‌بینی»، بیوگرافی بیش از ۱۰۰۰ فرد مشهور را بررسی و ۱۲ ویژگی شخصیت‌های خوش‌بین را دسته‌بندی کرده است. یکی از این ویژگی‌ها، «نگاه خوش‌بینانه به راه‌حل‌های جزئی» است. این ویژگی بدان معنا است که افراد خوش‌بین بدون توجه به فشار کمال‌گرایی و بدون فلج شدن به خاطر آنالیزهای بی‌شمار، نسبت به قدم‌های کوچک برای رسیدن به اهداف بزرگ با دیدی باز عمل می‌کنند.

از دیگر ویژگی‌های افراد خوش‌بین این است که از خیال‌پردازی خود برای ساخت مجدد موفقیت استفاده می‌کنند. به بیان دیگر، آن‌ها با تصورات ذهنی، نتایج موفقیت را برای خود به‌صورت فیلم پخش می‌کنند. این روش توسط قهرمانان ورزشی نیز استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال مایکل جوردن زمانی گفته بود که پیش از تمامی مسابقات، یک بار آن‌ها را تصویرسازی می‌کند. ویژگی دیگر این است که افراد خوش‌بین، باور دارند ظرفیتی بسیار بالا در انعطاف‌پذیری دارند. آن‌ها بر این باور هستند که هنوز به بهترین حالت خود نرسیده‌اند.

خوش‌بینی، جزئی مهم از روند رسیدن به هدف نیز هست. بعلاوه این مهارت در زمان‌های ایجاد تغییر، هرج و مرج و مشکلات بزرگ بسیار کارآمد است. آن‌هایی که دیدگاه و نگرشی مثبت به اتفاقات دارند، در زمان بروز هرج و مرج و اتفاقات ناگوار، مقاومت می‌کنند و با عملکرد فعالانه به جنگ مشکلات می‌روند. آن‌ها هیچ‌گاه امید خود را از دست نمی‌دهند.

حال که به فواید بی‌شمار خوش‌بینی اشاره کردیم، باید منبع این خصوصیت مفید را پیدا کنیم. آیا افراد خوش‌بین، ذاتا این خصوصیت را دارند یا می‌توان آن را فراگرفت؟ برخی افراد، این مهارت را به‌صورت مادرزادی دارند؛ اما خبر خوب این است که دیگران نیز می‌توانند خوش‌بینی را یاد بگیرند. در ادامه به بررسی روش‌هایی برای خوش‌بین‌تر شدن و خوش‌بین کردن افراد منفی‌باف و بدبین می‌پردازیم:

تمام تلاش خود را به کار گیرید تا جمعی از افراد مثبت را در مجموعه‌ی خود استخدام کنید. شاید نیاز باشد تا با گروه‌های دیگر ادغام شوید. به‌هرحال همیشه سعی کنید حتی از افراد حرفه‌ای که رفتار همیشه شاکی دارند، دوری کنید.

کلید اصلی رسیدن به اهداف، در استفاده‌ی بهینه از قدرت‌ها و نه اصلاح ضعف‌ها است. بر چیزی که در آن قوی هستید تمرکز کنید.

در یک روند روزانه، جملات و نکات الهام‌بخش بخوانید. این جملات برای هر فردی متفاوت از دیگری است. برخی افراد با خواندن نقل قول از اشخاص معروف الهام می‌گیرند. برخی دیگر زندگینامه‌ی افراد موفق را می‌خوانند و دسته‌ای با خواندن اخبار در مورد نوآوری‌های جدید، انرژی مثبت می‌گیرند.

وقتی با مشکلات روبرو می‌شوید، روی مواردی که می‌توانید تغییر دهید تمرکز کنید و موارد دیگر را نادیده بگیرید. بنجامین فرانکلین در جمله‌ای مشهور می‌گوید: «شاید نتوانیم اتفاقات بیرونی را مدیریت کنیم؛ اما قطعا آن چیزی که در داخل ما رخ می‌دهد، قابل مدیریت است.»

با این مهارت، در زمانی که مشکلات به وجود می‌آیند، از زاویه‌ای دیگر به آن‌ها بنگرید. سعی کنید در هر مشکلی به دنبال نقطه‌ی مثبت باشید. 

تغییرات جزئی در لحن جملات، می‌تواند تأثیر شگرفی در مثبت‌اندیشی شما داشته باشد. اگر از عباراتی مانند «درست است، اما ...» بسیار استفاده می‌کنید، بهتر است یک بازنگری در رفتار خود داشته باشید. کلمه‌ی «اما» تمام عبارات قبل از خود را نفی می‌کند. تغییر جزئی این عبارت به «درست است و ...» می‌تواند تأثیرات مثبتی داشته باشد.

یک بازنگری در مورد رفتارهای خود در محیط کار و جلسات کاری داشته باشید. آیا همیشه به‌عنوان فردی که ایده‌های دیگران را رد می‌کند، شناخته می‌شوید؟ عکس‌العمل سریع به ایده‌ها و رد کردن آن‌ها، تأثیر بدی روی خلاقیت اطرافیان دارد. این نکته را فراموش نکنید که ایده‌های باارزش عموما از تفکرات به‌ظاهر دیوانه‌وار نشأت گرفته‌اند. تمرین کنید که در جلسات، خوش‌بین‌تر باشید، به‌عنوان نفر آخر صحبت کنید و منتظر نتایج بمانید.

بر افراد مهم در زندگی، مسیرهای مهم و پروژه‌هایی که به شما انرژی می‌دهند تمرکز کنید. برتراند راسل می‌گوید: «بهترین و سریع‌ترین راه برای بدبخت کردن خودمان، این است که تنها بر خودمان تمرکز کنیم.»

وقتی مسئولیت مدیریتی دارید، سعی کنید دیگران را به خوش‌بینی تشویق کنید. حتی اگر تیم شما عموما در رسیدن به اهداف شکست می‌خورد، آن‌ها را تشویق کنید تا به سراغ چالش بعدی بروند. با عبارت ساده‌ای مانند «می‌دانم دفعه‌ی بعد بهتر عمل خواهید کرد»، تأثیرات مثبتی بر آن‌ها خواهید داشت.

برخی اوقات بدون برنامه‌ی قبلی، به تفریح بروید، با بچه‌ها بازی کنید یا فیلم تماشا کنید. خارج شدن از منطقه‌ی امن و امتحان کردن فرصت‌های تازه، عضلات خوش‌بینی شما را تقویت می‌کند. کارهای ناگهانی حس خوش‌بینی را تقویت می‌کنند؛ چرا که همیشه از آن‌ها انتظار نتایج مثبت داریم.

اگر باز هم به نیروی اضافه برای خوش‌بین بودن نیاز دارید، نتایج تحقیقات علمی نشان می‌دهد که افراد خوش‌بین، سیستم ایمنی قوی‌تری دارند و در نتیجه زندگی سالم‌تری خواهند داشت.

در پایان این مقاله، بهتر است اشاره‌هایی نیز به فواید بدبین بودن داشته باشیم. بدبین بودن و نگاه منفی‌گرایانه در مواقع خطر و ریسک، دقیق‌تر و واقعی‌تر خواهد بود. در مواقعی که ریسک نتایج منفی بسیار بالا است، داشتن نگرشی منفی و محتاط، مناسب‌تر و مفیدتر است.

به‌هرحال آن‌چنان که نتایج تحقیقات علمی نشان می‌دهند، فواید خوش‌بین بودن بسیار بیشتر از بدبینی است. بهترین راهکار کاری را دکتر مارتین سلیگمان در کتاب خود بیان می‌کند. او نوعی از خوش‌بینی عاقلانه را توصیه می‌کند که می‌داند در چه مواقعی باید با دید منفی به نتایج نگاه کرد . شاید بهترین تعریف برای این راهکار را وینستون چرچیل بیان کرده باشد:

افراد بدبین در فرصت‌ها به دنبال سختی‌ها هستند؛ اما افراد خوش‌بین، از دل هر سختی یک فرصت بیرون می‌کشند.