سامانه استعلام، شرایط، مدارک و ثبت نام بیمه بیکاری

سازمان تأمین اجتماعی به‌عنوان بزرگ‌ترین سازمان خدمات بیمه‌ی اشتغال در کشور، تسهیلاتی را برای افرادی در نظر گرفته است که به دلایل مختلف، شغل خود را از دست داده‌اند. این تسهیلات با نام بیمه بیکاری در قانون این سازمان معرفی شده و انواع خدمات مالی و بیمه‌ای را تا پیش از یافتن شغل جدید، در اختیار افراد بیکار قرار می‌دهد.

بر اساس تعریف، در بیمه تأمین اجتماعی بیکار به فردی گفته می‌شود که بدون میل و اراده‌ی خود شغلش را از دست داده و البته، آماده به کار باشد. در ادامه‌ی این قانون، وضعیت مذکور به روشنی شرح داده شده است. افراد شاغلی که به‌خاطر تغییر ساختار اقتصادی کارگاه محل فعالیت، و همچنین تشخیص وزارتخانه‌ی مربوطه و تأیید شورای عالی کار، بیکار موقت شناخته شوند، قادر به درخواست برای این بیمه خواهند بود.

علاوه‌ بر این‌، افرادی که به‌خاطر حوادث غیرمترقبه مانند سیل، زلزله، جنگ،‌ آتش‌سوزی و موارد مشابه بیکار شوند، می‌توانند از این قانون استفاده کنند. در این‌جا نکته‌ی اصلی، غیرارادی بودن بیکاری فرد متقاضی است. در واقع، می‌توان نتیجه گرفت افرادی که به‌خاطر استعفا یا موارد مشابه شغل خود را از دست می‌دهند، صلاحیت لازم برای ثبت‌نام در بیمه‌ی بیکاری را ندارند.

این مقاله در تاریخ ۲۲ اسفند ۱۴۰۱ با محتوای جدید آپدیت شده است.

تشخیص ارادی یا غیرارادی بودن بیکاری متقاضی، بر عهده‌ی کمیته‌ای متشکل از نمایندگان سازمان تأمین اجتماعی و اداره‌ی کار و امور اجتماعی محل اشتغال بیمه‌شده است. برای توضیح بهتر این تشخیص،‌ تأمین اجتماعی نکات بیشتری را شرح داده است:

افرادی که به دلایل مختلف شغل خود را از دست می‌دهند، باید حداکثر ظرف مدت ۳۰ روز از تاریخ بیکاری، نسبت به درخواست بیمه‌ی بیکاری اقدام کنند. به‌علاوه آن‌ها باید آمادگی خود برای اشتغال در شغل‌های پیشنهادی از طرف آن واحد را نیز اعلام کنند. پس از این اعلام، افرادی که شرایط دریافت بیمه‌ی بیکاری را داشته باشند می‌توانند نسبت به درخواست آن اقدام کنند.

شرایط دریافت بیمه‌ی بیکاری

بیمه‌ی بیکاری فقط به افرادی تعلق می‌گیرد که از این پنج شرط برخوردار باشند:

این افراد می‌توانند بیمه‌ی بیکاری دریافت کنند اما به آن‌ها عیدی تعلق نمی‌گیرد. در واقع، تفاوت عیدی با بیمه بیکاری این است که عیدی توسط کارفرما و به دلیل وجود رابطه اشتغال و مزدبگیری پرداخت می‌شود اما بیمه بیکاری را صندوق تأمين اجتماعی پرداخت می‌کند. وظیفه صندوق تأمين اجتماعی این است که با دريافت حق بيمه مقرر، به بيمه‌شدگانی که طبق مقررات اين قانون به‌طور موقت بيکار می‌شوند، مقرری بيمه بيکاری پرداخت كند، اما پرداخت عیدی وظیفه این صندوق و سازمان تأمین اجتماعی نیست.

نکته‌ی مهم در این بخش،‌ در مورد افرادی است که به‌خاطر حوادث غیرمترقبه مانند سیل و زلزله بیکار می‌شوند. این افراد نیازی به سابقه‌ی بیمه ندارند و حتی اگر در اولین روز اشتغال، دچار این حوادث شوند، می‌توانند از مقرری بیمه‌ی بیکاری استفاده کنند. مدت دریافت مقرری بیمه‌ی بیکاری، جزء سوابق پرداخت حق بیمه‌ی متقاضی محسوب می‌شود.

چه کسانی بیمه‌ی بیکاری دریافت نمی‌کنند؟

نکته‌ی مهم دیگر، اعلام آمادگی فرد بیکار برای اشتغال مجدد است. متقاضی در فرم‌های اعلامی به اداره‌ی کار و امور اجتماعی اعلام می‌کند که در صورت پیشنهاد آن اداره برای اشتغال جدید، توانایی و تمایل به اشتغال را خواهد داشت. به‌ همین منظور، اداره‌های کار و امور اجتماعی و همچنین نهضت سوادآموزی برای متقاضیان دوره‌هایی را برگزار می‌کنند که ملزم به شرکت در آن‌ها خواهند بود.

مدت پرداخت مقرری بیمه‌ی بیکاری به متقاضیان، به سابقه‌ی پرداخت حق بیمه از طرف آن‌ها بستگی دارد. در واقع داشتن سابقه بالا برای کارگر در مورد پرداخت حق بیمه بیکاری، منجر به برخورداری او از حق بیمه بیشتر می‌شود. البته این مدت برای متقاضیان مجرد حداکثر ۳۶ ماه و برای افراد متأهل حداکثر ۵۰ ماه در نظر گرفته شده است. برای روشن شدن بیشتر این بخش، مدت زمان سابقه و حداکثر زمان دریافت مقرری مشخص شده است:

افرادی که در زمان بیکاری ۵۵ سال سن و بیش از ۱۰ سال سابقه‌ی پرداخت حق بیمه داشته باشند، می‌توانند تا رسیدن به سن بازنشستگی از مقرری بیمه‌ی بیکاری استفاده کنند. حداقل مبلغ حقوق بیمه بیکاری در سال ۱۴۰۱ چهار میلیون و ۲۰۰ هزار تومان و حداکثر این مبلغ معادل ۵۵ درصد حقوق پایه در نظر گرفته می‌شود.

اما افراد تحت تکفل شامل چه کسانی می‌شود؟

پرداخت مقرری بیمه‌ی بیکاری در شرایط خاصی قطع خواهد شد. این شرایط در ادامه ذکر شده است:

• مدت زمان تعیین‌شده برای ارائه‌ی بیمه بیکاری به پایان برسد

نکته‌ی مهم در تعیین میزان مقرری دریافتی در زمان بیمه‌ی بیکاری، دستمزد بیمه‌شده در زمان اشتغال است. این دستمزد و مقداری که در فهرست بیمه‌ی کارگاه به‌عنوان حقوق ماهیانه اعلام می‌شود، روی میزان مقرری دریافتی در زمان بیکاری تأثیر خواهد داشت. برای محاسبه‌ی این میزان، میانگین دستمزد متقاضی منهای حق بیمه در ۹۰ روز آخر اشتغال محاسبه می‌شود. این میزان، حداکثر به‌مقدار ۸۰ درصد متوسط دستمزد زمان اشتغال، تعیین می‌شود.

واریز مقرری بیمه‌ی بیکاری نیز به‌صورت ماهانه و در تاریخ ۱۰ تا ۱۵ هر ماه انجام می‌شود. در صورت عدم پرداخت در این بازه‌ی زمانی، متقاضی می‌تواند به شعبه‌ی مربوطه‌ی سازمان تأمین اجتماعی مراجعه کند.

مدارک مورد نیاز برای ثبت نام بیمه‌ی بیکاری

برای ثبت نام در سامانه جامع روابط کار به مدارک زیر نیاز دارید:

• معرفی‌نامه‌ی کارفرما

در معرفی‌نامه‌ی کارفرما که به‌عنوان یکی از مدارک لازم ذکر شده است، کارفرما باید نامه‌ای به اداره کار مرکزی استان بنویسد و در آن دلیل بیکار شدن ناخواسته فرد را با ذکر زمان بیکار شدن، اعلام کند. تاریخ درج‌شده در این نامه باید یک روز پس از پایان قرارداد و آخرین روز ذکرشده در لیست بیمه باشد. برای مثال، اگر شخص تا ۳۱ شهریور ۱۴۰۱ با کارفرما قرارداد داشته، در نامه کارفرما تاریخ پایان همکاری او با مجموعه باید ۱ مهر ۱۴۰۱ اعلام شود.

همان‌طور که گفته شد، مدت زمان دریافت بیمه‌ی بیکاری، جزء دوران پرداخت حق بیمه محاسبه می‌شود. به بیان دیگر، دریافت این مقرری هیچ ضرری برای متقاضی از لحاظ بازنشستگی و از کارافتادگی نخواهد داشت. مقرری تخصیص‌یافته به متقاضی از روز اول بیکاری محاسبه و پرداخت می‌شود. نکته‌ی مهم دیگر این است که در صورت بیکار شدن زن و شوهر، هر دو مشمول دریافت مقرری بیمه‌ی بیکاری خواهند شد. 

مدیران عامل شرکت‌ها مشمول دریافت بیمه‌ی بیکاری نیستند. طبق قوانین بیمه‌ی بیکاری تأمین اجتماعی، پرداخت حقوق و حق بیمه‌ی به مدیرعامل اجباری نیست و در نتیجه مشمول قانون بیمه‌ی بیکاری نیز نخواهد بود. درواقع در فهرست بیمه نیز اگر عنوان مدیرعامل برای فردی نوشته شود، می‌توان ۳ درصد حق بیمه‌ی بیکاری را برای وی پرداخت نکرد. به‌هرحال، مدیرعامل شرکت در صورت بیکاری، مشمول دریافت حقوق این ایام نخواهد بود.

ثبت نام آنلاین بیمه‌ی بیکاری

پس از تشریح قوانین و شرایط بیمه‌ی بیکاری، متقاضیانی که شروط لازم برای دریافت این بیمه را دارند می‌توانند با طی مراحل ثبت نام به‌صورت آنلاین برای دریافت بیمه‌ی بیکاری درخواست دهند. برای ثبت نام و ارائه این درخواست باید به سامانه جامع روابط کار به نشانی www.prkar.mcls.gov.ir مراجعه کنید. ثبت نام در این سایت مراحل مختلفی دارد که در ادامه به‌صورت گام به گام توضیح داده شده است:

گام اول برای ثبت نام بیمه‌ی بیکاری احراز هویت است که قبل در سایت احراز هویت انجام می‌شود. بعد از احراز هویت در این سایت نام کاربری و کلمه عبور برای ثبت نام در سامانه جامع روابط کار را دریافت می‌کنید.

متقاضی احراز هویت برای انجام این کار باید تصویر شناسنامه و کارت ملی را بارگذاری کند؛ شماره تلفن همراه خود را وارد سامانه کند، در یکی از بانک‌های ذکرشده در سامانه حساب داشته باشد و شماره حساب و شماره شبای حساب را در سامانه ثبت کند. با ثبت شماره تلفن همراه در این سامانه، تمام مراحل و اعلان‌های لازم در جریان ثبت درخواست بیمه‌ی بیکاری از طریق پیامک به شما اطلاع‌رسانی خواهد شد.

بعد از احراز هویت، در گام دوم باید در سامانه جامع روابط کار پرونده تشکیل دهید تا بتوانید برای دریافت بیمه‌ی بیکاری درخواست دهید. برای این کار ابتدا باید با استفاده از نام کاربری و گذرواژه‌ای که در احراز هویت دریافت کرده‌اند وارد حساب کاربری شوید.

در گام سوم باید فرم درخواست برقراری مقرری بیمه‌ی بیکاری را دریافت و تکمیل کنید. برای این کار ابتدا در منوی سایت روی بخش پنجره واحد خدمات کلیک کنید، سپس گزینه پنجره خدمات را انتخاب کنید و در ادامه با انتخاب اداره کل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری، روی گزینه درخواست بیمه بیکاری کلیک کنید.

بعد از انتخاب درخواست بیمه‌ بیکاری، یک فرم به شما نمایش داده می‌شود که باید آن را تکمیل کنید. اطلاعات اولیه شما به‌عنوان متقاضی دریافت بیمه بیکاری باید در این فرم وارد شود.

اگر علت بیکاری «اتمام قرارداد» است، این گزینه را انتخاب کنید. با انتخاب این گزینه باید قرارداد کار و نامه عدم نیاز خود را هم بارگذاری کنید. اگر اخراج یا دلایل دیگری باعث بیکاری شما شده است، «سایر گزینه‌ها» را انتخاب کنید. در نظر داشته باشید با این انتخاب این گزینه لازم است اولین دادخواست و دادنامه قطعی اداره‌ی کار را هم بارگذاری کنید.

در مرحله پنجم باید تصاویر مدارک مورد نیاز را آپلود کنید تا ثابت کند که شما بیکار و البته واجد شرایط دریافت بیمه‌ی بیکاری هستید.

در ادامه این فرایند لازم است علاوه بر وارد کردن اطلاعات و بارگذاری مدارک خود، اطلاعات مربوط به کارگاه محل خدمت را، که به دلیل تمام شدن قرارداد یا اخراج دیگر در آن مشغول نیستید، هم وارد و در سامانه ثبت کنید.

در هفتمین گام لازم است اطلاعات مربوط به رشته تحصیلی و میزان مهارت‌های شغلی خود را وارد کنید.

در مرحله بعد باید درباره استعلام اطلاعات گزینه بلی یا خیر را انتخاب کنید. همان‌طور که در سامانه هم ذکر شده است، گزینه بلی را فقط در صورتی انتخاب کنید که نسبت به شکایت به‌صورت سیستمی اقدام کرده و شماره دادنامه داشته باشید. در غیر این صورت، گزینه خیر را انتخاب و دادنامه را به‌صورت دستی آپلود کنید.

در پایان انجام تمام مراحل مطابق تصویر بالا، گزینه تایید را انتخاب و پس از آن روی گزینه ارسال کلیک کنید. به این ترتیب درخواست شما برای دریافت بیمه‌ی بیکاری به اداره کار ارسال خواهد شد و مورد بررسی کارشناسان قرار خواهد گرفت.

پس از ارسال درخواستتان کارشناسان اداره کار آن را بررسی می‌کنند و درباره تعلق گرفتن یا نگرفتن بیمه‌ی بیکاری به شما تصمیم می‌گیرند. در روند بررسی پرونده و مدارک، که به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود، کارشناسان ممکن است با درخواست شما موافقت کنند؛ در این صورت، پرونده الکترونیکی شما برای بررسی نهایی جهت برقراری بیمه‌ی بیکاری به کارشناس شعبه مربوطه ارجاع می‌شود.

چنانچه در هر مرحله از فرآیند درخواست ایرادی وجود داشته باشد، پرونده از کارتابل اداره کار برای رفع یا اصلاح مشکل به کارپوشه متقاضی برگردانده می‌شود. در این صورت شما که احتمالا از طریق پیامک در جریان نواقص پرونده قرار گرفته‌اید می‌توانید نسبت به اصلاح یا تکمیل مدارک خود اقدام کنید.

اگر پیامکی درباره طی مراحل بررسی درخواست خود دریافت نکردید، برمی‌توانید برای پیگیری روند کار و قرار گرفتن در جریان فرایند انجام کار به سامانه جامع روابط کار مراجعه کنید و پس از ورود به حساب کاربری، بخش «گزارش‌های کارگری» را انتخاب کنید. در این بخش فرایند کار روی پرونده شما اطلاع‌رسانی شده است.

برای رفع نواقص پرونده‌ ویرایش آن هم می‌توانید وارد بخش کارپوشه شوید، سپس بخش تمام ورودی‌های من را انتخاب کرده و در قسمت فرم تکمیل بیمه بیکاری این نواقص را برطرف کنید. بعد از این کار، لازم است بار دیگر اطلاعات را تایید و ارسال کنید تا پرونده برای اظهار نظر به کارشناس اداره کار ارجاع داده شود.

در صورتی که شرایط شما برای دریافت این بیمه مناسب و مدارک لازم هم به‌صورت کامل ارائه شده باشد، مقرری بیمه‌ی بیکاری به شما اختصاص خواهد یافت.