بررسی تأثیر شیوع ویروس کرونا بر کسبوکارهای فناوری اطلاعات در کشور
بعد از شیوع ویروس کرونا در کشور، عادات رفتاری مردم تحت تأثیر قرار گرفت، مدارس، دانشگاه‌ها و بسیاری از کسبوکارها تعطیل شدند و مردم حضور خود را در سطح جامعه به حداقل رساندند. کسبوکارهای اینترنتی نیز از این قاعده مستثنی نبودند و در این مدت با پیچیدگی‌ها و چالش‌های زیادی مواجه شدند. ازآنجاکه هر کسب‌وکار با شبکه‌ی وسیع و متنوعی از مشتریان، تأمین‌کنندگان، نهادهای حاکمیتی و دولتی و... در ارتباط است و از آن‌ها تأثیر می‌پذیرد، تأثیرپذیری هریک از اجزای این شبکه از شیوع کرونا، می‌تواند اثر متفاوتی روی کسب‌وکار بگذارد.
شاید در نگاه اول به‌نظر برسد که برخی کسبوکارها از شرایط جدید منتفع می‌شوند؛ اما ممکن است به‌دلیل تأثیر منفی شیوع ویروس کرونا بر تأمین‌کنندگان آن‌ها، این کسبوکارها نیز نتوانند از فرصت پیش‌آمده برای توسعه‌ی فعالیت خود استفاده کنند؛ بنابراین شناخت رفتار و خواسته‌های کسبوکارها به حاکمیت کمک می‌کند تا سیاست‌های کارآمدتری را برای کاهش اثرات اجتماعی و اقتصادی شیوع ویروس کرونا روی شهروندان و کسبوکارها اتخاذ کند. ازهمین‌رو سازمان فناوری اطلاعات ایران پیمایشی را در تماس با مدیران ۱۰۰ شرکت منتخب از ۲۰۰۰ شرکتی که در سامانه‌ی نوآفرین (irannoafarin.ir) ثبت‌نام کرده بودند، انجام داده و نتیجه‌ی آن را منتشر کرده است. ۲۳ فروردین ۱۳۹۹، همکاران معاونت سیاست‌گذاری فناوری اطلاعات سازمان فناوری اطلاعات ایران این پیمایش انجام داده است. همچنین، بخش دیگری از اطلاعات از سایت techrasa فارسی و پیوست گردآوری شده است که درادامه بخش‌هایی از آن را باهم مرور می‌کنیم.
دو تصویر بالا آماری کلی از تغییرات کسبوکارهای حوزه‌ی مختلف را نشان می‌دهد. برای بزرگ شدن تصاویر می‌توانید روی آن کلیک کنید.
تأثیر ویروس کرونا بر صنعت خدمات گرشگری آنلاین
بیشترین تأثیر ویروس کرونا بر استارتاپ‌های ایرانی در صنعت فروش آنلاین خدمات گردشگری اتفاق افتاده است. استارتاپ‌های «فلایتیو» و «علی‌بابا» بیشترین سهم از فروش بلیت‌های هوایی را دارند که به‌ترتیب ۷۵ درصد و ۸۰ درصد کاهش در میزان کل فروش را تجربه کردند. همچنین، این اتفاق به تعدیل نیرو در دو استارتاپ علی‌بابا و الی‌گشت منجر شد. در حوزه‌ی اجاره‌ی اقامتگاه‌های گردشگری نیز استارتاپ «شب» از کاهش ۷۰ درصدی رزرو اقامتگاه‌های گردشگری خبر داده است. «اسنپ‌تریپ» نیز با کاهش ۱۰۰ درصدی رزرو هتل‌ها و کاهش ۶۵ درصدی خرید پروازها مواجه شده است.
در همین راستا مسعود طباطبایی، مدیرعامل علی‌بابا، اعلام کرد به‌دلیل مشکلاتی که درزمینه‌ی فعالیت شرکت‌های گردشگری از پاییز امسال تاکنون رخ داده، قرارداد ۱۸۲ نفر از نیروهای خود را تمدید نکرده است. به‌گفته‌ی طباطبایی، این شرکت ۷۵۴ نیروی انسانی داشته و به این ترتیب حدود ۲۴ درصد نیروهای خود را تعدیل کرده است. همچنین، این شرکت با مشکل استرداد بلیت‌های ثبت‌شده‌ی مسافران ازطریق پلتفرم نیز روبه‌رو است.
تأثیر ویروس کرونا بر پلتفرم های اطلاع‌رسانی خدمات تفریحی و فرهنگی
بعد از کسبوکارهای آنلاین خدمات مسافرتی و گردشگری، پلتفرم‌های اطلاع‌رسانی خدمات تفریحی و فرهنگی بزرگ‌ترین خسارت را به‌دلیل شیوع ویروس کرونا تجربه کرده‌اند. به‌دلیل لغوشدن تمامی رویدادها، میزان فروش استارتاپ «ایوند» ۷۵ درصد کاهش داشته و ۹۰ درصد فروش فعلی استارتاپ از رویدادهای آنلاین است. استارتاپ «تیکت» نیز که در حوزه‌ی فروش بلیت تئاتر، کنسرت و سینما فعالیت دارد، با افت ۱۰۰ درصد خرید بلیت روبه‌رو شده و تمامی فروش خود را از دست داده است. همچنین، مسئله‌ی استرداد بلیت‌های خریده‌شده از چالش‌های پیش روی این کسبوکارها است. در حوزه‌ی تخفیف و خرید گروهی نیز، دو مجموعه‌ی «تخفیفان» و «نت‌برگ» ۸۰ درصد کاهش فروش داشته‌اند.
افزایش میزان خرید آنلاین
توصیه‌ی پزشکان به ماندن در خانه باعث شده تا استارتاپ‌های خرید آنلاین کالا رشد خوبی در این مدت داشته باشند. استارتاپ «باسلام» و «اسنپ‌مارکت» به‌ترتیب ۱۵ و ۵۰ درصد افزایش در فروش و تقاضا داشته‌اند که نتیجه‌ی تمایل مردم به خرید آنلاین و عدم خروج از خانه است. فروشگاه اینترنتی «ایسام» هیچ تغییری در فروش نداشته است.
تأثیر ویروس کرونا بر سامانه‌های حمل‌ونقل آنلاین
سامانه‌ی حمل‌ونقل آنلاین نیز شاهد کاهش رفت‌وآمد و ثبت سفارش بوده است. «اسنپ» از کاهش ۷۰ درصدی تعداد سفرها و اثرگذاری بر درآمد ۵۰۰ هزار راننده‌ی فعال این شرکت خبر داده است. استارتاپ «تی‌نکست» نیز که در حوزه‌ی پست درون‌شهری فعالیت دارد، ۷۳ درصد افت در ارسال تعداد بسته‌های پستی را تجربه کرده است. برخلاف تی‌نکست، «الوپیک» افزایش ۵ درصدی در تعداد بسته‌های پستی را تجربه کرده که می‌تواند ناشی از افزایش تقاضای فصلی باشد.
الوپیک اعلام کرده است با اینکه ثبت درخواست پیک در این سامانه بین ۱۰ تا ۱۲ درصد کاهش داشته است، با فعال‌کردن طرح‌های جدید مانند خرید از سوپرمارکت‌ها ازطریق اپ یا راه‌اندازی سرویس «الو فروش» برای کمک به کسبوکارهای آفلاین، تلاش کرده راهی برای جبران کاهش درآمد پیدا کند. همچنین، این شرکت از توقف فعلی سرویس «الومارکت» خبر داده و می‌گوید در شرایط فعلی، تمام تمرکز خود را روی سرویس اصلی، یعنی ارسال بسته‌های پیکی گذاشته است.
تأثیر ویروس کرونا بر تماشای آنلاین فیلم و سریال و بازی‌های آنلاین
خانه‌نشینی مردم میزان تماشای آنلاین فیلم و سریال را افزایش داده است. میزان بارگذاری و تماشای ویدئو در «آپارات» به‌ترتیب با ۴۰ و ۲۵ درصد رشد همراه بوده است. همچنین، با رایگان‌شدن تماشای آنلاین انیمشین در «فیلیمو» میزان تماشای محتوای انیمیشنی ۷۴ درصد و دیگر محتوای بصری ۳۵ درصد رشد کرده است. همچنین، فیلیمو می‌گوید با شیوع ویروس کرونا و خانه‌نشینی مردم، میزان تماشای آنلاین فیلم روی این پلتفرم ۶۵ درصد افزایش داشته است.
رکورد خرید هفتگی بازی در هفته‌ی دوم فروردین ۱۳۹۹ نیز شکسته شد. در این دوره‌ی زمانی، رکورد ۲۲ میلیون نصب با به‌روزرسانی برای بازی‌های بازار ثبت شد که نسبت به میانگین هفتگی سال قبل از آن ۷۲ درصد افزایش را نشان می‌دهد. طبق آمار کافه بازار، کاربران از ابتدای اسفند ۱۳۹۸ تا ۱۵ فروردین امسال، ۱۰۷ میلیون بار بازی دانلود یا به‌روزسانی کرده و رکورد خرید هفتگی بازی را نیز شکستند.
تأثیر ویروس کرونا بر برگزاری رویداد و کلاس آنلاین
دو استارتاپ «ایسمینار» و «لحظه‌نگار» که بستر برگزاری رویداد و کلاس آنلاین هستند، رشد خوبی کسب کرده‌اند. ایسمینار در مدت کوتاه شیوع کرونا، افزایش ۴۰۰ درصدی فروش روزانه را ثبت و در یک هفته ۶ هزار کاربر جدید جذب کرده است. استارتاپ لحظه‌نگار نیز از افزایش ۵۰ درصدی برگزاری رویداد و کلاس آنلاین خبر داده است.
تأثیر ویروس کرونا بر اپلیکیشن‌های مالی و فینتک
آمار یا برآوردی از تأثیر شیوع ویروس کرونا بر کسبوکارهای مبتنی‌بر خدمات مالی و فینتک در ایران منتشر نشده است؛ اما طبق تحقیقات گروه deVere، شیوع ویروس کرونا باعث افزایش ۷۲ درصدی کاربران اپلیکیشن‌های فینتک در اروپا شده است. اپلیکیشن‌های آسیایی نیز همین میزان رشد را در دوره‌ی شیوع کرونا تجربه کرده‌اند.
کاهش تبلیغات آنلاین
باتوجه‌به بحرانی که برای کسبوکارها پیش آمده و افت درآمد را برای آن‌ها به‌همراه داشته، کاهش تبلیغات نیز دور از انتظار نیست. در حوزه‌ی تبلیغات آنلاین دو مجموعه‌ی «تپسل» و «ادرو» ۵۰ درصد افت در ثبت سفارش تبلیغات را تجربه کرده‌اند. مجموعه‌ی ادرو ۷۰ درصد کاهش در کل فروش داشته است. به‌طورکلی، شیوع کرونا باعث کاهش ۹۰ درصدی تبلیغات کلیکی و ۵۰ درصدی همکاری در فروش شده است.
تأثیر ویروس کرونا بر مرسولات پستی فروشگاه‌های اینترنتی
گزارش شرکت ملی پست نشان می‌دهد مرسولات پستی مربوط به خریدهای اینترنتی از فروشگاه‌های خاص در این مدت افزایش پیدا کرده است. فروشگاه اینترنتی «گاج مارکت» با ۲۳۶،۷۰۰ مرسوله در ۲۰ روز اول سال ۱۳۹۹، رتبه‌ی اول تعداد مرسولات خرید اینترنتی را دارد و پس از آن دیجی‌کالا با ۲۱۶،۱۰۰ مرسوله در رتبه‌ی دوم است. نمودار زیر میزان رشد مرسولات خرید اینترنتی در ۲۰ روز اول سال ۱۳۹۹ در مقایسه با زمان مشابه سال گذشته را نشان می‌دهد. مرسولات خرید اینترنتی دو فروشگاه «گاج مارکت» و «باسلام» در این بازه‌ی زمانی در مقایسه با سایر شرکت‌ها رشد ۷۰۰ الی ۸۰۰ درصدی داشته‌اند.
تعداد بسته‌های ارسالی ازطریق پست نیز در ۲۰ روز ابتدایی ۱۳۹۹ در مقایسه با زمان مشابه در سال گذشته، رشد درخورتوجهی داشته است. با‌این‌حال، لغو ۷۰ درصدی پروازهای هواپیما و لغو ۱۰۰ درصدی حرکت قطارها، باعث تأخیر در ارسال بسته‌های پستی شده که بر عملکرد برخی کسبوکارها تأثیر منفی گذاشته است.
تأثیر ویروس کرونا بر بازار خرید و فروش موبایل
حسین غروی، رئیس هیئت‌مدیره‌ی انجمن واردکنندگان موبایل و تبلت و لوازم جانبی، از رکود ۳۰۰ درصدی در حوزه‌ی موبایل نسبت به شب عید سال گذشته خبر داده و اعلام کرده است که شیوع ویروس کرونا در کشور به واحدهای صنفی فعال در این بازار صدمات جدی زده و کسبوکارهای زیادی در بازار موبایل تعطیل شده‌اند.
به‌گفته‌ی او، بازار موبایل کشور شاهد رکود ۶۰ درصدی در اسفند ۱۳۹۸ نسبت به بهمن ۱۳۹۸ بوده است.
تأثیر ویروس کرونا بر سرویس‌های آنلاین توزیع غذا
اگرچه در ابتدای شیوع ویروس کرونا در کشور سعید لطفی، مدیرعامل اسنپ‌فود، از کاهش ۷۰ درصدی فروش این مجموعه (معادل ۲۰ تا ۳۰ میلیارد تومان) خبر داد، در روزهای بعد، ظاهرا نیمی از کاربران اسنپ‌فود به چرخه‌ی سفارش آنلاین برگشته‌اند. مهراد عبدالرزاق، رئیس هیئت‌مدیره‌ی اسنپ‌فود، می‌گوید پس از شیوع کووید ۱۹ سفارش‌های سرویس رستوران اسنپ‌فود کاهش شدیدی داشت؛ اما پس از آن، این روند تغییر و تعداد سفارش‌های اسنپ‌فود نسبت به روزهای آغازین شیوع کرونا، ۴۰ درصد افزایش پیدا کرده است.
چگونگی تأثیر شیوع کرونا بر کسب‌وکار (مثبت و منفی)
طبق گزارش سازمان فناوری اطلاعات، کسبوکارهای حوزه‌ی سلامت و پزشکی (تولید تجهیزات پزشکی، مشاوره‌ی آنلاین و...) با ۵۹ درصد تأثیر مثبت و ۴۱ درصد تأثیر منفی بیشترین تأثیر مثبت را در ایام شیوع ویروس کرونا گرفته‌اند و درمقابل، کسبوکارهای حوزه‌ی خدمات فناوری اطلاعات و نرم‌افزار (خدمات‌آنلاین مانند تاکسی اینترنتی و شبکه‌های فروش اینترنتی) با ۸۶ درصد تأثیر منفی و ۱۴ درصد تأثیر مثبت، بیشترین تأثیر منفی را در این ایام گرفته‌اند. ویروس کرونا روی خدمات حوزه‌ی کسبوکارهای دیجیتال ۷۱ درصد تأثیر منفی و روی حوزه‌های نیازمند حضور فیزیکی در محل کار نیز ۷۵ درصد تأثیر منفی گذاشته است.
بررسی تعدیل نیروی انسانی ناشی از شیوع ویروس کرونا
در بخش دیگر گزارش آمده است که ۱۸ درصد شرکت‌ها به تعدیل نیروهای خود مجبور شده‌اند و اغلب آن‌ها در حوزه‌ی نرم‌افزار فعال بوده‌اند. کسبوکارها دلایل تأثیر منفی شیوع ویروس کرونا را به‌شرح زیر اعلام کردند:
شرکت‌های فعال در حوزه‌ی نرم‌افزار معمولا با نبود نیروی کار در محل، دچار مشکلات نمی‌شوند؛ اما بیشترین تأثیر منفی از «اختلال در دسترسی به زنجیره‌ی ارزش، شامل خدمت‌دهندگان، پیمانکاران و...» را گرفته‌اند.
برای مشاهده در ابعاد اصلی روی تصاویر کلیک کنید
تأثیر شیوع ویروس کرونا بر درآمد شرکت‌ها
بررسی حوزه‌هایی که بیشترین و کم‌ترین کاهش درآمد را بعد از شیوع ویروس کرونا داشته‌اند، نشان می‌دهد شرکت‌های فعال در حوزه‌ی پزشکی، بیشتر از سایر حوزه‌ها، کاهش درآمد نداشته‌اند یا کاهش درآمد ناچیزی داشته‌اند. درمقابل، شرکت‌های فعال در حوزه‌ی نرم‌افزار بیشتر از سایر حوزه‌ها کاهش درآمد داشته‌اند.
در بخش پایانی گزارش از شرکت‌ها پرسیده شده است: «با همین میزان از نقدینگی، تا چند ماه قادر به ادامه فعالیت خود هستید؟»
از بین ۹۴ شرکت، ۵۸ شرکت (۶۱ درصد) ادعا کرده‌اند درصورت تداوم شرایط موجود، کسب‌وکارشان در کمتر از ۳ ماه کاملا تعطیل خواهد شد. ۶ شرکت دیگر بین ۳ تا ۶ ماه دوام خواهند داشت و ۳۰ شرکت نیز گفته‌اند که با منابع موجود، تنها تا پایان سال می‌توانند به فعالیت در کسب‌وکار خود ادامه دهند. همچنین، ۴۳ درصد شرکت‌هایی که کمتر از ۳ ماه منابع برای ادامه‌ی کسب‌وکار خود دارند، در حوزه‌ی نرم‌افزار فعالیت می‌کنند.
شرکت‌ها در پاسخ به این پرسش که «کدام‌یک از هزینه‌های زیر، بیشترین تعهد (فشار) را برای آن‌ها در پی خواهد داشت؟» موارد زیر را به‌ترتیب اولویت، مهم‌ترین هزینه‌ی شرکت‌ها در ماه‌های آینده اعلام کردند:
همچنین، کسبوکارها حوزه‌های اولویت‌‌دار برای دریافت تسهیلات دولتی را به‌ترتیب زیر اعلام کردند:
گزارش کامل سازمانی فناوری اطلاعات درباره‌ی تأثیر شیوع ویروس کرونا بر کسبوکارهای این حوزه را می‌توانید از اینجا دانلود کنید.