معرفی کتاب از عرش به فرش اثر دیگری از جیم کالینز

برای همه‌ی ما عجیب است که چطور شرکت‌هایی مثل یاهو یا کوداک یا نوکیا که زمانی غولی در دنیای تجارت محسوب می‌شدند، حالا دیگر نامی ازشان برده نمی‌شود. دوست داریم بدانیم چطور شرکت‌های بزرگ و قَدَری چون وی‌ورک، ناگهان از ارزش میلیارد دلاری‌شان کاسته می‌شود تا به مرز ورشکستگی می‌رسد. تاریخ به‌طور مکرر به ما ثابت کرده است که هیچ شرکتی هرچقدر هم عظیم و توانمند باشد، از ورشکستگی و سقوط در امان نیست. شرکت قدرتمند و عظیمی چون لمن برادرز که بعد از ۱۵۸ سال رشد و موفقیت پیوسته، ورشکست شد یا واشنگن موچوال که در آستانه‌ی تبدیل‌شدن به بزرگ‌ترین بانک تجاری، متزلزل شد و بزرگ‌ترین ورشکستگی تاریخ را رقم زد، گواهی بر این ادعا است. چیزی که جیم کالینز در کتابش از آن با عنوان نابودی خزنده یاد می‌کند، ورشکستگی و تنزلی است که تمام شرکت‌ها را در هر سطحی از موفقیت تهدید می‌کند. بنابراین موفقیت شما هم هرچقدر عالی باشد، در معرض تهدید و خطر سقوط است.

ابدی‌نبودن قدرت، نه فقط در شرکت‌های بزرگ و کسب‌وکارهای غول دنیا، خودش را نشان داده، بلکه در امپراطوری‌های بسیار قدرتمند تاریخ هم این موضوع به اثبات رسیده است. امپراطوری‌هایی چون روم که در ماندگاری‌شان هیچ شکی نبود و همه سر تعظیم در برابر قدرتشان فرود می‌آوردند، در تاریخ، محو و به‌دست فراموشی سپرده شدند. افول ابرقدرت‌های دنیا (هیتلر به‌عنوان نمونه‌ای دیگر) نشان می‌دهد که هیچ قدرتی هراندازه هم که عظیم و پرابهت باشد، همیشه در معرض خطر سقوط و نابودی خواهد بود.

خوشبختانه راه‌هایی هم برای جلوگیری از این سقوط وجود دارد. پیش از هر چیز، آگاهی به این امر که هر نوع موفقیتی می‌تواند در معرض خطر باشد، بیشترین اهمیت را دارد. در اثر این آگاهی است که شرکت‌ها، قدرت‌ها و افراد قدرتمند به‌فکر می‌افتند برای حفظ موقعیتشان تلاش کنند و اصولی را درنظر بگیرند که برای ماندن در عرش و جلوگیری از رفتن به فرش، ضروری به‌نظر می‌رسد. اگر شرکت شما در وضعیتی عالی قرار دارد که به اصطلاح به هرچیز دست می‌زنید، تبدیل به طلا می‌شود، باید به فکر باشید. بدانید که این موقعیت متزلزل است و ممکن است سقوط کنید.

جیم کالینز، این داستان‌گوی موفق از خوب به عالی، این‌بار از عرش به فرش را از منظر دیگری در ادامه‌ی مطالب کتاب از خوب به عالی نوشته است. این کتاب حاصل نتایج مطالعه و تحقیقاتی است که جیم طی پنج سال روی شرکت‌های بزرگی که دچار سقوط و ورشکستگی شدند، انجام داد. این پروژه‌ی تحقیقاتی تنها با نوشتن یک مقاله آغاز شد. مقاله‌ای در باب شرکت‌های قدرتمندی که ورشکسته می‌شوند، به کتابی با نام «از عرش به فرش» تبدیل شد.

در کتاب از فرش به عرش، نویسنده با دلایل کافی به خواننده نشان می‌دهد که شکست و ناکامیِ شرکت‌های بسیار موفق و ورشکستگی آن‌ها حاصل شرایط بیرونی، نظیر اوضاع بد اقتصادی و غیره نیست؛ بلکه مقصر اصلی، رهبران آن شرکت‌ها هستند که نمی‌دانند در بحران‌ها چطور مدیریت کنند و آن‌ها را در مسیر اشتباهی هدایت می‌کنند.

کتاب از عرش به فرش، رهبری درست و نادرست را از هم تفکیک می‌کند و نشان می‌دهد هر شرکتی برای مقاومت در برابر ورشکستگی و زوال، به چه نوع رهبری نیاز دارد و از چه نوع رهبری باید جلوگیری کند. در این کتاب، جیم کالینز این نوید را به رهبران کسب‌وکارها می‌دهد که می‌توانند یاد بگیرند چطور جلوی سقوط کسب‌وکارشان را بگیرند. او شرح می‌دهد که سقوط چگونه می‌تواند تشخیص داده و معکوس شود. همچنین با اشاره به دلایل عمومی و خاص ورشکستگی شرکت‌های قدرتمند، می‌آموزد که چطور می‌شود از ورشکستگی جلوگیری کرد.

شرکت‌های بزرگ می‌توانند بلغزند و به پایین سقوط کنند. هر قدرتی در معرض زوال و نابودی قرار دارد و هیچ قانونی در طبیعت نیست که قدرت‌ها را از سقوط مصون بدارد و آن‌ها همیشه در راس قدرت باقی بمانند. اما رهبران شرکت‌های بزرگ می‌توانند با تعمق در ۵ مرحله‌ی سقوطی که جیم کالینز در کتاب از عرش به فرش بیان می‌کند و هرکدام از آن‌ها را به‌تفصیل توضیح می‌دهد، احتمال سقوط را کاهش دهند. تا زمانی‌که توجه مدیران کسب‌وکارها به این مراحل باشد، امکان نجات از ورشکستگی و زوال، امکان‌پذیر است. بررسی شرکت‌های قوی که سقوط کرده‌اند، با این هدف صورت گرفته که نشان بدهد چه درس‌هایی می‌توان از آن‌ها آموخت و چه تمهیداتی برای رسیدن به موفقیت با قائل شد.

البته باید دقت کنیم که بیان این ۵ مرحله به این معنا نیست که هر شرکتی اگر این پنج نشانه را داشت، به‌طور حتم سقوط می‌کند یا برای ورشکستگی الزاماً باید هر ۵ مرحله را گذراند. این‌ها نشانه هایی هستند که احتمال ورشکستگی را در شرکت نشان می‌دهند. یعنی درصورت بروز، رهبران باید مراقب باشند که این عوامل به نزول و انحطاط منجر نشود. شرکت‌هایی بوده‌اند که تا پایان چهارمین مرحله هم پیش رفته‌ند، اما توانسته‌اند خود را از خطر انحطاط و نابودی نجات دهند. مسئله اینجا است که باتوجه به این پنج مرحله، میزان فراوانی دستاوردهای یک شرکت یا میزان موفقیت‌هایش یا حتی مجموع دارایی‌هایش، تأثیری بر احتمال سقوط آن ندارد. همه در برابر سقوط آسیب‌پذیرند.

پنج مرحله یا بهتر است بگوییم پنج علامتی که به ورشکستگی شرکت‌ها منجر می‌شود، عبارت‌اند از:

• غرور ناشی از موفقیت: وقتی رهبران به موفقیت‌هایشان مغرور شوند و موفقیت را حقی قطعی و ازبین‌نرفتنی برای خود بدانند، ممکن است عوامل اصلی که باعث ایجاد این موفقیت شده، به‌کلی فراموش کنند یا نادیده بگیرند. همین مسئله می‌تواند شرکت را به‌شدت در برابر زوال و نابودی، آسیب‌پذیر کند.
• پیش‌رفتن بدون نظم و انضباط: وقتی رهبران دچار غرور می‌شوند و فکر می‌کنند که کارشان درست است، به‌تدریج و با رشد شرکت، دچار بی‌نظمی و خروج از قواعد شرکت می‌شوند. همان قواعد و قوانینی که شرکت را به اینجا رساند. این همان بحران رشد است که در کتاب ذهنیت موسس به‌طور مفصل به آن پرداخته شده است.
• انکار خطر و زیان: شاید در این مرحله هنوز علامت‌های ظاهری ورشکستگی، به‌چشم نیامده باشند، اما علائم هشداردهنده‌ای در درون شرکت، نمایان می‌شوند. اگر رهبران به این علائم توجهی نکنند و به‌جای روبه رویی با خطرات و مشکلات موجود، سعی بر انکار آن‌ها داشته باشند، مستقیماٌ در مرحله‌ی چهارم فرود خواهند آمد.
• به‌دنبال راهی برای خلاصی از وضعیت: این مرحله، سرازیری تند سقوط است. ورشکستگی شرکت نمایان می‌شود و نابودی به‌زودی رخ می‌دهد. اگر رهبران ندانند از چه راه‌حل‌هایی برای رفع این بحران استفاده و شرکت را چطور هدایت کنند، به‌زودی با نابودی کامل، پرونده‌شان در دنیای تجارت، بسته خواهد شد.
• واگذاری شرکت به یک رقیب یا تسلیم و پذیرش مرگ: این آخرین مرحله از سقوط و زوال یک شرکت است. عاقبتی تلخ که چیزی جز نابودی نخواهد بود.

جیم کالینز در تحقیقات و نظریاتش درباره‌ی ورشکستگی شرکت‌های بزرگ، تحت تأثیر توصیه‌ی مربی و مشاورش در استنفورد، با این مضمون بوده است:

سعی نکن پاسخ‌های درست را بیابی، روی سوالات خوب تمرکز کن.

کتاب How The Mighty Fall: And Why Some Companies Never Give In اثری از jim collinse کتاب چهارم از سری خوب به عالی محسوب می‌شود. نویسنده شخصاً انتشار این کتاب را بر عهده گرفت و در سال ۲۰۰۹ برای اولین‌بار، آن را چاپ و منتشر کرد. در ایران، این کتاب را برای اولین‌بار مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران‮‬ در سال ۱۳۸۹ با ترجمه‌ی مسعود سعادتمند و فاطمه تابعی با عنوان «شرکت‌های قدرتمند چگونه سقوط می‌کنند؟ و چرا برخی شرکت‌ها هرگز تسلیم نمی‌شوند‮‬‏‫» چاپ و منتشر کرد. سپس در سال ۱۳۹۶ نشر هورمزد، آن را با عنوان «از عرش به فرش: شرکت‌های قدرتمند چگونه سقوط می‌کنند؟» و ترجمه‌ی لیلی سالاری در ۲۱۱ صفحه چاپ و منتشر کرد. کتاب حاضر در موضوعات شکست در کسب‌وکار، موفقیت در کسب‌وکار، تحول و مدیریت جای گرفته است.

درباره‌ی جیم کالینز، پیش‌تر در مطلب معرفی کتاب از خوب به عالی، خوانده‌ایم. خوب است همچنین درباره‌ی او بدانیم که در سال ۱۹۹۲ کار تحقیق و تدریس را در دانشکده‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه استنفورد آغاز کرد. همچنین در سال ۱۹۹۵، آزمایشگاهی در حوزه‌ی مدیریت در بولدر واقع در کلرادو تأسیس کرد. کنجکاوی‌های جیم کالینز، هیچ‌گاه انتهایی نداشته است. جیم علاوه بر کار در زمینه‌ی تجارت، به کارهای تدریس و یادگیری در زمینه‌های اجتماعی و سلامتی عمومی و مراقبت‌های بهداشتی و دولتی علاقه‌ی بسیاری دارد و در این زمینه‌ها نیز فعالیت‌های غیرانتفاعی مفیدی انجام می‌دهد.

فوربس در سال ۲۰۱۷، جیم کالینز را به‌عنوان یکی از ۱۰۰ ذهن برتر کسب‌وکار انتخاب کرد. جیم در همان سال ورودش به دانشگاه استنفورد، جایزه‌ای برای تدریس برجسته‌اش دریافت کرد. تابحال بیش از ۱۰ میلیون نسخه از کتاب‌های جیم کالینز در زمینه‌ی کسب‌وکار و مدیریت به‌فروش رفته است. در وب‌سایت شخصی او می‌توانید نکات مفید کتاب‌ها، مقاله‌ها و ویدیوهای سودمندی بیابید.

نظرات خوانندگان در گودریدز و آمازون نشان می‌دهد که جیم کالینز در هر کتابش، بهتر از کتاب قبلی‌اش عمل کرده است. آن‌ها کتاب از عرش به فرش او را کتابی کمک‌کننده و مفید نه‌تنها برای رهبران، بلکه برای مشاوران و کارآفرینان و مربیان کسب‌وکار می‌دانند. همچنین آن را منبع علمی برای پاسخ به بسیاری از سوالات کسب‌وکارها می‌دانند. چون جیم کالینز تمام صحبت‌هایش را براساس تحقیقات علمی و تجزیه و تحلیل داده‌های واقعی بازار بیان کرده است. از رای ۳۱۶ نفر، کتاب حاضر بیش از ۴ ستاره در آمازون را نصیب خود کرده است. همچنین در گودریدز، از مجموع ۷هزار رای، ۴ ستاره را به‌دست آورده است.

این کتاب، مورد توجه برخی از رهبران کسب‌وکارهای بزرگ نیز قرار گرفته است. در سال ۲۰۰۹ رئیس شرکت تویوتا اظهار کرد که کتاب جیم کالینز با عنوان چگونه شرکت‌های قدرتمند سقوط می‌کنند؟ را خوانده و به این نتیجه رسیده است که شرکتش در چهارمین مرحله از پنج مرحله‌ی افول قرار دارد.

پیام اصلی کتاب برای خوانندگان، این است: هرگز دست نکشید. آنچه نباید هرگز از آن دست بکشید، ارزش‌های سازمانی و اصول اصلی و اساسی سازمان است. اگرچه باید آمادگی این را داشته باشید که از ایده‌هایی که موجب شکست شده‌اند، حتی اگر مدت زمانی طولانی روی آن‌ها کار کرده‌اید، دست بردارید؛ اما هرگز ایده‌ی ساختن یک شرکت بزرگ را تحت هیچ شرایطی رها نکنید. ایده‌های متفاوت و فعالیت‌های تازه را با آغوش باز بپذیرید. اما هرگز از اصولی که فرهنگ شرکتتان را می‌سازد، دست نکشید. ممکن است به‌طور موقت آزادی‌تان را هم ازدست بدهید، اما هرگز از ایمان به خودتان در غلبه بر چالش‌ها و چیره‌شدن بر اوضاع، دست نکشید. موفقیت در سقوط‌کردن و دوباره به‌پاخاستن نهفته است؛ بدون اینکه برای آن پایانی متصور شویم.