موضع وزیر پیشنهادی صمت درباره بازار خودرو و آزادسازی واردات

به‌نظر می‌رسد واردات خودرو در دستور کار دولت جدید نیست و در کوتاه‌مدت نیز تغییری در این زمینه حاصل نخواهد شد. رضا فاطمی‌‌امین، وزیر پیشنهادی صمت، به خبرگزاری ایسنا گفته است؛:

زمانی می‌توان واردات خودرو را از سر گرفت که تراز ارزی کشور متعادل شده باشد. از سال ۱۳۹۷ به‌دلیل محدودیت‌های ارزی واردات خودرو ممنوع شد؛ اما این دوره زیادی طولانی شده است. دولت باید حداکثر در مدت یک سال خود را بازیابی می‌کرد؛ ولی هنوز همان شرایط حفظ شده است. سعی می‌کنیم اقتصاد و تراز ارزی کشور را بازیابی کنیم و زمانی‌که تراز ارزی کشور متعادل شد، رقابت می‌تواند مفید باشد. البته برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی، سیاست‌ها باید باهم هماهنگ باشند و به‌طور زمان‌بندی‌شده با توالی مناسب اجرا شوند. رقابت در هر کالایی از‌جمله خودرو مؤثر است؛ اما اینکه یک بار صرفا درباره تعرفه تصمیم‌گیری شود و الزامات دیگر فراهم نشود، فقط به نقطه اول برمی‌گردیم. در صنعت خودرو، برنامه دو‌ساله داریم تا ساختارهای مدیریتی و اقتصادی صنعت خودرو اصلاح شود و هم‌زمان رقابت و افزایش تولید هم خواهیم داشت. 

گره‌زدن واردات خودرو به ایجاد تعادل در تراز ارزی کشور را می‌توان این‌گونه تعبیر کرد که در بازه زمانی کوتاهی امکان واردات خودرو به کشور وجود ندارد و تابلو ورود ممنوع همچنان در مسیر خودروهای وارداتی قرار دارد. شرطی که فاطمی‌امین پیش پای آزاد‌سازی واردات خودرو گذاشته، در حالی است که در سه سال گذشته و ب‌دنبال تحریم‌های اقتصادی مسیرهای ورود ارز به کشور باریک شد و همین اتفاق تعادل تراز ارزی کشور را به‌هم زد.

با‌‌توجه‌‌‌‌به کُند‌شدن جریان مذاکرات بعید به‌نظر می‌رسد تغییری در مسیر ورود ارز به کشور و بازگشت تعادل به تراز ارزی ایجاد شود؛ بنابراین، ممنوعیت واردات خودرو به کشور ادامه‌دار خواهد بود. بر‌این‌اساس در حالی وزیر پیشنهادی صمت واردات خودرو را به شاخص‌های کلان اقتصاد مانند ایجاد تعادل در تراز ارزی کشور منوط کرده است که شرکت‌های وارد‌کننده بارها اعلام کرده‌اند چنانچه دولت قفل واردات خودرو را باز کند، مسیرهایی وجود دارد تا بدون فشار به منابع ارزی خودرو وارد کشور شود.

درکنار بحث ایجاد تعادل تراز ارزی برای واردات خودرو، وزیر پیشنهادی صمت به نوعی وضعیت شرکت‌های خودروساز داخلی را نیز به واردات گره زده است. به‌گفته فاطمی‌امین، برای ایجاد رقابت از مسیر واردات خودرو باید شرایط شرکت‌های خودروساز داخلی نیز در نظر گرفته شود. در‌واقع، وزیر پیشنهادی صمت دولت سیزدهم به‌صورت مشروط با ایجاد رقابت از مسیر واردات موافق است. به‌اعتقاد فاطمی‌امین، باز‌کردن یک‌باره قفل واردات می‌تواند به صنعت خودرو شوک وارد کند؛ بنابراین، او به برنامه زمان‌بندی در بازه زمانی نامعلوم معتقد است.

فاطمی‌امین در تشریح برنامه زمان‌بندی مدنظرش می‌گوید:

به‌طور هم‌زمان باید مقیاس تولید افزایش یابد و ساختار مدیریتی اصلاح و زیرساخت‌های اقتصادی فراهم شود. آن‌گاه می‌توان تعرفه واردات خودرو را کاهش داد تا رقابت مدنظر در صنعت خودرو شکل بگیرد.

با‌‌‌‌توجه‌‌‌‌به این اظهارات وزیر پیشنهادی صمت برای ایجاد رقابت در بازار خودرو، چندان تفاوتی با ایده علی‌رضا رزم‌حسینی، سکاندار پیشین، صمت ندارد. رزم‌حسینی معتقد بود برای ایجاد رقابت در بازار خودرو باید شرایط به‌گونه‌ای باشد که سه خودروساز بزرگ کشور (ایران‌خودرو و سایپا و پارس‌خودرو) با خودروسازان بخش خصوصی رقابت کنند.

اظهارات فاطمی‌امین هم درباره ایجاد رقابت در بازار خودرو همان تفکر رزم‌حسینی را تداعی می‌کند؛ بنابراین، وزیر پیشنهادی صمت دولت سیزدهم نیز به واردکردن بازیگر سوم، یعنی واردات خودرو، برای رقابتی‌ترکردن بازار خودرو در کوتاه‌مدت اعتقادی ندارد.

با‌‌‌توجه‌‌‌به تفکرات فاطمی‌امین، به‌نظر می‌رسد وزیر پیشنهادی دولت سیزدهم چنانچه از پیچ بهارستان به سلامت عبور کند و بتواند نظر نمایندگان مجلس را برای در دست گرفتن سکان هدایت وزارت صمت جلب کند، تغییری در واردات خودرو به کشور ایجاد نخواهد کرد؛ مگر اینکه تعادل به تراز ارزی کشور بازگردد که این امر هم با‌‌توجه‌‌‌به شرایط حاکم بر مذاکرات احیای توافق برجام، به این زودی‌ها ممکن به‌نظر نمی‌رسد.

فاطمی امین در پاسخ به پرسشی درباره اینکه الگوی توسعه صنعتی همچنان جایگزینی واردات خواهد بود، تصریح کرد:

من شعاری دارم مبنی‌بر اینکه اقتصاد ایران باید بزرگ‌تر از مرزهایش باشد. ما اگر بخواهیم در دنیا حتی حرف سیاسی بزنیم، باید قدرت اقتصادی داشته باشیم. قدرت نظامی سر جای خودش است که به آن رسیدیم و در کل دنیا برای کشور اعتبار ایجاد کرده است. حالا باید قدرت اقتصادی را هم به‌عنوان یک مؤلفه قدرت برای کشور ایجاد کنیم.  ایجاد قدرت اقتصادی با درهای بسته اتفاق نمی‌افتد؛ حتی اینکه چه چیزی از چه کشوری وارد می‌کنیم یا چه محصولی را به کدام کشور صادر می‌کنیم، می‌تواند برایمان قدرت ایجاد کند. ایران باید در زنجیره‌های تولید و تجارت بین‌المللی قرار گیرد تا تحریم‌ها خنثی شود. خنثی‌کردن تحریم‌ها با بستن مرزها یا وضعیتی مشابه کره‌شمالی که برخی تعبیر می‌کنند، محقق نمی‌شود. ما باید تعاملاتمان را با کشورهای هم‌سوی خود که کم هم نیستند، افزایش دهیم و برای این کار هم برنامه داریم.  دنیا خیلی بزرگ‌تر از چند کشور اروپایی است. ما محتاج کشورهای اروپایی نیستیم؛ اما از همکاری با آن‌ها استقبال می‌کنیم. می‌توانیم بدون اتکا به غرب، مستقل کار کنیم و به جایی برسیم که آن‌ها را به‌نوعی مجبور کنیم با ما همکاری کنند. این امر کاملا شدنی است و می‌توانید در سال‌های آینده شواهد آن را ببینید.