در هفته‌های اخیر، اختلافات مجلس شورای اسلامی و دولت درباره وضعیت قیمت بنزین در لایحه بودجه ۹۷ به اوج خود رسیده و فضای مبهمی در این زمینه ایجاد شده است. از طرفی، بسیاری از نمایندگان مجلس حتی نمایندگان شاخص حامی دولت مانند رئیس کمیسیون تلفیق مجلس و سخنگوی هیئت رئیسه مجلس اعلام کرده‌اند که مخالف پیشنهاد دولت برای افزایش قیمت بنزین به ۱۵۰۰ تومان هستند. بسیاری از نمایندگان مجلس با هدف جلوگیری از افزایش فشارهای اقتصادی به مردم، بحث عدم افزایش قیمت بنزین را به‌صورت جدی مطرح کرده‌اند؛ با توجه به همین موضوع، احتمال حذف تبصره ۱۸ لایحه بودجه سال ۹۷ و حتی ایجاد منع قانونی برای افزایش قیمت بنزین در سال آینده توسط مجلس بالا است. از طرف دیگر، مقامات ارشد دولتی حتی شخص رئیس جمهور همچنان ضمن تأکید بر ضرورت اصلاح قیمت حامل‌های انرژی بر اساس برنامه ششم توسعه و همچنین ضرورت توجه بیشتر به موضوع اشتغال، از پیشنهاد دولت در زمینه افزایش قیمت بنزین دفاع می‌کنند و بر ضرورت تصویب آن تأکید دارند.
بنزین تک‌نرخی ۱۰۰۰ یا ۱۵۰۰ تومان، چه تبعاتی خواهد داشت؟
ادامه‌ی عرضه‌ی بنزین به‌صورت تک‌نرخی و از قرار لیتری ۱۰۰۰ تومان، تبعات سنگینی خواهد داشت:
الف ــ در سال‌های اخیر، شاهد افزایش قابل توجه و کم‌سابقه رشد مصرف بنزین بوده‌ایم؛ به‌گونه‌ای که امسال رشد مصرف این فرآورده نفتی به ۸ درصد رسیده است؛ بنابراین در صورت تثبیت مجدد قیمت بنزین، شاهد افزایش مجدد رشد مصرف این فرآورده نفتی و افزایش واردات آن خواهیم بود.
ب ــ بر اساس آمارهای رسمی وزارت نفت، قیمت فروش داخلی هر لیتر بنزین به ترتیب حدود ۳۰۰ و ۹۰۰ تومان کمتر از قیمت تمام‌شده و قیمت فوب خلیج فارس این فرآورده نفتی است؛ بنابراین قیمت فعلی بنزین همچنان یارانه‌ای است. با توجه به این قضیه و همچنین سیستم تک‌نرخی توزیع آن، هر کس بنزین بیشتری مصرف کند از یارانه بیشتری استفاده می‌کند؛ یعنی یارانه پنهان بنزین عمدتاً به پرمصرف‌ها می‌رسد که این امر خلاف عدالت اجتماعی و اصول مدیریت مصرف است.
ج ــ با عدم افزایش قیمت بنزین، بخش قابل توجهی از بودجه پیش‌بینی‌شده دولت برای اشتغال‌زایی در قالب تبصره ۱۸ بودجه ۹۷ (حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان) محقق نخواهد شد و عملاً برنامه دولت در این زمینه نیمه‌کاره می‌ماند.
از طرف دیگر، پیشنهاد دولت مبنی بر افزایش ۵۰ درصدی قیمت بنزین به‌صورت تک‌نرخی هم راهکار نادرست و پرهزینه‌ای است که تداوم سیستم ناعادلانه «یارانه بیشتر برای مصرف بیشتر» و همینطور حرکت به سمت اقتصاد ریاضتی محسوب می‌شود و تبعات زیر را دارد:
۱ ــ افزایش ۵۰ درصدی قیمت بنزین، هم تورم زیادی در بخش حمل‌ونقل ایجاد می‌کند و هم با توجه به ویژگی‌های خاص این حامل انرژی در جامعه، تورم روانی قابل توجهی در سایر بخشه‌ای مختلف اقتصادی به وجو می‌آورد. این تورم موجب افزایش فشار اقتصادی بر جامعه به‌خصوص خانوارهای مستضعف می‌گردد. به‌علاوه، این افزایش قیمت بنزین، کاهش رشد اقتصادی و افزایش جمعیت بیکاران را به دنبال دارد.
۲ ــ تأثیر افزایش ۵۰ درصدی قیمت بنزین بر کنترل مصرف، محدود و موقتی است و بعید است بیش از یک سال به طول بینجامد؛ همان‌طور که با وجود افزایش قیمت بنزین در سال ۹۴، شاهد بودیم که رشد ۲ درصدی مصرف این فرآورده نفتی در آن سال به رشد ۵.۵ و ۸ درصدی مصرف در سال‌های ۹۵ و ۹۶ افزایش یافت.
آیا احیای سهمیه‌بندی بنزین، بهترین راهکار است؟
راهکار سوم که از سوی علی لاریجانی، رئیس مجلس نیز پیشنهاد شد، احیای سهمیه‌بندی بنزین و دونرخی شدن مجدد آن است. برخی از نمایندگان مجلس مانند رحیم زارع، نایب‌رئیس کمیسیون تلفیق مجلس هم از طرفداران این پیشنهاد هستند. لاریجانی گفت:
حتماً شرایط مردم را در نظر بگیرید. پرش در این زمینه به مصلحت نیست و باید راه‌هایی مانند دونرخی بودن اندیشیده شود تا به طبقات پایین جامعه فشار نیاید.
احیای سهمیه‌بندی بنزین با محور قرار دادن خانواده به‌جای خودرو، راه درست برای اصلاح وضعیت موجود بدون ایجاد فشار به عموم مردم به‌خصوص مستضعفان است. در صورتی که قیمت بنزین برای عموم خانوارها که کم‌مصرف هستند همان ۱۰۰۰ تومان باقی بماند و صرفاً قیمت این فرآورده برای خانوارهای پرمصرف که مصارفی بالاتر از حد متوسط جامعه (مثلاً ۸۰ لیتر در ماه) دارند، افزایش چشمگیری یابد و مثلاً به ۱۵۰۰ یا ۲۰۰۰ تومان برسد، سیستم ناعادلانه «یارانه بیشتر برای مصرف بیشتر» اصلاح می‌شود و پرمصرف‌ها مجبور می‌شوند برای مصارف بالای خود، هزینه بیشتری بپردازند.
سایر مزایای استفاده از این راهکار عبارتند از: کاهش اثرات تورمی و فشار اقتصادی به عموم مردم به‌خصوص مستضعفان، اصلاح الگوی مصرف بنزین به‌صورت گسترده‌تر و بلندمدت‌تر و همچنین تحقق‌بخش اعظم درآمدهای مدنظر دولت از محل افزایش قیمت بنزین (تبصره ۱۸ لایحه بودجه) و در نتیجه، فراهم شدن امکان اجرای برنامه‌های اشتغال‌زایی دولت.
نظرات