سهم چین از بازار خودروی ایران چقدر است؟

آخرین بررسی‌ها نشان می‌دهد سهم خودروهای سواری چینی مونتاژ در داخل کشور به تولید کل خودروهای سواری، در بهار امسال از ۱۷.۸ درصد فراتر رفته است. گزارش ارائه شده از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد که سهم این دسته از خودروها در سال ۱۳۹۶ نیز رشدی برابر با ۳.۶ درصدی را تجربه کرده بود. سهم خودروهای سواری چینی مونتاژ داخل در سال گذشته برابر با ۱۵.۹ درصد برآورد می‌شود.

بر این اساس میزان واردات قطعات منفصله به ایران از ابتدای سال ۱۳۸۶ تا پایان خرداد ماه سال ۱۳۹۷، برابر با ۱۶ میلیارد دلار بود، که سهم چین از این رقم برابر با ۳۰ درصد یعنی ۵ میلیارد دلار خواهد بود.

بر اساس آمار انجمن خودروسازان و جمع‌آوری اطلاعات از طرف کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس، با نگاهی خوشبینانه به جز "دانگ‌فنگ" که سهم داخلی‌سازی آن بین ۳۰ تا ۴۰ درصد برآورد می‌شود، سایر خودروهای مونتاژی چین در ایران از حداکثر ۳۰ درصد ساخت داخل فراتر نرفته است.

سهم داخلی‌سازی خودروهای مونتاژی چینی

اگر چه دقیقا مشخص نشده که این سهم داخلی‌سازی شامل چه قطعاتی می‌شود، اما قابل برآورد است که حدود ۱۴ درصد آن شامل رنگ و مونتاژ خواهد شد؛ مابقی را نیز قطعاتی مانند تایر، باتری و صندلی تشکیل می‌دهند که جزو ساده‌ترین قطعات خودرو به حساب می‌آیند.

شرکت ایران خودرو، یک محصول چینی دیگر به جز دانگ‌فنگ به نام هایما را نیز در سایت خراسان خود مونتاژ می‌کند؛ خودرویی شاسی‌بلند که بین ۲۰ تا ۳۰ درصد آن ساخت داخل است و اگر ۱۴ درصد سهم رنگ و مونتاژ کسر شود، بین ۵ تا ۱۶ درصد قطعات آن از داخل و مابقی قطعات منفصله از مسیر واردات تامین می‌شود. علاوه بر ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو نیز محصولات چینی را در سبد تولیدات خود جای داده‌اند و این در شرایطی است که داخلی‌سازی آن‌ها در محدوده ۲۰ تا ۳۰ درصدی قرار دارد. در این بین برلیانس که در مدل‌های مختلف در پارس خودرو مونتاژ می‌شود، طی سه ماه نخست سال۱۳۹۷ با رشد ۳۸ درصدی تولید به ۱۲ هزار و ۲۳۲ دستگاه رسید؛ این مدل نیز از ۲۰ تا ۳۰ درصد ساخت داخل برخوردار است. دیگر محصول چینی گروه خودروسازی سایپا آریو S۳۰۰ است که حدود ۲۰ درصد از آن به ساخت داخل تعلق دارد. از طرفی چانگان با رشد ۱۲۴ درصدی در سه ماه نخست سال ۱۳۹۷، به تولید ۳۹۱۷ دستگاه در شرکت سایپا کاشان رسید.

گروه بهمن خودرو نیز محصولاتی به نام B50 و B30 (خودروهای متعلق به FAW چین) و هاوال H2 را مونتاژ می‌کند و میزان داخلی‌سازی قطعات آن‌ها به بیش از ۲۰ درصد نمی‌رسد. دیگر خودروساز ایرانی بخش خصوصی یعنی کرمان موتور که بخشی از سبد محصولاتش را خودروهای چینی تشکیل می‌دهد، نیز توانسته تنها در محدوده ۲۰ تا ۳۰ درصدی داخلی‌سازی کند. این خودروساز، لیفان و جک را در مدل‌های مختلف مونتاژ می‌کند.

مدیران خودرو نیز دیگر خودروساز بخش خصوصی است که تنها به مونتاژ خودروهای چینی اشتغال دارد. این شرکت در حال حاضر محصولاتی متعلق به چری چین مانند ام وی ام، تیگو و آریزو را مونتاژ می‌کند و سهم داخلی‌سازی آن‌ها را نتوانسته از مرز ۳۰ درصد افزایش دهد.

با خودروهای چینی چه باید کرد؟

با مقایسه قیمت کارخانه و حاشیه بازار می‌توان به وضوح دریافت که به دلیل نبود بازار رقابتی در ارتباط با خودروهای شاسی‌بلند و کراس‌اور همچون هایما و هاوال، حدود ۴۰ درصد اختلاف قیمت وجود دارد.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارش خود، میزان ارزبری خودروهای چینی مونتاژ داخل را طی سه ماه اول امسال برابر با ۴۰۰ میلیون دلار برآورد کرد. مرکز پژوهش‌ها همچنین تاکید کرد که سهم عمده واردات قطعات منفصله از چین مربوط به خودروهای چینی مونتاژ داخل است و هر گونه تغییر رویه در تخصیص و قیمت‌گذاری ارز، بر بازار خودرو که سهم خودروهای چینی مونتاژ داخل در آن به ۱۷ درصد می‌رسد، قطعا تاثیر خواهد گذاشت و منجر به بروز و تشدید شوک به بازار خودرو می‌شود.

در این گزارش تاکید شده است که با توجه به قرار گرفتن حدود ۱۷ درصد بازار داخل در اختیار خودروهای با منشا چینی از یک سو و  نرسیدن میانگین سهم ساخت داخل آن‌ها به حدود بیش از ۲۰ درصد، این حقیقت آشکار می‌شود که بازار خودرو از ناحیه خودروهای چینی آسیب‌پذیر است. به عبارت دیگر واردات کل قطعات از چین و مونتاژ آن در داخل از سوی دیگر، باعث متضرر شدن اقتصاد بومی می‌شود و وزارت صنعت، معدن و تجارت باید در سیاست‌های حاکمیتی خود برای صنعت خودروسازی، به خصوص اصلاح و اجرایی کردن چشم‌انداز صنعت خودرو در افق ۱۴۰۴، موضوع تعمیق ساخت داخل در خودروهای چینی را به طور متوسط سالی ۱۰ درصد پیگیری و اجرایی کند.