چرا کارت بانکی به جای کارت هوشمند سوخت استفاده نشد

خرید بنزین با کارت سوخت در چهار شهر ایران الزامی شد و هنوز هم وقتی شهروندان برای ثبت‌نام کارت سوخت به سایت پلیس +۱۰ مراجعه می‌کنند، شماره حساب بانکی آن‌ها پرسیده می‌شود. تا چند هفته پیش قرار بود کارت‌های عابر بانک به کارت سوخت متصل شود و رانندگانی که کارت سوخت ندارند، بتوانند از کارت عابربانک‌ به‌جای کارت سوخت هم استفاده کنند. این اتفاق درست در شرایطی مطرح شد که تحریم واردات بدنه کارت سوخت را با مشکل مواجه کرد و حتی برخی اعلام کردند تا زمانی‌که تکلیف بدنه‌ی کارت سوخت مشخص نشود، نمی‌توان درباره‌ی بنزین تصمیم جدیدی گرفت.

سال گذشته، آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، استفاده از کارت بانکی به‌جای کارت سوخت را امکان‌پذیر دانسته بود که در نهایت تیرماه امسال، با اطلاعیه‌ی رسمی شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران، کارت هوشمند سوخت تنها کارت قابل استفاده در جایگاه‌های فروش بنزین و گازوئیل سراسر کشور اعلام شد. محمدجواد آذری جهرمی معتقد بود ۱۰‌میلیون خودرو کارت سوخت ندارند و با اتصال کارت‌های بانکی و کارت سوخت می‌توان حدود ۳۳۰‌میلیارد تومان صرفه‌جویی کرد. با وجود این، اتصال کارت‌های بانکی و کارت سوخت رخ نداد و شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی اعلام کرد که با واردات دستگاه‌های تولید بدنه‌ی کارت سوخت مشکل حل شده است و می‌توانند برای شهروندان کارت سوخت المثنی صادر کنند اما چرا با وجود تبلیغات فراوان برای اتصال کارت‌های بانکی به کارت سوخت این اتفاق نیفتاد؟ مشکل از کجا بود؟

تنها نیمی از جایگاه‌های سوخت به شبکه بانکی متصل‌ هستند

اواخر ‌سال گذشته بود که هم‌زمان با داغ‌شدن فضای جامعه برای ثبت‌نام کارت‌های سوخت، شعب بانکی نیز دست به کار شده و با صدور اطلاعیه‌ای به مشتریان خود خبر دادند که می‌توانند کارت سوخت را به کارت بانکی خود وصل کنند. براساس آخرین آماری که از سوی آذری‌ جهرمی ارائه شد، ۵۵ درصد نازل‌های پمپ‌بنزین به سیستم‌های متمرکز متصل شده‌اند و ۴۵ درصد نازل‌ها به دستگاه‌های pos (پرداخت) متصل هستند. به‌گفته‌ی وزیر ارتباطات این امکان وجود داشت که به محض ثبت‌ نام کاربر برای اتصال کارت سوخت به کارت بانکی، بانک مرکزی به بانک دارنده‌ی کارت دستور دهد که کیف‌ پول الکترونیکی داخل کارت ایجاد و امکان پرداخت مبلغ سوخت از طریق کارت بانکی دارنده‌ی کارت سوخت فراهم شود. اجرای طرح اتصال کارت سوخت به کارت بانکی می‌توانست از هزینه‌ی بسیار زیاد چاپ کارت و کاهش اتلاف وقت شهروندان در راستای ثبت‌نام عملیاتی‌شده جلوگیری کند. حتی اعلام شد که بانک‌ها برای مشتریانی که کارت سوخت خود را به کارت بانکی متصل کنند، جوایز ویژه‌ای در نظر خواهد گرفت؛ اما درنهایت این اتفاق رخ نداد و اواخر تیرماه بود که اعلام شد اتصال کارت سوخت به کارت بانکی منتفی شده است، آن هم به دلایل مختلف.

گستردگی شبکه اینترنت و مشکل سوخت‌گیری در جاده‌ها

از زمانی‌که اعلام شد قرار است کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی متصل شوند، کارشناسان زیادی به این طرح ایراداتی وارد کردند. برخی از آن‌ها معتقد بودند که استفاده از کارت بانکی به‌‌عنوان کارت سوخت تنها زمانی می‌تواند انجام شود که سیستم آنلاین باشد و این کارت‌ها را نمی‌توان مانند کارت هوشمند آفلاین کرد و با توجه به اینکه وضع اینترنت در کشور چندان مساعد نیست و حتی در برخی از روستاها و شهرهای دورافتاده هنوز سرعت اینترنت بسیار پایین است یا در بسیاری از جاده‌ها پوشش‌دهی اینترنت وجود ندارد، این مشکل می‌توانست خودروها را در این نقاط برای سوخت‌گیری به دردسر بیندازد. درواقع سوخت‌گیری با استفاده از کارت بانکی حتما باید به‌صورت آنلاین انجام شود و فقط با استفاده از کارت سوخت است که می‌توان به‌صورت آفلاین سوخت‌گیری کرد. علاوه‌بر این آماده‌نبودن زیرساخت‌ها هم باعث شد که امکان اتصال کارت سوخت به کارت بانکی وجود نداشته باشد.

مشکلات امنیتی

کیوان نقره‌کار، کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات، درباره اینکه چرا کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی متصل نشد، به «شهروند» می‌گوید:

اتصال کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی موضوعی چند لایه و پیچیده است. فراهم‌بودن زیرساخت‌های فنی تنها دلیل کافی برای این کار نیست بلکه باید مسائل امنیتی را هم در نظر گرفت که فکر می‌کنم مجموع دلایل برای متصل‌نشدن کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی باعث شد که این پروژه متوقف شود و البته دلایل آن هم از طرف مسئولان ذی‌ربط اعلام نشود.وقتی بحث اتصال کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی مطرح شد، کسی این موضوع را در نظر نگرفت که آیا قرار است آپشن‌ها و امکانات جدید هم به این کارت‌ها اضافه شود یا نه. به اعتقاد من بهتر بود که برای وصل‌شدن کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی امکان شارژ مالی کارت بانکی برای سوخت‌گیری فراهم شود. نداشتن زیرساخت و امکانات دلیل واقعی اجرانشدن این طرح نیست. فکر نمی‌کنم در این زمینه ما مشکل فنی داشته باشیم بلکه در بخش اجرایی مشکل داریم. متاسفانه نهادهایی که باید دست به دست هم دهند تا یک کیف‌پول الکترونیکی تولید کنند، کنار یکدیگر جمع نمی‌شوند و نتیجه‌اش همین می‌شود که برای طرح‌های مختلف فقط حرف می‌زنیم و افتتاحیه می‌گیریم اما درنهایت به جایی نمی‌رسیم.

تفاوت در ساختار کارت سوخت و عابربانک

 مدیر یکی از شعب بانکی، درباره اینکه چرا کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی متصل نشد، می‌گوید:

وقتی بحث اتصال کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی مطرح شد، به نظر کار ساده‌ای می‌آمد اما حقیقت اینجا است که کارت‌های بانکی فقط برای دریافت وجه و انتقال پول قابل استفاده هستند نه اینکه سهمیه بنزین به آن‌ها واریز شود.برای اینکه کارت‌های سوخت به کارت‌های بانکی متصل شوند، نیاز به ایجاد نرم‌افزار و سخت‌افزارهای مخصوص به این کار بود و نمی‌شد به همین راحتی بیاییم و از متصل‌شدن این کارت‌ها به همدیگر خبر بدهیم. به نظر من کسانی که این طرح را مطرح کردند، نمی‌دانستند ساختار کارت بانکی با کارت سوخت تفاوت دارد؛ زیرا کارت‌های بانکی موجود تنها برای عملیات پرداخت و برداشت طراحی شده‌اند و امکان تشخیص آنلاین سوخت‌گیری را ندارند.