ثروتمندترین مدیران در دنیای خودرو
هر سال در نشریهها و وبسایتهای معتبر جهان، فهرستهای جالبی از ثروتمندترین افراد جهان در حوزههای مختلف منتشر میشود. فهرست ثروتمندترین ورزشکاران، شرکتهای فناوری، هنرپیشهها، هنرمندان دنیای موسیقی و حتی کشورهای جهان، همیشه زمینهساز بحثهای طولانی در میان مردم میشود.
در این مقاله، نگاهی به ثروتمندترین افراد در دنیای خودرو خواهیم داشت. شاید این فهرست کمی متفاوت باشد، اما آگاهی از ثروتمندترینهای افراد و خانوادههایی که بخشی از درآمد اصلیشان دنیای خودرو است، درک بهتری از وضعیت جهانی این صنعت ارائه میدهد. این فهرست باتوجه به نوشتههای معتبرترین خبرگزاریها، وبسایتها و نشریهها مثل فوربز، ساندی تایمز و بلومبرگ و بادرنظر گرفتن مجموع دارایی براساس دلار آمریکا گردآوری شده است؛ ترتیب معرفی افراد و خانوادهها از کم به زیاد است.
راجر پنسکی
مجموع دارایی: ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار
راجر پنسکی، یکی از معروفترین افراد در تاریخ موتوراسپرت و مسابقات اتومبیلرانی ایالات متحده است. این شهروند آمریکایی پیش از اینکه به یک مدیر موفق تبدیل شود، پشت فرمان خودروهای مسابقهای رقابت میکرد. پنسکی که امروز ۸۲ سال سن و از دو ازدواج، پنج فرزند دارد، دههی ۱۹۶۰ تیمهای مسابقه در ایندیکار (IndyCar) و نسکار (NASCAR) بنیان نهاد. درکنار تیمهای مسابقه Team Penske و DJR Team Penske، این تاجر موفق دنیای خودرو که با لقب «کاپیتان» هم شناخته میشود، امروز مالک گروه بزرگ Penske Automotive Group و یک کلکسیونر مدلهای ارزشمند است. شرکت پنکسی اتوموتیو، زنجیرهای بزرگ از نمایشگاهها و نمایندگیهای فروش خودرو در کشورهای مختلف مثل آلمان، آمریکا و استرالیا را شامل میشود. تمام برندها و تیمهای پنسکی در شرکت خصوصی و بزرگ Penske Corporation با بیش از ۶۰ هزار کارمند فعال هستند. اوایل سال ۲۰۱۹، دونالد ترامپ اعلام کرد که راجر پنسکی نشان افتخار آزادی رئیسجمهوری دریافت میکند. پنسکی هنوز هم بهعنوان رئیس هیئت مدیره و مدیر فعالیت میکند.
خانوادهی فورد
مجموع دارایی: ۳ میلیارد دلار
شرایط و سهم خانوادهی امروز فورد از برندی که بیش از ۱۰۰ سال پیش شکل گرفته، بسیار متفاوت است. خانوادهی فورد هماکنون تنها ۲ درصد از سهم این گروه خودروسازی بزرگ، معادل ۷۴۰ میلیون دلار را در اختیار دارد؛ اما در طول سالهای گذشته، خانوادهی فورد مبالغ زیادی را بهعنوان سهامدار دریافت کردهاند. بنابراین، مجموع دارایی رئیس هیئت مدیرهی فورد و اعضای این خانواده به رقمی میلیارد دلاری میرسد. البته تخمین دقیق مبالغی که بهعنوان سهامدار به خانوادهی فورد میرسد و همچنین تعداد زیاد اعضا، برآورد مجموع داراییها را مشکل کرده است. علاوه بر این، خانوادهی فورد حدود ۴۰ درصد در رایگیری تصمیمهای کلان شرکت دخالت دارند؛ با این تفاسیر، مالکیت معنوی درخورتوجهی در برند دارند. ویلیام کِلِی فورد جونیور، فرزند ویلیام کلی فورد سینیور آخرین نوهی هنری فورد، امروز ریاست هئیت مدیرهی شرکت را در اختیار گرفته است. براساس گزارشها و گمانهزنیها، ویلیام کِلِی فورد جونیور ثروتمندترین عضو خانواده است و داراییهایش به ۱/۴ میلیارد دلار میرسد. فوربز مجموع ثروت رئیس هیئت مدیرهی فورد را در سال ۲۰۱۵ بیش از ۲ میلیادر دلار اعلام کرد؛ اگر نرخ تورم و تمام اتفاقات چند سال گذشته را درنظر بگیریم، مجموع دارایی کلی خانوادهی فورد در سال ۲۰۱۹ به ۳ میلیارد دلار خواهد رسید.
دان هنکی
مجموع دارایی: ۳ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار
بنیانگذار و مدیرعامل گروه هنکی (Hankey Group) در فهرست ثروتمندترین افراد دنیای خودرو قرار میگیرد. دان هنکی که امروز ۷۶ سال سن دارد، سال ۱۹۷۲ نمایندگی رسمی فورد که پدرش اداره میکرد را در اختیار گرفت. پس از چند سال مدیریت نمایندگی فروش محصولات فورد، هنکی به این نتیجه رسید که برای رونق بازار، باید به خریدار کمک مالی شود؛ بنابراین در سال ۱۹۷۸، دفتر خدمات مالی وستلیک (Westlake Financial Services) را بنیان نهاد. هنکی در شغل جدیدش، انواع وامهای مورد نیاز خرید خودرو برای افراد با سطح درآمد و اعتبار پایینتر از استاندارد بانکهای بزرگ را اعطا میکرد؛ این مدیر باتجربه درکنار ساختوساز و فروش خانه در لسآنجلس، هنوز در این شغل فعالیت دارد و در تمام ایالتهای آمریکا، خدمات متنوع وام خرید خودرو ارائه میکند. گروه هنکی امروز با ادعای بزرگترین مرکز مالی خصوصی ایالات متحدهی آمریکا و ارزش داراییها معادل ۸/۳۳ میلیارد دلار تا سال ۲۰۱۸، فعال است. بیزنس ژورنال در سال گذشته، تمام ثروت دان هنکی را ۳ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار برآورد کرد.
برنی اکلستون
مجموع دارایی: ۳ میلیارد و ۲۵۰ میلیون دلار
سالها تلاش برای مدیریت بهتر فرمول یک، به برنی اکلستون که امروز ۸۸ سال سن دارد، ثروتی بیش از ۳ میلیارد دلار داده است. اکلستون که پسر یک ماهیگیر بریتانیایی است، در ۱۶ سالگی و پس از پایان دوران تحصیل در رشتهی شیمی بهدنبال رؤیاهایش رفت؛ دنیای موتورسیکلت. جنگ جهانی دوم که به پایان رسید، اکلستون به شغل خرید و فروش قطعات موتورسیکلت وارد شد و مدتی بعد هم یک نمایندگی فروش رسمی برپا کرد. اکلستون با پیست معروف برندز هچ انگلستان (Brands Hatch) فاصلهی زیادی نداشت، بنابراین مدتی هم در مسابقات مختلف مثل فرمول ۳ شرکت کرد؛ پس از تجربهی چند تصادف شدید، اکلستون به این باور رسید که در زمینهی مدیریت استعداد بیشتری دارد تا رانندگی. بهعنوان یک جوان آماده به یادگیری، اکلستون خرید و فروش املاک، مدیریت حراجی خودرو و سپس نمایندگی رانندههای مسابقهای را تجربه کرد و سپس با خرید تیم برابهام (Brabham) در سال ۱۹۷۲ به دنیای فرمول یک وارد شد.
اکلستون تا سال ۱۹۸۸ مدیریت تیم برابهام را برعهده داشت و دو مقام قهرمانی جهان برای راننده هم در کارنامه ثبت کرد؛ همزمان با این مسئولیت، کارآفرین بریتانیایی و جسور با هدف ایجاد سازماندهی بزرگ برای فرمول یک، انجمن FOCA را تشکیل داد. اکلستون که تیم برابهام را با قیمتی حدود ۱۲۰ هزار دلار خریده بود، سرانجام در سال ۱۹۸۸ با دریافت مبلغ ۵ میلیون دلار، این تیم را واگذار کرد تا به برنامهی جدیدش و سازماندهی حق پخش تلویزیونی فرمول یک رسیدگی کند. اکلستون تمام وقتش را برای بازاریابی حرفهای سطح موتوراسپرت جهان گذاشت و درنهایت به مقام مدیریت اجرایی گروههای سازمانی فرمول یک رسید. اکلستون درکنار مکس موزلی، مدیر سابق فدراسیون جهانی اتومبیلرانی (FIA)، از برجستهترین شخصیتهای فرمول یک هستند که سهمی بزرگ در پیشرفت ایمنی مسابقات و حفظ جان رانندهها داشتند. سال ۲۰۱۷ تمام حق پخش و بازاریابی فرمول یک به گروه بزرگ لیبرتی مدیا (Liberty Media) فروخته شد و برنی اکلستون هم با فرمول یک خداحافظی کرد. اکلستون پرحاشیه که مصاحبههای جنجالی سیاسیاش در مورد حزب کارگر بریتانیا و هیتلر سروصدای بسیاری کرد، یکی از ثروتمندترین افراد در بریتانیا محسوب میشود و هفتهنامه ساندی تایمز (The Sunday Times) مجموع داراییهایش را بیش از ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون پوند (حدود ۳/۲۵ میلیارد دلار) اعلام کرده است.
پاوان مونجال
مجموع دارایی: ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار
مدیرعامل، مدیرکل و رئیس هیئت مدیرهی شرکت موتورسیکلتسازی هیرون موتورکورپ (Hero MotorCorp)، پاوان مونجال هندوستانی است. هیرو موتورکورپ که سال ۱۹۸۴ در قالب اتحاد با موتورسیکلتسازی هوندا ایجاد شد، هماکنون بزرگترین تولیدکنندهی وسایل نقلیهی دو چرخ در هندوستان و جهان است. پاوان مونجال در دههی ۱۹۸۰ در کنار پدرش که مدیرعامل بود، در شرکت هیرو مشغول بهکار شد؛ هیرو موتورکورپ با پاسخگوییِ همهجانبه به نیازهای مردم هند و تقاضا برای موتورسیکلتهای ارزانقیمت، خیلی زود سهم بزرگی در بازار این کشور پیدا کرد. از همه مهمتر، بندهای قرارداد با ژاپنیها بود؛ هوندا دانش و مهندسی تولید موتورسیکلت را به هند آورد و هیرو موتورکورپ هم مسئولیت بازاریابی را برعهده گرفت.
پس از نزدیک به سه دهه همکاری، هندیها که حالا چارچوب کلی و نکات اصلی موفقیت بازار موتورسیکلت را فرا گرفته بودند، انحلال اتحاد و مستقل شدن را مطرح کردند. دلیل اصلی این اتفاق، قانون ممنوعیت فروش موتورسیکلتهای هیرو در بازارهای خارجی بود که مدیران ارشد هوندا در این اتحاد تنظیم کرده بودند. اتحاد هوندا و هیرو در سال ۲۰۱۱ بهپایان رسید و شرکت هندی بدون محدویت و بهصورت مستقل فعالیتش را تا امروز ادامه داده است. محصولات هیرو موتورکورپ شامل وسایل نقلیهی دوچرخ مثل موتورسیکلت و اسکوتر میشود که در سال ۲۰۱۷ بیش از ۷ میلیون و ۲۰۰ هزار مشتری داشته است. سوددهی سالانهی این شرکت هندی بیش از ۴ میلیارد دلار است؛ بنابراین تعجبی ندارد که ثروت مدیرعامل هیرو موتورکورپ به ۳/۵ میلیارد دلار میرسد.
وِی جیانجون
مجموع دارایی: ۳ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار
رئیس هیئت مدیرهی شرکت گریت وال (Great Wall Motors)، بزرگترین تولیدکنندهی مدلهای شاسیبلند و پیکاپ در چین و مالک برند هاوال (Haval)، یکی از ثروتمندترین افراد در خودروسازی است. گروه خودروسازی گریت وال سال ۱۹۸۴ باهدف تولید پیکاپ و کامیون شکل گرفت و وِی جیانجون از سال ۱۹۹۰ به بالاترین مقام اجرایی در این برند رسید. تمرکز بر بازار محدود و گسترش خط تولید باعث شد تا گریت وال در سال ۱۹۹۸ بزرگترین تولیدکنندهی پیکاپ در چین باشد؛ پس از این و با جانگرفتن بازار خودروی چین، اهداف جیانجون بهسمت تولید مدلهای دیگر هم معطوف شد. گریت وال با هدف گسترش بازار، اولین خودروساز خصوصی چین بود که سهامش را بهصورت عمومی عرضه کرد؛ در مرحلهی بعد رشد چشمگیر گریت وال، این شرکت تولید خودروهای سدان و شاسیبلند را هم از سال ۲۰۱۰ آغاز کرد. پروندهی معروف شکایت فیات از گریت وال برای کپیبرداری در طراحی خودرو نیز مانع پیشرفت این شرکت نشد؛ دادگاه این پرونده در ایتالیا به نفع فیات رأی داد اما دادگاه چینیها نقض قانون کپیرایت را قبول نکرد.
فروش این برند در سال ۲۰۱۶ به بیش از یک میلیون دستگاه رسید تا جیانجون به ثروت بیشتری برسد و مقدمات گسترش فعالیتهای گریت وال فراهم شود. پس از شکلگیری برند زیرمجموعهی جدید وِی (WEY) و تولید اولین خودروی برقی شرکت با کد C30EV در سال ۲۰۱۷، گریت وال قرارداد همکاری با بیامو برای تولید نسخهی الکتریکی مینی در چین امضا کرد. رشد فروش گریت وال باورنکردنی است بهطوری که در سال گذشته ۱۴/۴ میلیارد دلار درآمد کلی به حسابهای شرکت واریز شد؛ درآمد گریت وال، از فروش سالانه بیش از یک میلیون دستگاه خودرو و فروش قطعات مونتاژ بهصورت CDK در کشورهای مختلف مثل ایران، مصر، اندونزی، نیجریه، روسیه و اکراین بهدست میآید. دو کارخانهی بزرگ گریت وال در بلغارستان و روسیه هم سهم بزرگی در فروش دارند. جیانجون ۸۵ درصد در گریت وال سهم دارد.
لیان ونگِن
مجموع دارایی: ۳ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار
لیان ونگن، رئیس هیئت مدیرهی شرکت صنایع سنگین سانی چین (Sany Heavy Industry)، یکی از بزرگترین تولیدکنندههای ماشینآلات سنگین مثل جرثقیل، بیل مکانیکی و بالابر با فروش بیش از ۵/۹ میلیارد در سال ۲۰۱۷ است. شرکت سانی از سال ۱۹۸۹ تا امروز فعالیت میکند و بیش از ۹۰ هزار نیروی انسانی، تأسیسات بزرگی در آمریکا، هندوستان، آلمان، اندونزی و برزیل و ۹ واحد زیرمجموعه دارد. از فعالیتهای جالب این شرکت، حمایت مالی در مسابقات نسکار آمریکا (NASCAR) است. ۲۰ درصد سهم این شرکت در اختیار ونگن قرار دارد.
خانوادهی فریدکین
مجموع دارایی: ۴ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار
دومین مجموعه و شبکه فروش بزرگ تویوتا در آمریکا با نام Gulf States Toyota یا GST و هدایت دن فریدکین فعالیت میکند. البته GST تا سال ۲۰۱۷ تام فریدکین، پدر دن را در مقام مدیر داشت. تام فریدکین، یکی از دوستان نزدیک کرول شلبی بود؛ کرول شلبی پیش از بنیاننهادن برند اختصاصی خود، پیشنهاد صندلی ریاست GST را رد و تام فریدکین را برای این عنوان توصیه کرد. سال ۱۹۶۹ فعالیت مجموعه فروش خودروهای تویوتا با مدیریت تام فریدکین آغاز شد و امروز ۱۵۴ نمایندگی در پنج ایالت آمریکا دارد. تخمین زده میشود که از هر ۸ دستگاه خودروی فروشی تویوتا در آمریکا، یک نمونه از نمایندگیهای GST به دست مشتری میرسد. دن فریدکین پس از مرگ پدرش در سال ۲۰۱۷ به مقام مدیریت GST رسید؛ این شرکت با درآمد بیش از ۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸، بهطور کامل در اختیار خانوادهی فریدکین قرار دارد. خانوادهی فریدکین علاوه بر فروش خودرو، در معاملههای مراکز تفریحی هم کسب درآمد میکنند.
ویکرام و سیدهارتها لال
مجموع دارایی: ۴ میلیارد و ۵۳۰ میلیون دلار
احتمالا نامهای ویکرام لال (Vikram Lal) و آیچر موتورز (Eicher Motors) برای طرفداران دنیای خودرو ناشناخته باشد؛ ولی همه با رویال انفیلد (Royal Enfield) و موتورسیکلتهایش آشنا هستیم. رویال انفیلد، شرکت انگلیسی تولیدکنندهی موتورسیکلت بود که سال ۱۹۰۱ تأسیس شد اما با ظهور برندهای ژاپنی، در سال ۱۹۷۱ فعالیتش را متوقف کرد. موتورسیکلتهای رویال انفیلد مشتریهای فراوانی در هندوستان داشتند، بنابراین منطقی بود که از مرگ این برند جلوگیری شود. رویال انفیلد که امروز قدیمیترین شرکت تولیدکنندهی موتورسیکلت فعال است، سال ۱۹۹۴ زیرمجموعهی شرکت هندی ایچر موتورز با مدیریت ویکرام لال شد. یک سال بعد، سیدهارتها لال، فرزند ۲۲ سالهی ویکرام به ایچر وارد شد و احیای همهجانبهی رویال انفیلد هندی کلید خورد. پس از رسیدن به مقام مدیرعامل رویال انفیلد در سال ۲۰۰۰ و سن ۲۶ سالگی، سیدهارتها لال فعالیتهای شرکت را گسترش داد. رویال انفیلد هند سال گذشته بیش ۶۱۵ هزار دستگاه موتورسیکلت فروخت و محصولاتش را در ۵۰ کشور مختلف عرضه میکند. ویکرام لال سال ۲۰۰۶ پسرش را به مقام مدیرعاملی ایچر موتورز منصوب کرد؛ ۴۷ درصد سهام ایچر موتورز به خانوادهی لال تعلیق دارد. ایچر موتورز برای تولید خودروهای سنگین، با ولوو هم همکاری میکند.
خانوادهی پژو
مجموع دارایی: ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار
شرکت پژو از زمان آغاز فعالیتش تا امروز، در چند صنعت متفاوت وارد شده است. خانوادهی پژو، تجارت خود را سال ۱۸۱۰ در زمان امپراتوری ناپلئون بر فرانسه آغاز کردند. اولین محصول تاریخ پژو، دستگاه آسیاب قهوه، نمک و فلفل بود؛ مدتی بعد، دوچرخههای ساخت پژو هم به بازار رسید. با ظهور صنعت خودروسازی، اواخر دههی ۱۸۸۰، پژو اولین وسیلهی نقلیه تاریخش (سهچرخه با موتور بخار) را تولید کرد. سال ۱۸۹۰ اولین خودروی چهارچرخ این شرکت فرانسوی با پیشرانهی بنزینی ساخت دایملر ساخته و سال ۱۸۹۶ هم اولین خودروی مستقل پژو رونمایی شد. پژو امروز عضوی از گروه فرانسوی PSA است؛ اما سهم اعضای خانواده از شرکت تنها به ۹ درصد میرسد. بخشی از درآمد خانوادهی پژو از بازار خرید و فروش سهام، املاک و سرمایهگذاری در شرکتهای نوپای هوا و فضا تأمین میشود.
وانگ چوانفو
مجموع دارایی: ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار
وانگ چوانفو را میتوان ایلان ماسک چین معرفی کرد؛ چوانفو، بنیانگذار برند BYD است. این شرکت چینی سال ۱۹۹۵ با نام «رؤیاهایت را بساز» یا Build Your Dreams و هدف تولید باتریهای شارژی (بیشتر برای تلفنهای همراه) برای رقابت با ژاپنیها شکل گرفت. چوانفو در ۲۹ سالگی برند BYD را تأسیس کرد و حالا در ۵۳ سالگی، یکی از ثروتمندترین مدیران چینی در جهان است. در اولین مرحله از اوجگیری بازار خودروی چین، چوانفو در سال ۲۰۰۳ به این صنعت وارد شد؛ تا امروز انواع خودرو، اتوبوس، دوچرخههای برقی، کامیون و جرثقیل با نشان BYD تولید شوند. برجستهترین دستاورد BYD در خودروسازی را باید تولید انبوه اولین مدل پلاگین هیبرید جهان (مدل F3DM در سال ۲۰۰۸) بدانیم؛ از همین سال بود که BYD برنامهی مهم صادرات محصولاتش به آمریکای جنوبی، آفریقا و خاورمیانه را آغاز کرد. پیشرفت این شرکت چینی بهقدری چشمگیر بود که وارن بافت، سرمایهگذار معروف آمریکایی، ۱۰ درصد از سهام BYD را خریداری کرد. فعالیتهای شرکت BYD امروز در قالب دو بخش خودروسازی و الکترونیک در واحدهای مختلف انجام میشود؛ حتی دایملر هم با BYD همکاری میکند و این دو شرکت بزرگ آلمانی و چینی، برند مشترک (سهم ۵۰/۵۰) و تولیدکنندهی خودروهای لوکس و برقی دنزا (Denza) را در سال ۲۰۱۰ تأسیس کردند. فروش بیش از ۵۲۰ هزار دستگاه خودرو و درآمد ۱۶/۳۵ میلیارد دلار BYD در سال گذشته، نقشی مهم در افزایش ثروت چوانفو داشته است.
راهول باجاج
مجموع دارایی: ۵ میلیارد و ۳۶۰ میلیون دلار
رئیس هیئت مدیرهی گروه باجاج (Bajaj Group) و یکی از باسابقهترین شرکتهای خوشهای هند، راهول باجاج است. این گروه از سال ۱۹۲۶ تا امروز با تلاش خانوادهی باجاج در صنایعی مثل خودروسازی، لوازم خانگی، فولاد و آهن، بیمه و توریست فعال بوده و شرکت باجاج اتو (Bajaj Auto) یکی از بزرگترین تولیدکنندگان موتورسیکلت و سهچرخه در دنیا است. شرکت موتورسیکلتسازی باجاج در دههی ۱۹۴۰ تأسیس شد و پس از همکاری ۳۳ ساله با برند ژاپنی کاوازاکی (کاواساکی، تلفظ صحیح ژاپنی Kawasaki)، بخش بزرگی از بازار هند را در اختیار گرفت. خانوادهی باجاج ۴۲ درصد از سهام این گروه بزرگ را دراختیار دارد.
آنتونی بَمفورد
مجموع دارایی: ۵ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار
یکی از معروفترین برندهای صنعت ماشینآلات سنگین، JCB است. این شرکت با نام کامل J.C. Bamford Excavators Limited یا شرکت تولیدکنندهی ادوات حفاری جی.سی بمفورد، سال ۱۹۴۵ با تلاش جوزف سیریل بمفورد در بریتانیا تأسیس شد. اولین محصولات JCB شامل تریلرهای کشاورزی بود که از قطعات باقیماندهی ماشینآلات جنگ جهانی تولید میشدند؛ در دههی ۱۹۵۰، اولین تراکتور JCB مجهز به بیل جلو و عقب با رنگ زرد معروفش تولید شد که آغاز رسمی شهرت این برند هم شمرده میشود. جوزف بمفورد سال ۱۹۷۵ اعلام بازنشستگی کرد و مدیریت شرکت را به پسرهایش سپرد؛ آنتونی بمفورد، امروز رئیس هیئت مدیره جیسیبی است. آنتونی با رسیدن به مقام مدیریت شرکت، فعالیتهای JCB را فراتر از بریتانیا گسترش داد و با احداث کارخانههای مجهز در ۱۸ کشور جهان مثل آمریکا، هند و آلمان و بهکارگیری ۱۲ هزار نیروی انسانی، درآمدی میلیارد دلاری (۴/۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷) کسب کرد. خانوادهی بمفورد، مالک کامل JCB هستند؛ آنتونی بمفورد در سال ۲۰۱۳ به عنوان «لرد» رسید.
ویوِک چاند سیگال
مجموع دارایی: ۶ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار
اگر با بازار خودروی هند آشنا نباشیم، قطعا نامهایی مثل ویوِک چاند سیگال و شرکت ساماواردهان مادرسان (Samavardhan Mothersun Group) به گوشمان نخورده است. ساماواردهان مادرسان با درآمد ۱۰/۵ میلیارد دلار در سال گذشته، بزرگترین شرکت تولیدکنندهی قطعات خودرو در هند است. ویوِک چاند سیگال گروه مادرِسان را سال ۱۹۷۵ با کمک مادرش تأسیس کرد؛ نامگذاری متفاوت شرکت هم بههمین دلیل است. این گروه از چند شرکت تشکیل شده که مهمترینش، مادرسان سومی (Mothersun Sumi Systems)، برند مشترک با سومیتومو ژاپن (Sumitomo) است. خودروسازان بزرگی مثل فولکس واگن، بیامو، مرسدس بنز، فورد، تویوتا و ماروتی سوزوکی از محصولات این شرکت هندی استفاده میکنند. مالک ۹۰ درصد سهام گروه مادرسان، ویوِک چاند سیگال به همراه دیگر اعضای خانوادهاش هستند.
شاهد خان
مجموع دارایی: ۶ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار
طرفداران قدیمی دنیای فوتبال بهویژه لیگ جزیره، با برخی از فعالیتهای شاهد خان کاملاً آشنا هستند و احتمالا از دیدن نام این تاجر ثروتمند در این فهرست، تعجب کردهاند. شاهد خان سال ۱۹۵۰ در پاکستان متولد شد و در ۱۶ سالگی برای ادامهی تحصیل به ایالات متحده (سال ۱۹۷۶) مهاجرت کرد؛ در زمان تحصیل، شاهد خان در شرکت تولیدکنندهی قطعات خودرو Flex-N-Gate مشغول بهکار بود. پس از پایان دوران دانشگاه، شاهد خان در سال ۱۹۷۸ به مقام مدیر واحد مهندسی Flex-N-Gate رسید و سپس شرکت خودش با نام بامپر ورکس (Bumper Works) را تأسیس کرد. دو سال بعد، خان پاکستانی شرکتی که از دوران تحصیل در آن کار میکرد را خرید و با بامپر ورکس ادغام کرد؛ درنهایت، یک شرکت بزرگ تولیدکنندهی قطعات ایجاد شد و بزرگترین خودروسازان آمریکا، مشتری شاهد خان شدند.
انواع سپرهای جلو و عقب خودروهای ساخت جنرال موتورز، فور، فیات کرایسلر، تویوتا، بیامو و نیسان در آمریکا از محصولات شرکت بزرگ Flex-N-Gate است. سبد محصولات این شرکت با درآمد ۷/۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ بهصورت خصوصی اداره میشود و کاملاً در اختیار خانوادهی شاهد خان قرار دارد. علاوه بر سپرهای خودرو، محصولات شرکت امروز شامل سیستمهای پدال و پنلهای داشبورد و کابین هم میشود. شاهد خان درکنار مدیریت یکی از معروفترین شرکتهای تولیدکنندهی قطعات خودرو، تیم فوتبال آمریکایی جکسنویل جگوارز (Jacksonville Jaguars) و تیم فوتبال انگلیسی فولام (Fulham F.C.) را خریداری کرده و برنامهی کشتی حرفهای All Elite Wrestling را هم راهاندازی کرده است.
گرت کمپ و تراویس کالانیک
مجموع دارایی: ۹ میلیارد دلار
شاید نتوان اوبر (Uber) را هماکنون یک شرکت فعال در صنعت خودروسازی تعریف کرد؛ اگر بخواهیم واقعبین باشیم، اوبر نه تاکسیهای اینترنتیاش را تولید میکند و نه مالک هر تاکسی و خودرو در ناوگان بزرگ خود است. از طرفی، این کسبوکار نوپا تأثیر چشمگیری در حملونقل شهری امروز گذاشته است و حتی نمونههای داخلی ایرانی با ایدهی اوبر هم (هرچند پرحاشیه و جدلساز) در کشورمان میبینیم. برای بزرگبودن ایدهی اوبر، این نکته را درنظر بگیرید که شاید شما بهعنوان مخاطب زومیت، از تلفن همراه هوشمندتان برای خواندن این مقاله و سفارش تاکسی اینترنتی استفاده میکنید؛ یا این مورد که اوبر بهقدری بزرگ شده است که در اهداف آیندهاش، توسعهی همهجانبهی فناوری خودران بهچشم میخورد. با این تفاسیر، اصلا جای تعجب نیست که بنیانگذاران اوبر، امروز در جمع ثروتمندان باشند.
گرت کمپ و تراویس کالانیک، اوبر را در سال ۲۰۰۹ با نام اوبرکب (UberCab) به جهان معرفی کردند؛ جالب است که ایدهی راهاندازی این کسبوکار براساس تجربهی شخصی ناخوشایند حملونقل شهری شکل گرفته بود. هدف از شکلگیری اوبر، ایجاد سفری دلپذیر با اشتراکگذاری خودرو و تقسیم هزینه برای رسیدن به قیمتی کمتر از تاکسیهای سنتی بود. نسخهی بتا اوبر سال ۲۰۱۰ و نسخهی نهایی با امکانات بسیار کمتر از خدمات امروز این اپلیکیشن، سال ۲۰۱۱ در دسترس عموم قرار گرفت. در آستانهی یک دهه فعالیت اوبر، این کسبوکار در ۶۰ کشور و ۷۸۵ شهر مختلف از سراسر جهان فعالیت دارد؛ هر ماه ۹۱ میلیون نفر از تاکسیهای اینترنتی اوبر استفاده میکنند و درآمد این کسبوکار موفق در سال گذشته به ۱۱/۳ میلیارد دلار رسید. اوبر بهتازگی با عرضهی اولیهی سهام به شرکتی عمومی تبدیل شد و ارزش بازار آن به ۷۵ میلیارد دلار رسید. گرت کمپ و تراویس کالانیک، بهترتیب مالک ۵ و ۷ درصد از سهام اوبر هستند.
جیمز سی کِنِدی
مجموع دارایی: ۹ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار
شرکت ارتباطات کاکس (Cox Communications) سال ۱۹۸۹ در صنعت روزنامه با ایدهی جیمز ام. کاکس شکل گرفت؛ اما مدتی بعد در حوزهی تلویزیون و شبکههای کابلی وارد شد. جیمز سی. کندی بهعنوان رئیس هیئت مدیره و نوهی جیمز ام. کاکس، به گسترش این شرکت در دنیای خودرو و شبکهی راهنمای نمایندگیهای فروش کمک کرد. شرکت چندخوشهای Cox Enterprises با سه زیرمجموعهی Cox Communications، Cox Media Group و بخش مربوط به خودرو با نام Cox Automotive گسترش پیدا کرده است. کاکس اوتوموتیو تمام فعالیتهای مربوط به خودرو، از راهنمای خرید و فروش تا پیدا کردن نمایندگی معتبر را شامل میشود. شرکتها و وبسایتهای Dealer، Manheim، AutoTrader و Kelley Blue Book در بخش خودرو کاکس فعال هستند. درآمد مجموعهی کاکس که در اختیار خانوادهی کندی قرار دارد، در سال ۲۰۱۸ حدود ۲۱ میلیارد دلار بود.
زنگ یوچون و هوانگ شیلین
مجموع دارایی: ۱۰ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار
شرکت تولیدکنندهی باتری Contemporary Amperex Technology یا CATL در چند سال گذشته به شهرت جهانی رسید، ولی احتمالا نامهای زنگ یوچون و هوانگ شیلین برای خیلی از افراد ناشناخته هستند. البته اگر بازار خودروهای برقی در کشورمان وجود داشت، حتما با نام CATL و بنیانگذارانش آشنا میشدیم؛ شرکت چینی CATL که تنها از سال ۲۰۱۱ فعالیتش را آغاز کرده، بزرگترین تولیدکنندهی باتریهای لیتیومیون خودروهای برقی در جهان است. اصلیترین مشتریهای CATL، خودروسازان شناختهشدهی جهان مثل فولکس واگن، گروه فرانسوی PSA یا پژو-سیتروئن سابق، هیوندای و جیلی هستند؛ علاوه بر این، برندهای چینی خودروسازی پکن یا بایک (BAIC)، خودروسازی گوانژو (GAC)، خودروسازی شانگهای (SAIC) و فوتون (Foton) هم از محصولات CATL استفاده میکنند. شرکت بزرگ CATL با ۱۰ هزار کارمند، هماکنون دو مرکز تحقیقاتی در چین و برلین دارد و بهزودی باتری موردنیاز بیامو i5 و مینی الکتریکی را هم تأمین خواهد کرد. برای تولید باتریهای بیشتر و عمل کردن به قرارداد ۴ میلیارد دلاری با بیامو و همچنین فولکس واگن، چینیها کارخانهای مجهز در آلمان احداث میکنند. از سال گذشته، ارزش سهام CATL بهشکل چشمگیری افزایش یافته است؛ بهطوری که سهم ۲۶ و ۱۲ درصدی زنگ یوچون و هوانگ شیلین بهترتیب ۷ میلیارد و ۳/۲ میلیارد دلار ارزش دارد.
چونگ مونگ کو
مجموع دارایی: ۱۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار
چونگ جو یونگ سال ۱۹۴۷ شرکت ساختوساز ساختمانی هیوندای را تأسیس کرد. هیوندای در قالب شرکت خودروسازی، سال ۱۹۶۷ شکل گرفت و اولین محصولش با همکاری فورد در سال ۱۹۶۸ رونمایی شد. درکنار خودروسازی، گروه هیوندای که امروز شامل کیا (۳۳/۸۸ درصد سهام) و جنسیس هم میشود، در بخش ساختوساز ساختمان، ورزشی (مالک چند تیمهای فوتبال، بیسبال، بکستبال و والیبال)، تولید قطعات مختلف (مثل شرکت هیوندای موبیس؛ Mobis) و سازمانهای مالی هم فعال است. چونگ جو یونگ سال ۲۰۰۱ درگذشت و پسرش چونگ مونگ کو، رئیس هیئت مدیرهی گروه هیوندای و بزرگترین خودروساز کرهجنوبی شد. محصولات مجموعهی بزرگ هیوندای با مدیریت مونگ کو و دیگر اعضای خانواده در سال ۲۰۱۸ بیش از ۸۷ میلیارد دلار فروش داشت.
خانوادهی شفلر
مجموع دارایی: ۱۵ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار
گروه آلمانی شفلر (Schaeffler Group) سال ۱۹۴۶ تأسیس شد و امروز با مدیریت گئورگ شفلر و مادرش، ماریا-الیزابت شفلر اداره میشود. مجموعهی بزرگ شفلر به تولید انواع یاتاقان شهرت دارد اما در سال ۲۰۰۸ با پرداخت مبلغی حدود ۱۲ میلیارد دلار، برند معروف تایرسازی کانتیننتال آلمان را دراختیار گرفت. البته تغییرات زیادی بین معاملهی این دو شرکت آلمانی ایجاد شد و شفلر بهتدریج درصدی از سهامش را فروخت؛ هماکنون سهم شفلر از کانتیننتال به ۴۶ درصد رسیده است. براساس گزارش فوربز، دارایی خانوادهی شفلر در طول چند سال گذشته کاهش یافته است و در حال حاضر حدود ۱۵/۲ میلیارد دلار برآورد میشود.
لی شوفو
مجموع دارایی: ۱۵ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار
لی شوفو یکی از مدیران موفق چین است که در سال ۱۹۸۶، برند و شرکت جیلی را بنیان نهاد. شوفو در ۲۳ سالگی، جیلی را بهعنوان شرکت تولیدکنندهی یخچال و فریزر پایهگذاری کرد؛ سیاست فروش محصولات ارزانقیمت در چین موفق بود و در دههی ۱۹۹۰، جیلی به صنعت تولید موتورسیکلت وارد شد. بهلطف بازار بزرگ و در حال رشد چین، جیلی در سال ۱۹۹۸ اولین خودروی خود با نام Geely HQ را رونمایی کرد و خیلی زود به سودآوری رسید. هدف بعدی جیلی، شناختهشدن در سطح جهانی بود که بههمین منظور، شوفو تصمیم گرفت برندی معروف را به زیرمجموعهی شرکت اضافه کند. در دورانی که صنعت جهانی، بهویژه خودروسازان آمریکایی شرایط خوبی نداشتند و برخلاف پیشبینی بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان، جیلی پیشنهاد خرید ولوو را به فورد ارسال کرد.
گفتوگوهای مقامات جیلی و فورد تنها دو سال طول کشید؛ سال ۲۰۱۰ شرکت سوئدی و پرطرفدار ولوو بهطور کامل و با معاملهای به ارزش ۱/۸ میلیارد دلار به زیرمجموعهی جیلی تبدیل شد. قرار گرفتن ولوو زیر چتر حمایت چینیها، اتفاق مثبتی بود؛ جیلی سرمایهی کامل برای تولید و توسعهی پلتفرمی جدید را دراختیار ولوو قرار داد و خودروهای ارزشمند سوئدی با کیفیت ساخت بالا به بازار جهانی عرضه شدند. رشد سریع جیلی همچنان ادامه دارد؛ در چند سال گذشته، این شرکت چینی ۵۱ درصد از سهام لوتوس، ۴۹/۹ درصد از سهام پروتون، استارتاپ آمریکایی و تولیدکنندهی خودروهای پرنده ترافوجیا (Terrafugia) و ۸/۲ درصد از سهام گروه ولوو (کامیون و اتوبوسسازی) را به فهرست زیرمجموعهها اضافه کرده است. شاید مهمترین سرمایهگذاری جیلی، خرید ۹/۷ درصد از سهام دایملر است؛ بهطوری که هماکنون، لی شوفو بزرگترین سهامدار دایملر محسوب میشود. همچنین جیلی برند جدید لینک اند کو (Lynk & Co) را هم راهاندازی کرده که روی تولید و فروش خودروهای تمام برقی متمرکز است.
خانوادهی انیِلی
مجموع دارایی: ۱۹ میلیارد دلار
دوران امپراتوری خانوادهی انیلی از سال ۱۸۹۹ و با شکلگیری فیات آغاز شد. جووانی انیلی شرکت فیات را در تورین تأسیس کرد و پس از سالها مدیریت، در سال ۱۹۴۵ درگذشت. پس از جنگ جهانی دوم، فیات بدون مدیریت عضوی از خانوادهی انیلی فعالیتش را از سر گرفت تا اینکه جانی انیلی مشهور به «لاووکاتو» (بهمعنی وکیل در زبان ایتالیایی) و نوهی جووانی انیلی، بالاترین مقام اجرایی شرکت شد. لاووکاتو باوجود شرایط بسیار سخت سیاسی ایتالیا، فیات را به سودآوری چشمگیری رساند؛ با افزایش ثروت و دارایی انیلیها، فیات برند اصیل فراری را در سال ۱۹۸۸ خریداری کرد. جانی انیلی مهمترین شخصیت آن دوران در اقتصاد ایتالیا، نماد سرمایهداری و درنظر بسیاری از مردم، پادشاه واقعی کشور بود. با آغاز قرن ۲۱، شرایط کمی تغییر کرد و اتحاد ناموفق فیات و جنرال موتورز تاریخی شد؛ پس از دریافت ۲ میلیارد دلار جریمه از جنرال موتورز و با مدیریت جدید، دوران احیای فیات آغاز شد.
سرجیو مارکیونه که امروز بهعنوان ناجی فیات و کرایسلر از او یاد میشود، با برنامههای مالی موفق و تولید خودروهای جذاب مثل نسل جدید فیات 500، نقشی مهم در تاریخ این شرکت دارد. با تلاشهای مارکیونه، فیات و کرایسلر کنار هم قرار گرفتند و یکی از بزرگترین گروههای خودروسازی جهان شکل گرفت. هماکنون جان الکان، نوهی جانی انیلی، رئیس هیئت مدیرهی فیات کریسلر و شرکت بزرگ اکسور (Exor) است؛ این مدیر ۴۳ ساله و ادامهدهندهی راه خانوادهی انیلی، در مقام رئیس هیئت مدیرهی فراری نیز فعالیت میکند و در باشگاه فوتبال یوونتوس هم سهام دارد. رویترز در سال ۲۰۱۸، مجموع دارایی خانوادهی انیلی را ۱۷ میلیارد یورو اعلام کرد.
ایلان ماسک
مجموع دارایی: ۲۱ میلیارد دلار
ایلان ماسک بهعنوان یکی از تأثیرگذارترین، پرحاشیهترین و جنجالبرانگیزترین مدیران صنعت خودرو و دنیای فناوری، در انواع فهرستهای ثروتمندان دنیا قرار دارد. ماسک که امروز از قدرتمندترین افراد جهان است، سال ۱۹۷۱ در آفریقای جنوبی بهدنیا آمد؛ ماسک پس از مشکلات خانوادگی با پدرش، برای تحصیل دانشگاهی به کانادا و سپس آمریکا رفت. ماسک در دورهی رشد چشمگیر اینترنت، بهدنبال شکلدهی کسبوکار رفت؛ Zip2 اولین شرکت ماسک بود. در سال ۱۹۹۹ شرکت خدمات مالی آنلاین X.com را تأسیس کرد که سرانجامش به پیپل (PayPal) رسید. شرکت بعدی ماسک، اسپیس ایکس (SpaceX) در سال ۲۰۰۱ بود و سپس برند تسلا موتورز در سال ۲۰۰۳ شکل گرفت. با کمک خودروساز بریتانیایی لوتوس، اولین خودروی الکتریکی تسلا با نام رودستر عرضه شد که با عملکرد فنی درخورتوجه در سرعت و شتابگیری درکنار ظرفیت پیمایش مناسب، قدمی بزرگ برای گسترش فناوری برقی بود.
تسلا موتورز به «تسلا» تغییر نام داد و سبد محصولاتش را با مدلهای S، X و 3 متنوع کرد. تسلا مدل S خودرویی بود که نوید آیندهای روشن در فناوری برقی میداد و پس از عرضهی مدل 3، خودروسازان بزرگ درک بهتری از بازار رقابتی آینده پیدا کردند. ماسک با وجود مشکلات فراوان، باز هم خط تولید خودروهای برقی تسلا را زنده نگه داشت؛ تسلا به جایی رسید که امروز بزرگترین خودروسازان دنیا در حال تلاش هستند تا فاصلهی خود را با این شرکت نوپای آمریکایی کمتر کنند. مجموع دارایی ایلان ماسک را باید با توجه به چند شرکت مهمی که دراختیار دارد، برآورد کرد. سهم ماسک از تسلا ۱۹ درصد و حدود ۹ میلیارد دلار است؛ فوربز داراییهای کامل ماسک را از مدیریت در شرکتهای مختلف مثل اسپیکس ایکس، ۲۱ میلیارد دلار اعلام کرده است.
اشتفان کوانت و زوزانه کلاتن
مجموع دارایی: ۳۸ میلیارد دلار
خانوادهی کوانت پس از جنگ جهانی دوم از مهمترین سهامداران بیامو و دایملر-بنز بودند که در ادامهی حیات خودروسازی آلمان هم نقش بزرگی دارند. هربرت کوانت، پدر اشتفان کوانت، همان ناجی تاریخی بیامو است؛ سال ۱۹۵۹ بیامو در آستانهی ورشکستگی و ادغامشدن با دایملر-بنز بود. برخلاف توصیههای تمام مشاوران و بانکداران، هربرت کوانت به تقاضای اتحادیهی کارگران عمل کرد؛ بنابراین نهتنها بیامو با دایملر ادغام نشد، بلکه هربرت کوانت با وجود احتمال ازدستدادن داراییهایش، سهام خود از شرکت خودروساز باواریا را تا ۵۰ درصد افزایش داد. خانوادهی کوانت تمام سرمایهی موجود را برای موفقیت بیامو درنظر گرفتند و حتی در دهه ۱۹۷۰، سهمی که از دایملر داشتند را نیز برای توسعهی بیشتر فعالیتها فروختند. پس از مرگ هربرت کوانت در سال ۱۹۸۲، همسرش یوهنا کوانت با مجموع دارایی ۱۴ میلیارد دلاری به یکی از ثروتمندترین زنان اروپا تبدیل شد. با مرگ یوهنا کوانت در سال ۲۰۱۵، دو فرزندش اشتفان کوانت و زوزانه کلاتن، تمام داراییهای این خانواده شامل حدود ۴۳ درصد سهام بیامو را به ارث بردند. پسر و دختر هربرت کوانت علاوهبر سهام بیامو، منابع درآمد دیگری نیز دارند؛ برای مثال، زوزانه کلاتن در شرکت صنایع شیمیایی آلتانا (Altana) سهام دارد.
خانوادهی کوانت معمولا از حضور در همایشهای عمومی و مصاحبه با رسانهها خودداری میکنند. براساس نتایج بررسی بسیاری از کارشناسها و گزارش مفصل ۱۲۰۰ صفحهای در سال ۲۰۱۱، ثروت این خانواده (بیامو دخیل نبوده است) در جنگ جهانی دوم با کمک به نیروهای نازی برای تولید لوازم مورد نیاز ماشینآلات جنگی و استفاده از نیروی کار اجباری، شکل گرفته است. فیلم مستند «سکوت کوانتها» یا The Silence of the Quandts از ارتباط این خانواده با نازیها و نیروی کار اجباری در کارخانهها پردهبرداری میکند.
خانوادههای پورشه و پیئش
مجموع دارایی: ۵۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار
نقطهی ابتدایی ثروت هنگفت خانوادههای پورشه و پیئش را باید از فردیناند پورشه، خالق فولکس واگن بیتل شناسایی کرد. فری پورشه، پسر فردیناند پورشه، شخصیت اصلی تلاش برای مستقلشدن شرکت پورشه و تولید اولین خودروی این شرکت، مدل جذاب 356 بود. پیوند خانوادههای پورشه و پیئش، با ازدواج لوئیزه، دختر فردیناند پورشه با اَنتون پیئش ایجاد شد. آنتون پیئش از سال ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۵، شرکت فولکس واگن را مدیریت میکرد؛ بنابراین ازدواج او با لوئیزه پورشه، ارتباط محکمی بین دو خانواده و شرکت خودروسازی ایجاد کرد و درواقع باعث شد تا شرکت پورشه، زیرمجموعهی گروه فولکس واگن شود. فردیناند پئیش که هفتهی گذشته در ۸۲ سالگی درگذشت، فرزند آنتون و لوئیزه بود؛ او مدیری شایسته برای فولکس واگن بود و نقشی مهم در پیشرفت آئودی و پورشه داشت.
هماکنون سهم خانوادهی پورشه و پیئش از فولکس واگن، ۳۰/۸ درصد است که حدود ۲۸ میلیارد دلار ارزش دارد؛ اما مجموع دارایی این دو خانواده با توجه به سرمایهگذاری در انواع شرکتهای دیگر به ۵۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار میرسد. فولکس واگن با وجود رسوایی بزرگی که در سال ۲۰۱۵ به بار آورد، سال گذشته ۱۰ میلیون و ۸۰۰ هزار دستگاه خودرو فروخت و درآمدی حدود ۲۶۸ میلیارد دلار کسب کرد.
شخصیتهای برجسته در سالهای آینده
چند مدیر مهم و ثروتمند دیگر هم میتوانند در فهرست سالهای بعدی اضافه شوند. جیمز دایسون، بنیانگذار شرکت بریتانیایی Dyson با مجموع دارایی ۱۶/۴ میلیارد دلار، در صورت تولید خودرو به این فهرست اضافه میشود. دایسون با سرمایهگذاری ۲/۷ میلیارد دلاری بهدنبال تولید خودروی برقی است که تا سال ۲۰۲۱ رونمایی خواهد شد. جیم رتکلیف با ثروت ۲۳/۶ میلیارد دلار، دیگر شخصیت مهمی است که در صورت تولید شاسیبلند آفرودش، به باشگاه ثروتمندان دنیای خودرو وارد خواهد شد. سرگی برین و لری پیچ هم با برند ویمو (Waymo) و مجموع دارایی ۱۰۳ میلیارد دلار، بهدنبال تولید خودرویی با فناوری خودران هستند؛ ویمو هم مثل اوبر، خودرویی تولید نمیکند و تنها فناوریاش را با محصولات دیگر برندها ارائه میدهد که شاید این روند در آینده تغییر کند.
نظرات