انواع پدال خودرو، شرایط استفاده و ایرادهای رایج گاز و ترمز و کلاچ

پدال خودرو یکی از ملموس‌ترین قطعات و اجزای خودرو به‌شمار می‌رود که هر فردی با آن آشنایی دارد. پدال‌ها بخش جدایی‌ناپذیر هنگام رانندگی هستند و وجود ایراد و مشکل در آن‌ها می‌تواند بسیار خطرناک باشد. برای مثال گیر‌کردن پدال ترمز، گاز یا کلاچ از ترسناک‌ترین اتفاقات هنگام رانندگی است که نداشتن اطلاعات کافی درباره آن‌ها احتمالا اتفاقات بدی را می‌تواند به‌همراه داشته باشد. درادامه، به مشکلات رایج پدال‌های خودرو اشاره خواهیم کرد.

پدال‌ها اهرم‌هایی در خودرو هستند که با کمک نیروی پای انسان حرکت می‌کنند. خودروهای دنده‌ای سه پدال گاز، ترمز و کلاچ دارند و پدال کلاچ در خودروهای خودکار حذف شده است. در خودروهای دنده‌ای پدال گاز در سمت راست، پدال ترمز در وسط و پدال کلاچ در سمت چپ و در خودروهای خودکار پدال گاز در سمت راست و ترمز در سمت چپ قرار دارد. هرکدام از این پدال‌ها وظیفه خاصی به‌عهده دارند که بدون آن‌ها، رانندگی سخت و غیرممکن می‌شود.

پدال گاز به دریچه گاز متصل است. میزان هوای ورودی به پیشرانه با دریچه گاز تنظیم می‌شود. برای مثال، هنگامی که پدال گاز را فشار می‌دهیم، دریچه گاز باز می‌شود و به‌دنبال آن هوای ورودی به پیشرانه خودرو نیز بیشتر خواهد شد. پس از ورود هوای زیاد به پیشرانه، مصرف سوخت و سرعت خودرو نیز افزایش پیدا می‌کند. گاهی اوقات ممکن است این پدال به‌درستی کار نکند و عملکرد خودرو با اختلال مواجه شود که در این صورت باید ببینیم مشکل از کجا است.

یکی از مشکلات پدال گاز، به‌هم‌خوردن تنظیمات پدال گاز در قسمت دریچه گاز است. بعد از باز‌شدن دریچه گاز یا به‌عبارتی فشار‌دادن پدال گاز، خودرو باید سریع‌تر حرکت کند؛ اما هنگامی که به‌صورت ناگهانی پدال گاز را فشار می‌دهیم و قدرت پیشرانه کم می‌شود، می‌تواند به‌دلیل وجود مشکل در دریچه گاز باشد. اگر هوا و سوخت کافی به پیشرانه نرسد، قدرت آن کم می‌شود.

دلایل گیرکردن پدال گاز

گیرکردن پدال گاز دلایل زیادی می‌تواند داشته باشد که ازجمله می‌توان به عمل‌نکردن سنسور پدال گاز، گرفتگی دریچه گاز، شکستگی پدال و آسیب دیدن سیم (کابل) گاز اشاره کرد. 

چرا بعد از فشاردادن پدال گاز، سرعت خودرو زیاد نمی‌شود؟

اگر بعد از فشار‌دادن پدال گاز، سرعت خودرو زیاد نمی‌شود، باید آرام‌آرام پدال را برای زیاد‌کردن سرعت فشار دهید. این اتفاق می‌تواند به‌دلیل مشکلاتی مانند ترکیب‌شدن آب با بنزین، وجود مشکل در فیلترهای هوا و سوخت، فرسودگی پمپ بنزین و به‌هم‌خوردن زمان‌‌بندی احتراق ایجاد شود.

هنگام گیرکردن پدال گاز چه باید کرد؟

هنگام گیر‌کردن پدال گاز، باید از ترمزدستی استفاده کنید و دنده را در حالت خلاص قرار دهید و سپس پیشرانه را خاموش کنید. اگر جعبه‌دنده خودرو دستی است، بعد از فشار‌دادن پدال گاز، خودرو را در حالت خلاص قرار دهید. با انجام این کار، احتمالا مشکل حل می‌شود. اگر خودرو خودکار باشد، ممکن است با خلاص‌کردن دنده و استفاده از ترمزدستی و خاموش‌کردن خودرو، این مشکل برطرف شود.

چرا خودرو بی‌دلیل گاز می‌خورد؟

یکی از رایج‌ترین دلایل گازخوردن خودرو، وجود مشکل در دریچه گاز است. هنگام فشار‌دادن پدال گاز به توان دنده توجه کنید. اگر دور پیشرانه با دنده هماهنگ نباشد، چراغ پیشرانه روشن و مشکل دوچندان می‌شود.

پدال ترمز به‌گونه‌ای طراحی شده است که باید با کمترین فشار پا عمل کند و با مقدار نیروی واردشده به پدال ترمز می‌توان بیشترین کنترل را روی خودرو داشت؛ اما گاهی اوقات ممکن است پدال ترمز به‌درستی عمل نکند که باید دلایلش بررسی شود. درادامه، برخی را مشکلات متداول پدال ترمز خودرو را بررسی می‌کنیم.

دلایل سفتی پدال ترمز

سفتی پدال ترمز می‌تواند به‌دلیل ضعیف‌بودن بوستر ترمز، نشتی شیلنگ خلأ، درست عمل نکردن دریچه بررسی‌کننده و درست نصب نشدن اجزای ترمز باشد. 

چرا ترمز ضعیف عمل می‌کند؟

گاهی اوقات ممکن است که ترمز خودرو به‌خوبی عمل نکند و نتواند خودرو را به‌خوبی متوقف کند. این عیب می‌تواند به‌دلایل زیر رخ دهد:

• تمام یا کم‌شدن روغن ترمز
• وجود نقص فنی در سیلندر اصلی ترمز
• وجود هوا در مخزن روغن ترمز
• تمام‌شدن لنت ترمز

چرا پدال ترمز نرم است؟

نرم‌بودن پدال ترمز می‌تواند به‌دلایل زیر باشد:

• وجود نشتی در شیلنگ‌ها
• ورود هوا به مدار هیدرولیک
• تمام‌شدن لنت ترمز یا خوردگی لنت
• کثیف‌بودن روغن ترمز

چرا پدال ترمز ارتعاش دارد؟

• وجود ارتعاش در پدال ترمز می‌تواند به‌دلایل زیر باشد:
• شل‌شدن اتصالات فرمان
• خرابی، شل‌شدن پیچ و به‌هم‌خوردن تعادل چرخ‌ها
• خوردگی دیسک‌های ترمز

پدال کلاچ میان پیشرانه خودرو و جعبه‌دنده ارتباط برقرار می‌کند. یکی از اشتباهات رایج رانندگی و نگه‌داری از خودرو، استراحت‌دادن پا روی کلاچ یا تکیه‌دادن پا روی کلاچ است. بهتر است برای استراحت‌دادن پا از مکان‌های استراحتی استفاده کنید که در خودروها برای پا وجود دارد. همچنین به تنظیم صندلی خودرو نیز توجه کنید؛ چراکه گاهی تنظیم‌نبودن صندلی می‌تواند عادت قرار‌دادن پا روی کلاچ را شکل دهد.

گاهی اوقات پدال کلاچ (کلاج) پایین می‌رود؛ ولی دنده عوض نمی‌شود که این عیب می‌تواند به‌دلیل قطع‌شدن اتصال کابل کلاچ و تمام‌شدن روغن در مدار هیدرولیک یا وجود نشتی در آن باشد.

صفحه‌کلاچ قطعه‌ای است که روی لنت‌ها را می‌پوشاند. این قطعه مصرفی در گذر زمان تمام می‌شود و معمولا باید بعد از طی‌کردن هر شصت‌هزار کیلومتر تعویض شود. ازجمله نشانه‌های تمام‌شدن صفحه‌کلاچ می‌توان به این‌ها اشاره کرد:

• احساس لرزش در اتاق خودرو
• سفت‌شدن پدال کلاچ
• درجازدن دنده
• هم‌خوانی‌نداشتن دور پیشرانه و سرعت خودرو

برای تنظیم سیم کلاچ (کلاج)، پایانه اتصال سیم کلاچ را پیدا کنید. پایانه اتصال دو مهره دارد که تنظیم به‌کمک آن‌ها انجام می‌شود. مهره کوچک را خلاف عقربه‌های ساعت بچرخانید تا شل شود. سپس، مهره بزرگ‌تر را در جهت عقربه‌های ساعت بچرخانید. این کار باعث می‌شود که پدال کلاچ بالاتر آزاد شود. پدال کلاچ را امتحان کنید. اگر وضعیت آن درست نبود، باید مراحل را تکرار کنید.

در شرایط زیر، باید سیم کلاچ خودرو را تنظیم کرد:

• هنگامی که کلاچ به‌راحتی آزاد نمی‌شود
• لغزش کلاچ
• پدال در حالت استاندارد نیست

یکی از نکات مهمی که هنگام گیر‌کردن پدال‌ها باید به آن توجه کنید، بررسی کف‌پوش‌های خودرو است. اگر کف‌پوش‌ها استاندارد نباشند، در جای خود حرکت می‌کنند و زیر پدال می‌روند که ممکن است مانع از حرکت پدال‌ها شود.

امروزه با پیشرفت فناوری و مکانیزه‌شدن زندگی انسان‌ها، رانندگی در خیابان‌های شلوغ بسیار طاقت‌فرسا است؛ مخصوصا اگر مجبور باشید ساعت‌های زیادی را صرف رانندگی کنید. در این شرایط، خودرو دنده‌ای انتخاب مناسبی نیست و بهتر است به فکر خرید خودرو مجهز به جعبه‌دنده خودکار باشید؛ به‌خصوص در کلان‌شهرها. فرض کنید در شهر بزرگی ساعت‌ها در ترافیک هستید و جعبه‌دنده خودرو شما دنده‌ای است. در این صورت، مدام باید دنده عوض کنید و پاهایتان روی کلاچ باشد؛ ولی اگر جعبه‌دنده خودرو شما خودکار باشد، با خیال آسوده و بدون استرس می‌توانید رانندگی کنید. 

رانندگی با خودرو مجهز به جعبه‌دنده خودکار با وجود سادگی، تفاوت‌هایی با رانندگی با خودروهای مجهز به جعبه‌دنده دستی دارد. خودرو خودکار دو پدال (گاز و ترمز) دارد. در قسمت کنسول مرکزی، محلی برای دسته‌دنده دیده می‌شود که علامت‌هایی با حروف (P – پارک)، (R – دنده‌عقب)، ( N – خلاص)، (D – دنده حرکت به جلو)، ( M – دنده‌های دستی) دارد. دقت کنید این علامت‌ها در اکثر خودروهای خودکار مشترک هستند. درادامه با علائم روی دسته‌ دنده خودرو خودکار بیشتر آشنا خواهیم شد:

• حالت P: زمانی که خودرو را روشن می‌کنید و دسته‌دنده را روی این حالت می‌گذارید، خودرو نمی‌تواند حرکت کند (حتی اگر گاز بدهید).
• حالت N: در هنگام روشن‌ماندن خودرو و قرار‌دادن دنده در این حالت، خودرو بدون هیچ تغییری در حالت خود باقی می‌ماند. حالت خلاص مانند این است که در جعبه‌دنده دستی شما هیچ دنده‌ای را انتخاب نکرده‌اید.
• حالت R: استفاده از این حالت، همانند خودرو دنده‌ای برای عقب‌راندن است.
• حالت D: در صورت قرار‌دادن دسته‌دنده در این حالت و زمانی که پای خود را از روی ترمز برداریم، خودرو به‌سمت جلو حرکت خواهد کرد.

در بعضی از خودروهای دنده‌خودکار مخصوصا خودروهای اسپرت، سازنده خودرو گزینه‌ای روی دسته‌دنده برای حالت اسپرت یا تغییر وضعیت نوع رانندگی (کلاسیک و شهری و اسپرت) قرار داده است.

دقت کنید که شماره‌های ۱ و ۲ و ۳ روی دسته‌دنده برای زمانی هستند که به قدرت بیشتر از پیشرانه خودرو نیاز داشته باشید و می‌توانید دنده را به‌صورت دستی عوض کنید. برای روشن‌شدن خودرو، دنده را روی حالت N یا P قرار دهید و سپس استارت بزنید. برای شروع به حرکت و تغییر دنده خودرو، با زدن دکمه کناری دسته‌دنده آن را آزاد کنید و می‌توانید آن را به‌راحتی تغییر دهید. در نظر داشته باشید در تمام خودروهای دنده‌خودکار، دکمه کنار دسته‌دنده وجود ندارد. در این نوع خودروها، به فشار‌دادن دکمه نیازی نیست و درواقع، قرار‌دادن دکمه کنار دسته‌دنده برای امنیت بیشتر است؛ البته این بدان‌معنی نیست که خودروهای دنده خودکار فاقد دکمه کنار دسته‌دنده امنیت ندارند.

زمانی که پای خود را از روی پدال ترمز بر می‌دارید، خودرو به‌آرامی شروع به حرکت خواهد کرد و برای حرکت با سرعت بیشتر، باید پایتان را بیشتر روی پدال گاز فشار دهید. برای جاده‌های معمولی، دنده را روی حالت D قرار دهید و دیگر به قرار‌دادن دنده به وضیعت دستی نیازی ندارید تا سرعت بیشتر از حد مجاز نداشته باشید.

توجه کنید جعبه‌دنده خودروهای دنده خودکار بسیار حساس هستند و از رانندگی هیجانی بپرهیزید و هیچ‌وقت جعبه‌دنده خودرو را زیر فشار قرار ندهید. برای سلامتی و طول عمر بیشتر گیبرکس خودرو دنده‌خودکار هر چند ماه یک‌بار روغن جعبه‌دنده را بازبینی کنید. نوع روغن جعبه‌دنده را حتما از نمایندگی سؤال کنید.

توصیه دیگر اینکه هرگز به بهانه شتاب اولیه بیشتر، در زمان گاز‌دادن حالت (Drive) را انتخاب نکنید. نگه‌داشتن پدال گاز در وضعیت خلاص و سپس انتخاب D برای شروع به حرکت یا راه‌افتادن می‌تواند خسارت و آسیب جبران‌ناپذیری به جعبه‌دنده خودکار خودرو شما وارد کند. توصیه دیگر اینکه قبل از توقف کامل خودرو، حالت P (پارک) را درگیر نکنید.

برای یدک‌کشیدن بارهای سنگین از دنده‌های کمکی استفاده نکنید؛ زیرا احتمال دارد جعبه‌دنده آسیب ببیند؛ بنابراین، زمانی که تغییر زیادی در این وزن ایجاد می‌شود، تأثیرات مخربی روی جعبه‌دنده خواهد داشت. به‌کارگیری دنده‌های کمکی در چنین مواقعی این اطمینان را به‌وجود می‌آورد که مجموعه جعبه‌دنده برای حمل بار از دورهای بالاتر پیشرانه استفاده می‌کند.

حتما مراقب باشید وزن خودرویی که یدک می‌کشید، بیش از اندازه و تحمل خودرو شما نباشد. جعبه‌دنده خودرو دنده خودکار فوق‌العاده حساس است و در چنین شرایطی آسیب جدی می‌بیند. طول عمر جعبه‌دنده خودرو شما بستگی به نوع رانندگی و مراقبت شما دارد.

جعبه‌دنده خودکار خودرو هنگام بالارفتن از سربالایی و مسیرهای پرشیب و تپه‌ها و مسیرهای کوهستانی سخت، در وضعیتی مشابه و یدک‌کشیدن بارهای سنگین قرار می‌گیرد. پس زمانی که در حال بالارفتن از سربالایی دشوار هستید، حتما از دنده‌کمک جعبه‌دنده استفاده کنید (حالت دستی).

یکی از شیوه‌هایی که برخی از آن اطلاعی ندارند، استفاده از دنده‌های کمکی در پایین‌آمدن از سراشیبی‌های تند است. انجام این کار باعث صرفه‌جویی در استفاده از سیستم ترمز و طولانی‌تر‌شدن عمر لنت‌ها می‌شود. ترمزگرفتن حین پایین‌آمدن از سراشیبی‌ها می‌تواند به گرم‌شدن بیش‌از‌حد آن‌ها و در بعضی مواقع ازدست‌دادن توان توقف به‌وسیله ترمزها منجر شود. البته هنوزهم در چنین وضعیتی شما به نیروی ترمز احتیاج خواهید داشت؛ ولی بدین‌ترتیب در بخش عمده‌ای از سفر از استفاده از آن خودداری می‌کنید.

به‌هیچ‌عنوان در سراشیبی‌ها اجازه ندهید خودرو دور بگیرد؛ چراکه کنترل خودرو در این حالت بسیار دشوار می‌شود. حتما سعی کنید در سراشیبی‌ها، دسته‌دنده را در وضعیت دستی و دنده خودرو را روی ۲ قرار دهید و با سرعت تعیین‌شده مسیر را طی کنید.

اول از همه خودرو باید کاملا ایستاده باشد. سپس دنده را روی حالت R قرار دهید و آرام‌آرام پای خود را از روی ترمز بردارید و روی گاز بگذارید و فشار دهید. برای استفاده از N روی دسته‌دنده، زمانی می‌توانید از این حالت استفاده کنید که خودرو در حال حرکت نباشد و برای مدت کوتاهی پارک کرده‌اید. در حالت رانندگی، به‌هیچ‌وجه دسته‌دنده را روی این حالت قرار ندهید.

برای استفاده از دنده‌های سنگین یا L، باید بدانید زمانی که به قدرت بیشتری در خودرو نیاز دارید، می‌توانید از این دنده‌ها استفاده کنید. این دنده‌ها معکوس عمل می‌کنند؛ یعنی با افزایش شماره، قدرت خودرو را کم می‌کنند. برای تعویض دنده بین دنده‌های سنگین و D به ایستادن نیازی نیست. برای سهولت و افزایش امنیت در رانندگی، از پای راست خود برای ترمزگرفتن و گاز‌دادن استفاده کنید و به پای چپ خود استراحت دهید. همیشه بعد از ایست خودرو، آن را در حالت P قرار دهید؛ در‌غیراین‌صورت باعث آسیب جدی به جعبه‌دنده خواهید شد.

افرادی که خودرو دنده‌دستی داشته‌ و به‌تازگی خودرو دنده‌خودکار خریده‌اند، به این نکته توجه کنند که در خودرو دنده‌دستی سه پدال قرار دارد؛ ولی در خودرو دنده‌خودکار دو پدال (ترمز و گاز) وجود دارد. حتما قبلا از رانندگی با خودرو دنده‌خودکار، چند بار تمرین کنید که ناخودآگاه پدال ترمز خودرو دنده‌خودکار را با کلاچ اشتباه نگیرید.

برخی افراد دوست دارند صندلی خودرو را جلو بشکند تا به‌سمت مقابل کاملا مسلط شوند. این کار اشتباه است و سرعت عمل راننده را در چرخاندن غربیلک فرمان و ترمزگیری کاهش خواهد داد و می‌تواند خطرناک باشد. توجه کنید که صندلی راننده نباید خیلی عقب باشد که هنگام گرفتن کلاچ، پای چپ راننده کشیده شود و زانو نباید هیچ خمشی داشته و نه راننده آن‌قدر جلو باشد که زانویش به داشبورد خودرو برسد؛ چون در این حالت، وقتی می‌خواهد پنجه پای خود را از روی پدال گاز بردارد و روی پدال ترمز قرار دهد، پایش به بغل پدال ترمز گیر خواهد کرد و می‌تواند خطرناک باشد.

برای پدال کلاچ نیز هر موقع کارتان با کلاچ تمام شد، باید حتما آن را بردارید و سمت چپ پدال روی کف خودرو قرار دهید (هرگز پایتان را به‌صورت آماده‌باش روی کلاچ نگه ندارید).

اگر زمانی که پدال گاز و ترمز را هم‌زمان فشار می‌دهید، ترمزهای عقب درگیر باشند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ راننده با فشار هم‌زمان پدال ترمز و گاز باعث می‌شود روتورها به‌دلیل گرمای زیاد بشکنند. گرما پوشش کالیپر ترمز را کاملا از بین می‌برد و حتی باعث می‌شود پین لنت‌های ترمز تاب بردارد و بی‌استفاده شود. نمی‌دانیم ترمزها هنگام خرابی دقیقا به چه دمایی می‌رسند؛ اما با‌‌‌توجه‌‌‌به تغییرات صورت‌گرفته در پین‌ها و روتورها می‌توان آن را بیشتر از ۵۴۰ سانتی‌گراد دانست. البته چنین مواردی در حالتی رخ می‌دهند که فشار‌دادن پدال گاز و ترمز به‌صورت مداوم و طولانی‌مدت انجام شود.

شاید برایتان این سؤال پیش آمده باشد که اگر پدال گاز و ترمز را هم‌زمان فشار دهید، چه چیزی در انتظار خودروتان خواهد بود. باید تأکید کنیم این عمل بیشتر برای برن‌اوت (Burnout) یا بکسواد صورت می‌گیرد که موجب می‌شود چرخ‌های خودرو در حالت ایستاده بچرخند و دود کنند. البته هیچ‌گاه چرخ‌های خودرو برای زمان طولانی در این حالت قرار نمی‌گیرند و نباید به این اندازه نگران بود. باید اطمینان دهیم درصورت فشردن هم‌زمان پدال گاز و ترمز، این اتفاق برای خودرو شما رخ نخواهد داد و تنها لنت‌ها و لاستیک‌های شما دچار خوردگی می‌شوند.