تاریخچه کامپیوترهای اپل ۲: دوران طلایی ریزرایانه ها

سال‌ها پیش از آن‌که اپل به شرکتی چند تریلیون دلاری تبدیل شود و صدها میلیون دستگاه مختلف در سال به فروش برساند، محصولی را عرضه کرد ‌که از دوران خود جلوتر بود و در موفقیت و محبوبیت اکوسیستم آینده‌ی اپل نیز نقش به‌سزایی داشت. گرچه اپل پیش از آن اپل محصول دیگری که «Apple-I» (بخوانید اپل وان) نام داشت را معرفی‌ کرده بود، اما این دستگاه هیچ‌گاه به موفقیت و فروش بالایی دست پیدا نکرد و بیشتر حکم دستگاهی برای دوست‌داران صنعت الکترونیک و خوره‌های فناوری را داشت.

Apple II از نظر سهولت در استفاده، ویژگی‌ها و قابلیت‌های توسعه، پیشرفتی بزرگی نسبت به مدل قبلی خود بود. از سال ۱۹۷۷ تا سال ۱۹۸۸ مدل‌ها‌ی مختلفی از Apple II، معرفی شد که مشهور‌ترین آن‌ها Apple IIe نام داشت؛ دستگاهی که تا بیش از یک دهه با تغییرات کمی عرضه شد.

اپل، همچنین در سال ۱۹۸۶ مدلی ۱۶ بیتی از Apple II را به‌نام «Apple IIGS»، معرفی کرد که گرافیک و صدای بسیار پیشرفته‌ای در آن زمان داشت. درحالی‌که محصول جدید اپل، سخت‌افزاری جدید و متفاوت با گذشته داشت، با نرم‌افزارهای گذشته به‌خوبی سازگار بود و بدون مشکل آن‌ها را اجرا می‌کرد. IIGS، تأثیر بسیاری در موفقیت اپل در صنعت یارانه‌های شخصی ایفا می‌کرد و رقیب اصلی Atari ST و Amiga بود و با هردو رقابت می‌کرد.

اولین کامپیوتر اپل ۲، در ۱۰ جون ۱۹۷۷ با ریزپردازنده‌ی MOS Technology 6502 با سرعت کلاک ۱٫۰۲۱ مگاهرتز، ۴ کیلوبایت رم و رابط گرافیکی رنگی راهی بازار شد. کیبورد یکپارچه، حافظه‌ی قابل ارتقا، کارت‌ صدا و محیط برنامه‌نویسی بیسیک (Integer BASIC) که در رام دستگاه تعبیه شده بود، از قابلیت‌های کلیدی آن به حساب می‌آمد که اغلب رقبا از آن‌ها بی‌بهره بودند. همچنین به‌همراه هر کامپیوتر اپل ۲، یک اینترفیس کاست صوتی برای بارگذاری برنامه‌ها و ذخیره‌سازی دیتای عرضه می‌شد.

سیستم گرافیکی اپل ۲ تنها توانایی نمایش ۴۰ ستون و ۲۴ خط تک رنگ داشت و درنتیجه فقط قادر به نمایش حروف بزرگ و نمایش متن روی صفحه بود.

نسخه‌ی ۴ کیلوبایت کامپیوتر اپل ۲ در خرده‌فروشی‌های آمریکایی حدود ۱۲۹۸ دلار (معادل بیش از ۵۴۷۶ دلار در سال ۲۰۲۰ با احتساب تورم دلار) و نسخه‌ی قوی‌تری که برای نشان دادن قابلیت انعکاس گرافیک رنگی خود مجهز به ۴۸ کیلوبایت رم بود، ۲۶۳۸ دلار (معادل ۶۲۶۵ دلار فعلی) قیمت داشت.

اولین نسل از اپل ۲، در سیلیکون‌ولی و بعد‌ها در تگزاس تولید و مونتاژ می‌شد. برد مدارچاپی کامپیوتر اپل نیز در ایرلند و سنگاپور تولید می‌شد.

مدتی پس از عرضه، دیسک‌درایو فلاپی ۵ اینچی به‌نام Disk II با طراحی استیو وزنیاک نیز برای دستگاه عرضه شد که ازطریق کارت کنترل صدا به یکی از درگاه‌های توسعه کامپیوتر متصل می‌شد و به کاربران این امکان را می‌داد تا کاست‌هایشان را با فلاپ دیسک‌های سریع‌تر جایگزین کنند. همچنین با اضافه شدن دیسک درایو، اپل سیستم‌ عامل دیسکی Apple DOS و پس از آن ProDOS را برای کامپیوترهای سری Apple II توسعه داد.

اپل ۲، به‌جای داشتن تراشه اختصاصی برای سنتز صدا از یک مدار ضامن استفاده می‌کرد که فقط می‌توانست ازطریق بلندگوهای داخلی یا جک خطی خارجی، صدایی کلیک مانند ایجاد کند. تمام صدا‌های دیگر توسط نرم‌افزار تولید و درست در زمان مناسب روی بلندگوها به‌صورت ترکیبی از صداهای کلیکی منتشر می‌شدند.

اپل درگاه‌های متعددی در کامپیوتر خود تعبیه کرده بود که به کاربران این امکان را می‌داد تا از محصولات ثالث و کارت‌های جانبی موسوم به Apple II peripheral cards برای قابلیت‌هایی مانند کنترل کننده‌های سریال، نمایشگر، برد حافظه، هارد دیسک و... استفاده کنند.

کارت‌های صوتی ثالث نیز وجود داشتند که باعث بهبود صدا می‌شدند و امکان ترکیب ساده‌ی موسیقی و تبدیل متن به گفتار را داشتند. در انتها کارت‌های شتاپ‌هنده‌ی اپل ۲، بودند که توجه بسیاری را به خود جلب کردند و باعث بهبود دو تا چهار برابری عملکرد پردازنده می‌شدند.

اپل ۲ از منبع تغذیه‌ی به اصطلاح سویچ شده استفاده می‌کرد که طراحی آن را رود هولت برعهده داشت و عملکرد بهتری از منبع‌های تغذیه خطی ارائه می‌داد. منبع تغذیه‌ی مذکور درحالی‌که کوچک بود، گرمای کمتری نسبت به رقبای خود تولید می‌کرد.

مدتی پس از معرفی Apple II Plus، تولید اپل ۲ اورجینال در سال ۱۹۸۱ متوقف شد.

Apple II Plus، در جون ۱۹۷۹ معرفی شد و از زبان برنامه‌نویسی Applesoft BASIC در رام دستگاه بهره می‌برد.

اپل ۲ پلاس به‌جز بهبودهای گرافیکی، پشتیبانی از بوت شدن دیسک در رام و حذف مونتاژکننده و جداکننده‌ی 2k 6502 (به‌منظور ایجاد فضا برای BASIC) تفاوت چندانی با نسل قبل از خود نداشت.

با کاهش شدید قیمت رم در سال ۱۹۸۰، تمام مدل‌های اپل ۲ پلاس همراه‌با ۴۸ کیلوبایت رم تولید شدند و دیگر شاهد نسخه‌ی ضعیف ۴ کیلوبایتی نبودیم. قیمت این محصول نیز ۱۱۹۵ دلار (معادل ۴۲۳۳ دلار امروزی با احتساب نرخ تورم) بود.

پس از موفقیت اولین اپل ۲ در بازار آمریکا، اپل در سال ۱۹۷۹ بازار خود را با Apple II Europlus تا اروپا و استرالیا و با Apple II J Plus تا خاور دور گسترش داد. این دو محصول درواقع همان اپل ۲ پلاس بودند که با توجه به قوانین و سلیقه‌ی مردم کشورهای مذکور تغییر ظاهری، سخت‌افزاری و نرم‌افزاری دیده بودند.

بعد از اپل ۲ پلاس، اپل کامپیوتر جدیدی با پسوند IIe را در سال ۱۹۸۳ معرفی کرد. این محصول که درواقع سومین‌ نسل از خانواده‌ی کامپیوترهای اپل ۲ به حساب می‌آمد از سخت‌افزاری قوی‌تر بهره می‌برد و درعین‌حال قیمت کمتری داشت

اپل در IIe از تراشه‌های جدیدی استفاده می‌کرد که باعث حذف برخی از قطعات بزرگ کیس و درنتیجه کاهش ابعاد کامپیوتر می‌شد. همچنین برای اولین‌بار رم کامپیوترهای اپل به ۶۴ کیلوبایت ارتقا پیدا کرده بود.

محصول جدید اپل به‌جز یک درگاه کمکی برای اضافه‌کردن کارت حافظه‌ی ۱ کیلوبایتی که توانایی پشتیبانی از صفحه‌نمایش ۸۰ ستونی را فراهم می‌کرد، هیچ درگاه صفر (0 slot) دیگری نداشت. اپل در IIe، سخت‌افزار و نرم‌افزار را در راستای صفحه‌نمایش ۸۰ ستونی تعبیه و بهینه کرده بود. کارتی ۸۰ ستونی نیز وجود داشت که رم دستگاه را تا ۱۲۸ کیلوبایت ارتقا می‌داد.

اپل ۲ ای، محبوب‌ترین کامپیوتر در خانواده Apple II بود؛ چراکه با ۱۱ سال تولید با تغییرات جزئی، رکورددار طولانی‌ترین تولید پیوسته بین محصولات اپل را دراختیار دارد. IIe همچنین آخرین مدل از سری خانواده‌ی اپل ۲ بود که در سال ۱۹۹۳ خط تولید آن متوقف شد.

تماشا در یوتیوب

اپل در طی این ۱۱ سال دو نسخه‌ی متفاوت زا IIe تولید و روانه‌ی بازار کرد: اولین مدل Apple IIe Enhanced بود که از چهار نوع تراشه‌ی جایگزین برای ارائه‌ی ویژگی‌های جذابی پشتیبانی می‌کرد و دومی Apple IIe Platinum بود که تنها تفاوت آن استفاده از صفحه‌کلید عددی و هماهنگ‌شدن رنگ کیس دستگاه با سایر محصولات اپل در آن زمان بود.

برخی از ویژگی‌های اپل IIe مانند سیستم‌عامل ProDOS در نهایت با موفقیتی کمتر به Apple-III، منتقل شدند.

Apple IIc در سال ۱۸۸۴ به‌عنوان کامپیوتری قابل‌حمل با قیمت پایه‌ی ۱۲۹۵ دلار (معادل بیش از ۳۱۸۶ دلار در سال ۲۰۲۰) معرفی شد.

اپل ۲ سی برخلاف دستگاه‌های قابل‌حمل امروزی فاقد صفحه‌نمایش متصل‌شده به دستگاه و باتری بود‌. IIc اولین محصول از خانواده کامپیوترهای اپل ۲ بود که از زبان طراحی سفید برفی استفاده می‌کرد و در دو رنگ سفید و سفید‌خامه‌ای عرضه می‌شد. این کامپیوتر همچنین برای اولین‌بار از پردازنده‌ی 65C02 که مدل کم‌مصرف 6502 بود استفاده می‌کرد. از مشخصات دیگر آن می‌توان به استفاده از درایو دیسک فلاپی 5.25 اینچی، ۱۲۸ کیلوبایت رم، کنترلر دیسک‌ داخلی که می‌توانست از درایور‌های خارجی پشتیبانی کند، ویدئوهای کامپوزیت (NTSC یا PAL)، رابط‌های سریال برای مودم و چاپگر و یک پورت برای اتصال جوی‌استیک و ماوس اشاره کرد.

دو نمایشگر LCD تک‌رنگ (مونوکروم) برای استفاده به‌همراه اپل ۲ سی با استفاده از درگاه توسعه ویدئو عرضه شدند؛ هرچند به دلیل هزینه بالا و ضعف در خوانایی‌تصویر، عمر کوتاهی داشتند و به موفقیت نرسیدند. چهارمین نسل از کامپیوترهای اپل ۲ از آداپتوری خارجی برای تبدیل برق AC به ۱۲ ولت DC استفاده می‌کرد.

پنجمین و آخرین نسل از خانواده‌ی اپل ۲ که Apple IIGS نام داشت، در پانزدهم سپتامبر ۱۸۸۶ با قیمت ۹۹۹ دلار (معادل بیش‌از ۲۳۳۰ فعلی) معرفی و به بازار عرضه شد.

اپل، در این دستگاه سنگ تمام گذاشت و با استفاده از پردازنده‌ی 65C816 قوی‌ترین سخت‌افزار خود تا آن زمان را ارائه داد. تراشه‌ی مذکور که میکروپردازنده‌‌ای ۱۶ بیتی واقعی با فرکانس ۲٫۸ مگاهرتز بود، با قابلیت آدرس‌دهی ۲۴ بیتی می‌توانست تا ۸ مگابایت رم را پشتیبانی کند کخ پیشرفتی چشمگیر نسبت به نسل‌های گذشته به‌شمار می‌رفت.

اپل هم‌زمان با معرفی IIGS از پالت ۴۰۹۶ رنگ و حالت گرافیکی جدید ۲۰۰×۳۲۰ و ۴۰۰×۶۴۰ پیکسل و تراشه‌ای جدیدی به اسم Mega II رو نمایی کرد که به‌تنهایی قدرتی برابر با کل قدرت پردازشی IIe داشت. IIGS همراه‌با تراشه‌ی‌ 65816s توانایی اجرای مستقیم کدهای 65C02 و پشتیبانی کامل از نرم‌افزار‌های قدیمی را ارائه می‌داد.

اپل در GS، پلتفرم دسکتاپ خود را به‌طرز چشمگیری تغییر و تحول داد؛ اما توانست سازگاری با نسخه‌های قبلی را نیز تقریبا به‌صورت کامل حفظ کند.

سیستم‌عامل جدید سرانجام، شامل فایندر گرافیکی شبیه به مکینتاش بود که برای مدیریت دیسک‌ها، پروند‌ها و بازکردن اسناد و برنامه‌ها و... استفاده می‌شد.

سرانجام IIGS، توانایی خواندن‌ و نوشتن دیسک‌های مکینتاش و حتی عملکرد چند‌ وظیفگی (multitask) را ازطریق نرم‌افزارهای ثالث و پشتیبانی از فونت‌های جدید True Type اپل به‌دست آورد؛ که همه‌ی آن‌ها به لطف پوسته‌ای از یونیکس امکان‌پذیر بود.

اپل در GS، از تراشه‌ی ۳۲ صدایی Ensoniq 5503 DOC با حافظه رم ۶۴ کیلوبایتی استفاده می‌کرد. ۲۵۶ کیلوبایت تا ۱٫۱۲۵ مگابایت حافظه رم استاندارد، درگاه‌های جانبی داخلی و همچنین قابلیت‌های شبکه Apple talk از دیگر ویژگی‌های GS به شمار می‌رفت.

Apple IIc Plus آخرین مدل از اپل ۲ بود که در سال ۱۹۸۸ با قیمت ۱۲۹۵ دلار (معادل بیش از ۳۱۸۶ دلار فعلی) به بازار عرضه شد. این دستگاه همان اندازه و طراحی IIc را داشت؛ با این تفاوت که دیسک‌درایو فلاپی ۵٫۲۵ اینچی گذشته، جای‌ خود را به دیسک‌داریو فلاپی جدید ۳ اینچی داده بود و منبع‌تغذیه نیز به داخل کیس منتقل شده بود.

اپل ۲ سی پلاس از ریزپردازنده‌ی سریع‌تر ۴ مگاهرتزی 65C02 استفاده می‌کرد که درواقع نرم‌افزار‌های ۸ بیتی اپل ۲ را با شبیه‌ساز سخت‌افزاری، از GS نیز سریع‌تر اجرا می‌کرد. این کامپیوتر همچنین دارای کیبورد جدیدی بود که بیشتر با مدل‌های IIe و IIGS مطابقت داشت.

IIc پلاس، برخلاف محصولات قبلی خود تنها در آمریکا عرضه شد و به نقاط دیگر جهان راه پیدا نکرد. تولید Apple IIc Plus در سال ۱۹۹۰ به پایان رسید و بدین تریب کوتاه‌ترین طول‌عمر کامپیوترهای Apple II را به خود اختصاص داد.

اپل ۲، یکی از طولانی‌ترین سری کامپیوتر‌های خانگی بود که تا ۱۷ سال به تولید رسید و در عین‌حال توانست تقریبا در تمام طول این ۱۷ سال‌، محبوبیت خود را حفظ کند.

اولین کامپیوتر اپل ۲ در جون ۱۹۷۷ به‌فروش رسید و تا ۱۹۹۳ که تولید آن ادامه داشت، بیش از ۶ میلیون کامپیوتر از این خانواده فروخته شد. در این میان، IIGS با فروش ۱٫۲۵ میلیون دستگاه تأثیر بسیاری در محبوبیت این سری ایفا کرد.

بیشترین فروش سری کامپیوترهای اپل ۲ در سال ۱۹۸۳ بود که اپل موفق شد بیش از ۱ میلیون کامپیوتر به فروش برساند. اگرچه ممکن است با معیارهای امروزی این عدد ناچیز به‌نظر برسد، در آن زمان رقم بسیار خوبی برای فروش کامپیوترهای شخصی به‌حساب می‌آمد.

اپل به تولید سیستم‌های اپل ۲، درکنار مکینتاش ادامه داد تا اینکه فروش IIGS را در دسامبر ۱۹۹۲ و IIe را در نوامبر ۱۹۹۳ خاتمه داد و بدین صورت به دوران ۱۷ ساله‌ی محصولی با‌شکوه که باعث شکل‌گیری رقابت دوران طلایی صنعت کامپیوترهای شخصی بود، به پایان برسد.