مک پرویی که مک پرو نیست! چه بر سر قدرتمندترین کامپیوتر اپل آمد؟

بگذارید مقاله را با نگاهی به گذشته و اواخر سال ۲۰۲۰ آغاز کنیم؛ جایی که تیم کوک، مدیرعامل اپل روی صحنه آمد و از تغییری بزرگ در کامپیوترهای مک صحبت کرد. با گذشت تقریباً پنج دَهه، این شرکت در حال مهاجرت بزرگی از پردازنده‌های اینتل به تراشه‌های سفارشی خود مبتنی بر معماری آرم بود و در این میان، از مک پرو به‌عنوان آخرین سنگر اینتل در کامپیوترهای مک یاد می‌شد.

ابتدا قرار بود تمامی کامپیوترهای مک طی ضرب‌الاجلی دوساله به تراشه‌های اپل سیلیکون مجهز بشوند و مک پرو نیز وظیفه داشت که قدرتمندترین تراشه ساخت اپل را در دل خود جای دهد و به‌نوعی قدرت کوپرتینویی‌ها در طراحی تراشه را به رخ رقبا بکشاند. اکنون با بدقولی اپل و گذشت بیش از دوسال، غول دنیای فناوری مهاجرت خود را تکمیل کرده است؛ اما نه به آنگونه که انتظار داشتیم!

اپل سرانجام در خلال رویداد WWDC 2023 از جدیدترین ورک‌استیشن خود مسوم به مک پرو رونمایی کرد؛ کامپیوتری با کالبد و طراحی قدیمی و منسوخ‌شده، سخت‌افزاری نه‌چندان درخور و قابلیت ارتقای مضحک! شاید بار معنایی کلمات آنچنان به مزاج برخی از کاربران متعصب اپل خوش نیاید؛ اما احتمالاً با ادامه مقاله متقاعد خواهند شد.

چه طرفدار اپل باشید یا نه، مک پرو ۲۰۲۳ واقعاً محصولی ناامیدکننده است. اپل پس از سال‌ها غیبت در کامپیوترهای کلاس ورک‌استیشن، در آوریل ۲۰۱۸ تأیید کرد که یک مک پرو بازطراحی‌شده در را سال در سال ۲۰۱۹ به جای مدل پیشین رونمایی می‌کند. سرانجام، غول دنیای فناوری طبق سُنت همیشگی در کنفرانس جهانی توسعه‌دهندگان ۲۰۱۹، مک پرو جدیدی را رونمایی کرد که از زبان طراحی جدیدی بهره می‌گرفت و تا حد بسیاری نواقص مک پرو قبلی را برطرف کرده بود.

بااین‌حال، ما اکنون در سال ۲۰۲۳ هستیم و تقریباً چهار سال از معرفی مک پرو قبلی می‌گذرد؛ اپل سخت‌افزار کامپیوترهایش را به کلی دگرگون کرده است و دیگر محصولاتی همچون مک پرو ۲۰۱۹ با آن ابعاد بزرگ و دست‌وپاگیر جایگاهی در محصولات این شرکت ندارند!

اپل همچنین مک استودیویی را رونمایی کرد که همان سخت‌افزار را در ابعادی ده‌ها برابر کوچک‌تر ارائه می‌هد؛ بنابراین اصلا دلیل رونمایی مک پرو که حتی قابلیت ارتقای گرافیکی را نیز ندارد، بسیار عجیب به‌نظر می‌رسد. به‌طور خلاصه، مک پرو جدید نه‌تنها میراث به‌جامانده از نسل قبلی خود را دور می‌اندازد، بلکه چالش‌های جدیدی نیز تعریف می‌‌کند.

اشتباه متوجه نشوید! انتقاد از این نیست که چرا مک پرو طراحی قدیمی و ابعاد بزرگی دارد، بلکه ناامیدی اصلی ما به تعریف نشدن نیاز جدید برای ابعاد بزرگ مربوط می‌شود! به‌زبان ساده، فضای اضافی بدون استفاده باقی مانده و اپل کوچک‌ترین توجه‌ای به آن نکرده است.

دلیل بزرگ بودن ابعاد مک پرو ۲۰۱۹ این بود که فضای بیشتری را در اختیار سخت‌افزار قرار دهد تا کامپیوتر در مقوله‌ی پردازشی و قابلیت ارتقا حرف بیشتری برای گفتن داشته باشد. برای مثال، بخشی از فضا را سیستم خنک‌کننده نظیر فن‌ها و هیت‌سینک اشغال کرده بود و بخشی دیگر را منبع تغذیه ۱۰۰۰ واتی اسلات‌های توسعه برای افزودن کارت‌های گرافیکی بسیار بزرگ!

تمامی این تفاسیر در حالی است که نسخه ۲۰۲۳ از تراشه M2 اولترا استفاده می‌کند؛ همان تراشه‌ای که در محصول بسیار کوچکی همچون مک استودیو جای گرفته است و بدون هیچ مشکل گرمایشی خاصی کار می‌کند؛ بنابراین دیگر نیاز به منبع تغذیه ۱۰۰۰ واتی، فن‌های سه‌گانه بسیار بزرگ و هیت‌سنکی به اندازه مک استودیو نیست!

تنها دلیل قانع‌کننده استفاده مجدد از طراحی قبلی این بود که اپل از تراشه‌های ماژولار و کارت‌های گرافیک خود رونمایی کند و امکان ارتقای پردازشی را به کاربر بدهد. طبیعتاً ارتقای سخت‌افزار به چندین تراشه M2 اولترا و کارت‌های گرافیکی متعدد توان پردازشی بیشتری را نیز طلب می‌کند و استفاده از سیسنم خنک‌کننده بزرگ و منبع تغذیه قوی را توجیه می‌کرد.

بگذارید خیالتان را راحت کنم، هیچ‌کدام از هفت اسلات مبتنی‌بر PCIe مک پرو از اتقای گرافیکی پشتیبانی نمی‌کنند یا شاید بهتر باشد بگوییم که اپل آن را به‌صورت نرم‌افزاری قفل کرده است! از سوی دیگر، تراشه ماژولاری نیز در کار نیست و به اصطلاح قدرتمندترین کامپیوتر اپل تنها با همان یک تراشه‌ی M2 اولترا عرضه می‌شود.

یکی دیگر از مهم‌ترین انتقادات به همین سخت‌افزار باز می‌گردد؛ جایی که کاملاً نشان می‌دهد اپل در ساخت تراشه اختصاصی مک پرو با مشکل مواجه شده است. پیش از معرفی، گزارش‌های رسمی بلومبرگ حاکی از آن بودند که اپل برای به رخ کشیدن قدرت پردازشی مک پرو، دو تراشه با اسم رمز «Jade 2C-Die» و «Jade 4C-Die» در دست توسعه دارد.

در حقیقت، نخستین تراشه همان M2 اولترا با ۲۴ هسته‌ی پردازشی و دومین تراشه M2 Extreme با ۴۸ هسته‌ی پردازشی بود. حتی گزارش‌هایی منتشر شد که نشان می‌داد اپل تراشه‌ای با ۶۴ هسته‌ی پردازشی و ۲۵۶ هسته‌ی گرافیکی در حال توسعه دارد؛ یعنی چند برابر قدرتمندتر از تراشه‌ای که الان در بطن مک پرو جای گرفته است.

به‌طور کلی، تراشه M2 اولترا بسیار قدرتمند است؛ اما با آنچه که ما برای مک پرو انتظار داشتیم بسیار فاصله دارد و به همین دلیل است که شاید خرید مک پرو به‌جای مک استودیو با تراشه یکسان آنچنان توجیه خاصی نداشته باشد. ما در رابطه با قدرتمندترین کامپیوتر ساخت اپل صحبت میکنیم نه یک نسخه‌ی بزرگ و دست‌وپاگیرتر از مک استودیو!

این ضعف حتی در بخش گرافیکی بیشتر خود را نمایان می‌کند. افراد حرفه‌ای، تدوین‌گرها و استودیوهای مختلف نیاز به محصولی دارند که حداقل تا ۵ سال آینده بهترین عملکرد گرافیکی را ارائه دهد و از آنجایی که بخش گرافیکی در مک پرو قابل ارتقا نیست، مهم‌ترین مؤلفه برای این دستگاه داشتن گرافیک بسیار پرقدرت و به‌روز بود.

همان‌طور که گفته شد، M2 اولترا برای محصولی همچون مک استودیو انتخاب بسیار خوبی محسوب می‌شود؛ اما وقتی آن را در قامت مک پرو قرار دهیم، تنها می‌تواند تراشه‌ای برای نسخه پایه این کامپیوتر باشد و اتفاقاً شواهد نشان می‌دهد اپل نیز همچین سناریویی را در سر داشت. اما چه شد که اپل تصمیم دیگری اتخاذ کرد؟

ماجرا به سال گذشته‌ی میلادی باز می گردد؛ جایی که خبرگزاری بلومبرگ گزارش داد که اپل توسعه‌ی تراشه ۴۸ هسته‌ای خود را متوقف کرده و ظاهراً با مشکلات متعددی مواجه شده است. جزئیات زیادی در این باره ارائه نشد اما با کمی موشکافی می‌توان دلیل را متوجه شد. به احتمال بسیار زیاد اپل هنوز تصمیم نگرفته است که مک پرو چه جایگاهی در لاین‌آپ محصولاتش خواهد داشت و مهم‌تر از آن، تراشه‌های سری M ماهیت قابل ارتقابودن مک پرو را زیر سؤال برده‌اند و اپل به خوبی از عواقب این موضوع آگاه هست!

در حقیقت، تراشه‌های سری M، سیستم-روی-یک-‌چیپ (SoC) محسوب می‌شوند؛ یعنی یک تراشه‌ی مجتمع که بیشتر اجزای اصلی مربوط به پردازش شامل، پردازنده مرکزی، پردازنده گرافیکی و حافظه و ... را به‌صورت یک واحد کلی در خود جای داده است و این اجزا با تکنیک خاصی به سیلیکون اصلی لحیم شده‌اند؛ بنابراین کاملاً طبیعی است که کاربر بدون مهارت و استفاده از تجهیزات خاصی نمی‌تواند بسیار از اجزای آن را ارتقا بدهد؛ درنتیجه استفاده از تراشه‌های سری M در مک پرو به معنی فدا شدن قابلیت ارتقا خواهد بود!

این در حالی است که یکی از دلایل شکست تجاری مک پرو ۲۰۱۳ توانایی کم در شخصی‌سازی و ارتقای محصول بود‌ و اپل به خوبی می‌داند که این موضوع برای کاربران حرفه‌ای بسیار حائز اهمیت است. درنتیجه، اپل هنوز مطمئن نشده است که توسعه تراشه قدرتمند می‌تواند ذهن کاربر را از موضوع ارتقاپذیر نبودن منحرف کند یا خیر؟ اپل احتمالاً با معرفی مک پرو ۲۰۲۳ برای خود وقت خریده است تا شاید بتواند به‌نوعی مک پرو مبتنی بر تراشه‌های سری M را ماژولار طراحی کند.

البته مشکلات به اینجا ختم نمی‌شود. احتمالاً یکی دیگر از چالش‌های اپل گلوگاه شدن ارتباط بلوک‌های تراشه باشد. شاید جالب باشد بدانید که تراشه M2 اولترا در حقیقت از متصل‌شدن دو بلوک تراشه M2 Max ساخته شده و جادوی اپل برای ارتباط آنی دو تراشه رابطی سخت‌افزاری به اسم UltraFusion است!

در حقیقت، اولترافیوژن با ایجاد پنهای باند ۲٫۵ ترابایت‌برثانیه تبادل اطلاعات و ارتباط دو تراشه را ممکن می‌کند؛ به‌طوری که انگار با یک تراشه واحد سر و کار داریم! اما آیا امکان اتصال ۴ تراشه نیز وجود دارد؟ به احتمال بسیار زیاد تراشه ۴۸ هسته‌ای کنسل‌شده چنین ساختاری داشت و از چهار بلوک تراشه‌ی M2 اولترا ساخته شده بود.

اپل شاید بتواند با پنهای باند خیره‌کننده، دو تراشه M2 اولترا را بدون مشکل یکپارچه کند؛ اما قطعاً ارتباط چهار تراشه بسیار دشوار خواهد بود. علاوه‌براین، بحث گرمایشی نیز مطرح می‌شود. چنین تراشه‌ای ابعاد بسیار بزرگی خواهد داشت و ارتباط پرسرعت بین آن‌ها منجر به تولید گرمای زیادی می‌شود.

باتوجه به سناریو قبلی، اپل احتمالاً برای گذار از چالش‌های مطرح‌شده، به‌دنبال استفاده از فرایند ساخت سه یا دو نانومتری و نسل بعدی اولترافیوژن است. کوپرتینویی‌ها برای ساخت تراشه‌هایشان به شرکت TSMC متکی هستند و اولترافیوژن نیز از سه فناوری به‌اصطلاح «پکیجینگ تراشه» این شرکت شامل «InFO» و «LSI» و «RDL» قدرت می‌گیرد. تمامی این‌ها در حالی است که TSMC از برنامه‌هایش عقب افتاده است.

تایوانی‌ها قرار بود اواخر سال ۲۰۲۱ تراشه‌های ۳ نانومتری را به تولید انبوه برسانند و تراشه‌های ۲ نانومتری نیز برای سال ۲۰۲۴ برنامه‌ریزی شده بود. اما تمامی این برنامه‌ها با تأخیر مواجه شده است و دور از انتظار نیست که اپل از تأخیرهای متعدد بیشترین ضربه را خورده باشد.

صادقانه بگویم مک پرو ۲۰۲۳ فقط تعهدی است که اپل باید انجام می‌داد: تکمیل مهاجرت از تراشه‌های اینتل! همان‌طور که ابتدا گفته شد، اپل در پنجره‌ای دوساله باید تمام کامپیوترهای مک را به تراشه‌های جدید مجهز می‌کرد و در این زمینه عقب افتاده بود؛ بنابراین شرکت تحت رهبری تیم کوک ساده‌ترین راه را برای انجام تعهد خود انتخاب کرد.

مک پرو ۲۰۲۳ کامپیوتری فداشده است که قصد دارد شکاف بین تعهد و محصول اصلی را کم‌رنگ‌تر کند. کاملاً مشخص است که اپل تا آخرین لحظات از چنین تصمیمی امتناع کرده است وگرنه می‌توانست سال گذشته کامپیوتر ورک‌استیشن خود را با تراشه M1 اولترا نیز روانه‌ی بازار کند و ضرب‌الاجل دوساله را تکمیل کند.

به هر روی، مک پرو جدید حداقل نتوانست بسیاری از کاربران حرفه‌ای را به خود جذب کند؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد که اپل باید سیاست خود را در قبال قدرتمندترین کامپیوتر در خانواده مک تغییر دهد و شاید اصلا نیاز نبود که چنین محصولی را رونمایی کند. اپل می‌توانست سال آینده مک پرو را با تراشه‌های کاملاً جدید سه نانومتری، طراحی جدید و قابلیت ارتقای بیشتر عرضه کند و طبیعتاً چنین محصولی با استقبال بسیار بیشتری از سوی طرفدارن مواجه می‌شد و با بهترین عملکرد ممکن مهاجرت از تراشه‌های اینتل را تکمیل می‌کرد.