نگاهی به نیمه‌ی تاریک شرکت های بزرگ دنیای فناوری

شرکت‌های نرم‌افزاری همواره به‌عنوان بهشتی برای «استعدادها» شناخته شده‌اند. نه‌تنها کارکنان این شرکت‌ها حقوق بالایی دریافت می‌کنند؛ بلکه مزایای متنوعی نیز در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد. این کارکنان می‌توانند از غذای مجانی که توسط سرآشپزهای درجه یک تهیه می‌شود لذت ببرند، در کپسول‌های خواب چرت بزنند و اگر احساس می‌کنند انرژی زیادی دارند، می‌توانند از سالن‌های ورزشی و کلاس‌های یوگا که در محل کارشان برگزار می‌شود استفاده کنند. علاوه بر این موارد،‌ تأسیسات خشک‌شویی موجود در محل کار این افراد وظیفه‌ی شستشوی لباس‌های کارکنان را برعهده دارند و اتوبوس‌ها وظیفه‌ی ایاب و ذهاب را بردوش می‌کشند.

اما در لابلای موارد فوق، حقیقتی نهفته است. این شرکت‌ها به‌جز مغز کارکنانشان، منبع دیگری ندارند. در شرایطی که انقلاب دیجیتال در حال متحول ساختن بسیاری از کسب و کارها است، نبرد برای به دست آوردن این مغزها هرروز شدت می‌گیرد. شرکت‌هایی همچون گوگل و فیسبوک در تلاش هستند تا با سرمایه‌گذاری سنگین در زمینه‌ی تحقیقات و گسترش کسب و کارشان در حوزه‌های جدید، جایگاه خود را در قلب این اقتصاد نوین محکم‌تر کنند. تعداد کارکنان گوگل در پنج سال گذشته با افزایش ۱۵۷ درصدی روبه‌رو بوده است و اکنون به حدود ۶۰ هزار نفر می‌رسد. شرکت‌های کوچک و نوپا در تلاش هستند تا به جذب استعدادها بپردازند؛ تولید کنندگان تلاش می‌کنند با استخدام برنامه‌نویسان و متخصصان حوزه‌ی فناوری، در مقابل دیجیتال شدن صنایع واکنش نشان دهند. خودروسازانی نظیر جنرال‌موتورز، فورد، نیسان و تویوتا مراکز تحقیقاتی خود را در سیلیکون ولی برپا کرده‌اند.

اما کار به‌عنوان توسعه‌دهنده‌ی سخت‌افزار یا مهندس متضمن رضایت شغلی نیست. سال گذشته پژوهشی روی ۵ هزار کارمند با تخصص‌های فوق‌الذکر در شرکت‌های مختلف در حوزه‌ی فناوری و خارج از این حوزه به انجام رسیده‌ است. این پژوهش توسط شرکت تاینی‌پالس انجام شده که در زمینه‌ی نظارت بر رضایت کارکنان تخصص دارد. بر اساس یافته‌های این تحقیق، بخش اعظم این کارکنان دچار بیگانگی از محیط کار شده‌اند، احساس می‌کنند در شغل خود گیر افتاده‌اند، به‌نظرشان به‌اندازه‌ی کافی از آن‌ها قدردانی نمی‌شود یا این‌که احساس آشفتگی می‌کنند. تنها ۱۹ درصد از کارکنان حوزه‌ی فناوری اعلام کرده‌اند که در شغل خود احساس خوشحالی می‌کنند و فقط ۱۷ درصد از آن‌ها احساس می‌کنند در شغل آن‌ها برایشان ارزش قائل هستند.

شرکت‌هایی که مزایای عالی و حقوق‌های چشمگیر به کارکنان خود پرداخت می‌کنند، این کار را از سر خوش‌قلبی انجام نمی‌دهند. آن‌ها چنین مزایایی را به این دلیل ارائه می‌دهند که از کارکنانشان انتظار دارند سخت کار کنند؛ آن‌قدر سخت که حتی وقتی برای خرید ناهار و رفتن به خشک‌شویی نخواهند داشت. به گفته‌ی جرالد لدفورد از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، این مزایا «زنجیرهای طلایی» هستند که کارکنان را به میز کارشان زنجیر کرده‌اند. برخی از مزایای افراطی ارائه‌شده توسط این شرکت‌ها چیزی جز خیال نیست. برای مثال جمله‌ی «هر مقدار بخواهید می‌توانید مرخصی بگیرید» می‌تواند به معنی «تا جایی که ممکن است کمتر مرخصی بگیرید» یا «تا حدی که جرئت دارید مرخصی بگیرید» باشد. اقتصاد شرکت‌های حوزه‌ی فناوری، اقتصادی بی‌رحم و شایسته‌سالار است. به گفته‌ی بیل گیتس:

 یک اپراتور عالی دستگاه تراش چند برابر یک اپراتور معمولی حقوق می‌گیرد؛ اما یک برنامه‌نویس خوب ۱۰ هزار برابر یک برنامه‌نویس معمولی ارزش دارد.

تواناترین کارکنان می‌توانند از شرکت‌ها باج‌های نجومی طلب کنند. براساس گزارش‌ها، گوگل به یکی از مهندسان ارشد خود ۳.۵ میلیون دلار پیشنهاد کرد تا وی را از رفتن به فیسبوک منصرف کند. فیسبوک یک میلیارد دلار برای تصاحب اینستاگرام هزینه کرد تا ۱۳ کارمند این شرکت را به دست آورد. اما در این کسب و کار، آن‌هایی که خوب هستند اما عالی نیستند، ممکن است دور انداخته شوند. چنین افرادی احتمالا گمنام خواهند ماند؛ درحالی‌که ستاره‌های پرفروغ تمام اعتبار را به نام خود ثبت می‌کنند.

علاوه بر این شایسته‌سالاری بی‌رحم، شانس هم می‌تواند دشمنی سنگ‌دل باشد. کسی که تصمیم گرفته باشد به استارتاپ سایدکار ملحق شود، هرچه تلاش کند نمی‌تواند بدشانسی خود را جبران کند. این شرکت نوپا که در زمینه‌ی کرایه‌ی اینترنتی تاکسی فعالیت می‌کرد در ماه دسامبر سال گذشته تعطیل شد؛ این در حالی است که اوبر و لیفت، دو رقیب سایدکار، هنوز در حال گسترش کسب و کار خود هستند.

نکته‌ی دیگر این است که شرکت‌های نوپا، به سرمایه‌گذارانی که در مراحل بعدی فعالیتِ شرکت‌ اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند، تعهد می‌دهند که مبلغ پرداختی‌ به آن‌ها بازگشت داده خواهد شد؛ حتی اگر ارزش نهایی سهام‌ این شرکت‌ها در زمان عرضه‌ی اولیه‌ی سهام کمتر از مبلغی باشد که توسط این سرمایه‌گذاران پرداخت شده است. هنگامی که شرکت‌ها می‌خواهند به چنین تعهدی عمل کنند، تنها راه حل ممکن عرضه‌ی سهام بیشتر است که باعث کاهش ارزش سهام عمده‌ی این شرکت‌ها می‌شود؛ سهامی که در اختیار کارکنان شرکت نیز قرار گرفته است.

شرکت‌های فناوری پاداش‌های فوق‌العاده‌ای برای عده‌ای محدود در نظر می‌گیرند؛ بیش از نیمی از میلیاردرهای زیر ۴۰ سال در زمینه‌ی فناوری مشغول به کار هستند. این حوزه زندگی بی‌نظیری نصیب عده‌ای کرده است که تعدادشان به چندین هزار نفر می‌رسد؛ آن‌ها با تبدیل تخیلات به واقعیت، پول خوبی به جیب می‌زنند. اما دنیای فناوری پر از ناامیدی‌ هم هست. تلاش‌های بی‌وقفه‌ای که سود ناچیزی تولید می‌کنند و رؤیاهایی برای تغییر جهان که به شغل‌های سخت و بدون امنیت شغلی مختوم می‌شوند.