سامانه نیما چیست و چگونه بازار ارز را سامان خواهد بخشید

بانک مرکزی بهمن‌ماه سال گذشته با راه‌اندازی سامانه‌ی «نیما»، مقدمات سامان‌ بخشیدن به بازار ارز کشور را فراهم کرد. سامانه‌ی نیما در واقع مخفف عبارت «نظام یکپارچه‌ی معاملات ارزی» محسوب می‌شود و با هدف تسهیل تأمین ارز و ایجاد فضای امن برای خریداران و فروشندگان ارز راه‌اندازی شده است. سامانه‌ی یادشده بدین منظور طراحی شده تا متقاضیان خرید ارز بتوانند درخواست خود را در یک بستر یکپارچه در اختیار فروشندگان ارز قرار دهند و فروشنده‌ای که تمایل به ارائه‌ی خدمات دارد، بتواند در بستری سالم و رقابتی، پیشنهاد خریدار ارز را پاسخ دهد. سامانه‌ی نیما در واقع بستری آنلاین برای خرید و فروش ارز است.

بازرگانان می‌توانند با مراجعه به سامانه‌ی جامع تجارت، درخواست خود را برای تأمین ارز ثبت سفارش‌های غیر بانکی ثبت کنند. پس از ثبت سفارش و با توجه به هماهنگی صورت‌گرفته بین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و وزارت صنعت، معدن و تجارت، این درخواست به‌صورت خودکار و برخط به سامانه‌ی نیما انتقال پیدا می‌کند و در نتیجه درخواست خرید ارز بازرگانان توسط صرافی‌ها مشاهده می‌شود و در صرافی‌ها می‌توانند پیشنهاد خود را ارائه کنند.

سامانه‌ی نیما به‌عنوان حلقه‌ی مفقوده بین سامانه‌ی جامع تجارت و سامانه‌ی پنجره‌ی واحد تجارت فرامرزی ایفای نقش می‌کند. یکی دیگر از مزایای استفاده از سامانه‌ی نیما، دسترسی تجار به طیف گسترده‌ای از صرافی‌های بانکی و تضامنی است و از این‌ رو نیما می‌تواند رقابت سالمی بین صرافی‌های موجود در این سیستم ایجاد کند. اهمیت سامانه‌ی نیما پس از یکسان‌سازی نرخ ارز توسط دولت از تاریخ ۲۱ فروردین سال جاری بیش از پیش افزایش پیدا کرده است. بر اساس اطلاعات ارائه‌شده توسط بانک مرکزی، واردکنندگان و صادرکنندگان کالا به ترتیب برای تأمین ارز مورد نیاز برای ورود کالا پس از ثبت سفارش و همچنین فروش ارز حاصل از صادرات کالا باید از سامانه‌ی نیما استفاده کنند.

سامانه‌ی نیما از تاریخ ۲۸ بهمن ۱۳۹۶ کار خود را به‌صورت آزمایشی آغاز کرده بود؛ اما این رسما از تاریخ ۳ اردیبهشت ۹۷ شروع به کار کرد. بانک مرکزی اعلام کرده است که در نظام ارزی جدید و با بهره‌گیری از نظام یکپارچه معاملات ارزی یا همان نیما، هیچ واردات رسمی و قانونی بدون رصد و تأیید بانک مرکزی در خصوص جنبه‌های ارزی آن قابل انجام نیست. دکتر ولی‌الله سیف، رئیس بانک مرکزی، اعلام کرده عدم تعیین تکلیف حساب سرمایه و آزاد بودن ضمنی آن، زمینه‌ساز خروج سرمایه در مقادیر بزرگ شده است. خروج ارزی که در ازای آن هیچ کالا و خدمتی به کشور عرضه نمی‌شود، یک عارضه و مخاطره بزرگ است. همچنین باید به قاچاق گسترده‌ی کالا اشاره کرد که طی آن کالاهای غیر مجاز یا اقلام مجاز بدون پرداخت حقوق تعیین‌شده گمرکی و ضوابط وارد کشور می‌شوند.

بنا بر اطلاعات ولی‌الله سیف، سامانه‌ی نیما چهار بازیگر اصلی دارد:

• واردکنندگان کالا و خدمات به‌عنوان متقاضیان ارز
• صادرکنندگان کالا و خدمات (شامل دولت به‌عنوان صادرکننده‌ی نفت) به‌عنوان عرضه‌کننده‌‌ی ارز
• واسطه‌گران شامل بانک‌ها و صرافی‌ها که منابع را از سمت عرضه‌کنندگان به متقاضیان هدایت می‌کنند
• سیاستگذار که بر اساس پیش‌بینی منابع و مصارف، نرخ، دامنه‌ی آزادی نرخ، اولویت‌ها و سقف مصارف را از طریق سامانه کنترل می‌کند

سامانه‌ی نیما سه ویژگی اصلی دارد؛ این سامانه داده‌ها و اطلاعات کامل و واقعی از عرضه و تقاضای ارز را فراهم می‌کند. همچنین باید به فرایند تأمین منابع و تخصیص مصارف ارزی در یک ساختار یکپارچه‌ اشاره کرد. در نهایت سامانه‌ی نیما علاوه بر پوشش نیازمند‌های کلان مربوط به تجارت، قابلیت پوشش نیازهای خرد مردم نظیر ارزهای مسافرتی، درمانی و دانشجویی را هم دارا است.