چرا الگوی مالی اشتراک‌های ماهانه همیشه کارساز نیست

زمانی‌که بازار اپلیکیشن‌های موبایل در ابتدای کار خود بود، توسعه‌دهندگان اپلیکیشن‌ها را با قیمتی ناچیز به‌ فروش می‌رساندند، به‌روزرسانی‌های معدودی را برای‌شان ارائه می‌کردند و درنهایت به پشتیبانی از آن‌ها خاتمه می‌دادند. از یک سو، کاربران احساس می‌کردند متضرر شده‌اند؛ چرا که اپلیکیشن‌های‌شان با نسخه‌های بعدی iOS سازگار نبود. از سوی دیگر، توسعه‌دهندگان هم شکایت داشتند که باتوجه‌به مبلغ پرداختی بیش از این امکان به‌روزرسانی برنامه‌ها وجود ندارد.

چنین مشکلاتی منجر به شکل‌گیری الگوی جدیدی شد به‌نام «اشتراک‌های ماهانه». به‌جای اینکه توسعه‌دهندگان برای هر به‌روزرسانی یا رفع‌اشکال مبلغی را از کاربران دریافت کنند؛ هر کاربر به‌صورت ماهانه (یا سالانه) هزینه‌ای را به‌عنوان «حق اشتراک» پرداخت می‌کند و توسعه‌دهنده هم مادامی که از برنامه استفاده می‌شود، آن را به‌روزرسانی می‌کند. اما مشکل این است که الگوی مبتنی بر اشتراک‌های ماهانه بیش از این پاسخگو نیست؛ در ادامه به بررسی دلائل این مسئله می‌پردازیم.

زمانی‌که اولین سرویس‌های مبتنی بر حق اشتراک کار خود را شروع کردند، کاربران در عمل هزینه‌‌ی ایجاد مجموعه‌ای روبه‌رشد از محتوای استریمینگ را پرداخت می‌کردند؛ امروزه بزرگ‌ترین شرکت‌های دارای الگوی مالی مبتنی بر حق اشتراک، نتفلیکس و اسپاتیفای هستند. در سال ۲۰۱۹، شاهد گسترش سرویس‌هایی خواهیم بود که محصولات خود را در قالب «محتوا» ارائه می‌کنند؛ چیزی که در مورد اپلیکیشن‌ها صدق نخواهد کرد.

برخلاف سرویس‌های ارائه‌کننده‌ی محتوا، اپلیکیشن‌ها متناسب با هزینه‌ای که کاربران به‌صورت ماهانه پرداخت می‌کنند تکامل نمی‌یابند. یک نمونه‌ی بارز از این مسئله، مجموعه‌ی نرم‌افزاری Adobe موسوم به Adobe Suite است.

درحالی‌که زمانی Adobe عنوان غول دنیای خلاقیت‌های بصری را یدک می‌کشید؛ اما امروزه تعداد فزاینده‌ای از کاربران به‌سوی گزینه‌های جایگزین همچون Affinity و Pixelmator کوچ می‌کنند. هرچند نرم‌افزارهای ارائه‌شده توسط Adobe همچنان به‌عنوان گزینه‌ی برتر شناخته می‌شوند؛ اما به‌دلیل استفاده‌ی این شرکت از الگوی مالی مبتنی بر پرداخت حق اشتراک، کاربران بیش‌ازپیش گزینه‌های جایگزین را مدنظر قرار می‌دهند.

نتیجه‌ی تغییراتی که بدان اشاره شد، می‌توانند فاجعه‌بار باشند. از آنجا که کاربران رغبتی به پرداخت هزینه‌های ماهانه‌ی بیشتر ندارند، توسعه‌دهندگان به خریدهای درون‌برنامه‌ای و افزایش قیمت اپلیکیشن‌ها روی می‌آورند. از طرف دیگر، با بالارفتن انتظارها از اپلیکیشن‌ها، هزینه‌ی تولید آن‌ها هم بالاتر خواهد رفت. درنهایت، وظیفه‌ی پرداخت این هزینه‌های فزاینده بر عهده‌ی مشتری خواهد بود؛ چیزی که به‌تازگی باعث افزایش سرسام‌آور قیمت اپلیکیشن‌ها در App Store شده است.

این روزها، توسعه‌ی یک اپلیکیشن به‌منزله‌ی نوعی «از خود گذشتگی» است. اپلیکیشن‌ها همان مسیری را طی می‌کنند که پیش از این توسط فیلم‌های سینمایی طی شده است. درحالی‌که هزینه و تعداد افراد لازم برای تهیه‌ی آن‌ها بیشتر و بیشتر می‌شود، کاربران هم سختگیرتر و سختگیرتر می‌شوند. با رسیدن هزینه‌ی اشتراک اپلیکیشن‌ها به ۲ تا ۱۰ دلار در هر ماه، کاربران برای انتخاب اپلیکیشن‌های مورد نظر خود مشکل‌پسندانه‌تر از گذشته عمل می‌کنند.

اما راه‌حل چیست؟ مهم نیست که چقدر به‌دنبال راه‌حل بگردیم، چرا که هیچ راه‌حل ساده‌ای وجود ندارد تا بتوانیم به‌صورت همزمان هزینه‌ی پرداخت‌شده توسط مشتریان را کاهش دهیم و درآمد توسعه‌دهندگان را هم افزایش دهیم. شاید تبلیغات یکی از این راه‌حل‌ها باشد؛ اما کاربران حاضر نیستند که هم هزینه‌ی استفاده از برنامه‌ها را پرداخت کنند و هم تبلیغات را تحمل کنند. تنها راه‌حل باقی‌مانده، ارائه‌ی اپلیکیشن‌های مجانی با تبلیغات است.

یکی از راهکارهای مقابله با این معضل، پرداخت «هزینه‌های گزینشی سالانه» است. پیش از این گفتیم که الگوی پرداخت یکباره به‌دلیل عدم به‌روزرسانی و ناسازگار شدن اپلیکیشن‌های قدیمی با نسخه‌های جدید سیستم‌عامل رضایت کاربران را جلب نمی‌کنند و به همین دلیل پرداخت‌های یکباره نمی‌توانند راهکار مفیدی باشند.

در الگوی مالی «هزینه‌های گزینشی سالانه»، کاربران برای خرید نسخه‌ی اولیه‌ی برنامه هزینه‌ای پرداخت می‌کنند. پس از آن، در صورت تمایل می‌توانند در سال دوم برای استفاده از نسخه‌ی جدید برنامه و ویژگی‌های جدید آن مبلغ اضافه‌ای پرداخت کنند؛ اما اگر از همان نسخه‌ی قدیمی راضی هستند هم می‌توانند بدون پرداخت هزینه‌ی نسخه‌ی جدید، به استفاده از نسخه‌ی قدیمی ادامه دهند. چنین الگویی می‌تواند تا اندازه‌ای مشکلات مربوط‌به الگوی پرداخت‌های یکباره را حل کنند.

همان‌طور که پیش از این گفتیم، کاربران در مجموع علاقه‌ی زیادی به پرداخت پول برای اپلیکیشن‌های موبایل ندارند. در حال حاضر بسیاری از مردم اصلا علاقه‌ای به پرداخت هزینه برای اپلیکیشن‌های موبایل ندارند، چه برسد به اینکه بخواهند هر سال مبلغ بیشتری هم پرداخت کنند. اگر بخواهیم با خودمان صادق باشیم، حقیقت این است که راهکار یگانه‌ای برای کسب درآمد تمام اپلیکیشن‌ها وجود ندارد. شرکت‌های بزرگ بین‌المللی همچنان به ساخت اپلیکیشن‌های خود ادامه می‌دهند و از این منظر هیچ نگرانی وجود ندارد؛ چرا که آن‌ها سرمایه‌ی کافی برای انجام این کار را در اختیار دارند. ولی این توسعه‌دهندگان مستقل هستند که در این کارزار متضرر می‌شوند.

در حال حاضر باید بپذیریم که با افزایش انتظارات کاربران، هزینه‌ی تولید اپلیکیشن‌ها هم بیشتر می‌شود. در این بین، اپلیکیشن‌های نوپا بیش از همه نیازمند بودجه‌ی بیشتر برای شروع کار خود خواهند بود. الگوی پرداخت هزینه‌های گزینشی سالانه در زمینه‌ی اپلیکیشن‌های مورد استفاده در رایانه‌های سنتی، یا همان دسکتاپ‌ها، موفق بوده است؛ اما پیشینه‌ی آن در بازار اپلیکیشن‌های موبایل آنچنان واضح نیست. با وجود رقابت شدید و حضور توسعه‌دهندگان بزرگ با پشتوانه‌ی مالی قوی در بازار اپلیکیشن‌های موبایل، احتمال موفقیت این روش چندان بالا نیست.

اما تنها نقطه‌ی روشن در وضعیت کنونی این است که امکان استفاده از اغلب اپلیکیشن‌های موبایل بدون هزینه برای کاربران فراهم شده است؛ چرا که هزینه‌های توسعه‌دهندگان از همان تبلیغات آزاردهنده، جمع‌آوری اطلاعات کاربران و پرداخت‌های ناچیز درون برنامه‌ای تأمین می‌شوند. اما با افزایش نگرانی‌ها در زمینه‌ی حریم خصوصی و جمع‌آوری داده‌های کاربران، درنهایت باید آماده شویم تا به‌جای داده‌های شخصی، هزینه‌ی اپلیکیشن‌ها را از جیب خود پرداخت کنیم.