دلیل جنگ اقتصادی ژاپن و کره جنوبی چیست؟

در هفته های اخیر ژاپن و کره‌جنوبی درگیر جنگ تجاری جدیدی شده‌اند. مبارزه‌ای که اکنون پایه‌های صنعت تولید‌کنندگان ژاپن، شرکت‌های نام‌دار کره‌جنوبی مانند سامسونگ در کنار گوشی‌های هوشمند جهانی و تجهیزات کامپیوتری را تهدید می‌کند. اما دلیل این جنگ تجاری چیست؟ اگر جنگ تجاری ایالات متحده و چین از افکار تاریک رئیس جمهور ترامپ حاصل شده است؛ این جنگ تجاری جدید از قسمت های تاریک و غم انگیز تاریخ کره‌جنوبی و ژاپن نشات می‌گیرد.

 یکی از غم‌انگیزترین بخش‌های این وقایع تاریخی، جنایات مربوط به زنان است. زنان کره‌ای در در دهه ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ و در زمان جنگ مجبور به بردگی جنسی در سراسر امپراطوری ژاپن شدند. در حال حاضر بسیاری از این زنان در مراحل پایانی زندگی خود قرار دارند؛ علاوه بر آن‌ها مردان زیادی نیز تحت‌تأثیر پیامد‌های فعالیت در کارخانه‌های ژاپنی برای مبارزه با متفقین قرار گرفته‌اند.

در اواخر سال گذشته، دادگاه رده‌بالایی در کره‌جنوبی شرکت میتسوبیشی را بابت استفاده از نیروی کار (بردگان) در جریان اشغال ژاپن و جنگ جهانی دوم به پرداخت غرامت محکوم کرد. حکمی که چند هفته قبل در دادگاه بر علیه شرکت‌های نیپون استیل و سومیتومو هم صادر شده بود.

همان‌طور که دادگاه کره‌جنوبی سعی می‌کند از شرکت‌های ژاپنی غرامت دریافت کند؛ ژاپن هم اقدامات متقابلی انجام داده است. نخست‌وزیر این کشور، شینزو آبه و دولت او با تصویب تحریم‌های تجاری گسترده بر کره‌جنوبی در زمینه‌ی کالاها و فناوری‌های پیشرفته تحت عنوان «امنیت ملی» به اقدامات کره‌جنوبی واکنش نشان دادند. آن‌ها مدعی شدند که سئول در یافتن راهی برای رفع تنش‌های موجود بین دو کشور شکست‌ خورده است.

پیش‌تر، دو کشور برای حل تنش‌ها با یکدیگر دیدار کردند اما نتوانستند برای راه‌حل‌ی جامع توافق کنند. این امر باعث ممنوعیت صادرات بین دو کشور شد و زنجیره‌های تأمین بسیاری از محصولات الکترونیکی را به خطر انداخت. به‌عنوان مثال سامسونگ را در نظر بگیرید، این شرکت کره‌ای با در اختیار داشتن بیش از ۴۰ درصد از کل بازار ۱۰۰ میلیارد دلاری، بزرگ‌ترین تولید‌کننده حافظه‌های حافظه DRAM در جهان است. سامسونگ همچنین بزرگ‌ترین تولیدکننده چیپ‌های NAND است که ۳۵ درصد از سهم کل بازار را در اختیار دارد. شرکت کره‌ای دیگر به نام SK Hynix، دومین شرکت بزرگ تولید‌کننده‌ی DRAM است که تقریبا ۳۱ درصد از سهم بازار را در اختیار دارد. سامسونگ و دیگر شرکت‌های کره‌ای در صنایعی مانند نیمه‌ هادی‌ها و نمایشگرهای LCD نیز پیشرو هستند.

شرکت‌های الکترونیکی کره‌جنوبی بسیاری از مواد اولیه‌ی مورد نیاز خود را از ژاپن تأمین می‌کنند. ژاپنی ها همه چیز، از مواد شیمیایی فتوولتائیک گرفته تا تجهیزات تولید و قطعات مورد نیاز کارخانه‌ها را برای آن‌ها تولید می‌کنند.

بنابراین انتظار می‌رود که تحریم تجاری ژاپن، دو عدد از سازندگان برجسته‌ی کره‌جنوبی را با زیان‌های قابل توجهی مواجه کند و این ضربه‌ای عمیق به اقتصاد شکننده‌ی کره‌جنوبی است. همین امر رئیس جمهور کره‌جنوبی، «مون» را مجبور می‌کند که به‌دنبال راه حلی برای توافق با نخست وزیر ژاپن، «شینزو آبه» باشد. به غیر از این، همان‌طور که اغلب در دنیای جنون‌آمیز تجارت اتفاق می‌افتد؛ ممنوعیت صادرات می‌تواند به‌طور غیر منتظره‌ای تأثیرات مثبت به‌همراه داشته باشد. طبق پیش‌بینی‌ها قیمت چیپ‌های حافظه DRAM در سال جاری به پایین‌ترین حد خود رسیده بود. کاهش سود سامسونگ به‌حدی بود که این شرکت را در بدترین وضعیت ممکن در چهار سال اخیر قرار داده بود و سهام این شرکت نیز به‌شدت کاهش‌ یافت؛ از ماه اوت سال گذشته تا ژانویه امسال، این شرکت یک سوم از ارزش سهام خود را از دست داد.

به عبارت دیگر، تحریم های ژاپن بیشتر شبیه رخدادی مثبت برای شرکت‌های کره‌ای بود. چنین دستاوردهایی ممکن است برای برخی ها جالب توجه باشد، اما هر دستاوردی ممکن است کوتاه‌مدت باشد زیرا این تحریم ها برای تراشه های نیمه رسانا بسیار نگران کننده است.

همان‌طور که مجله Nikkei Asian در این هفته اشاره کرد: «هرگونه اختلال در عرضه‌ی تجهیزات photoresist EUV، که محصولی پوششی در لیتوگرافی اشعه ماورا بنفش بوده و وجود آن برای ساخت تراشه های نیمه‌رسانا ضروری است؛ می‌تواند طرح‌های سامسونگ را برای توسعه‌ی چیپ‌‌های ۷ نانومتری مدت زیادی عقب بندازد». البته سامسونگ مقداری مواد اولیه ذخیره کرده است؛ ولی اگر این جنگ اقتصادی چند ماه طول بکشد؛ در نهایت در تأمین مواد اولیه و قطعات مورد نیاز به مشکل خواهد خورد.

 اقدامی که به‌عنوان یک معامله تجاری آغاز شد، ممکن است به کاهش تولید چیپ‌های حافظه، صفحه‌نمایش‌، تراشه‌ها و ... در نسل بعدی منجر شود؛ به عبارت دیگر، تقریبا هر چیزی که که برای تولید کامپیوتر یا گوشی هوشمند نیاز است، با کمبود عرضه مواجه می‌شود.

اما در این بین چند نکته برای دنیای فناوری وجود دارد؛

اول، رعایت حقوق زنان ممکن است کاملا بی‌ربط با چالش‌های روز برای ساختن محصول‌ی سخت‌افزاری به نظر برسد؛ اما سیاست، به‌ویژه سیاست انسانی، راهی برای ارتباط دو امر کاملا غیرمرتبط پیدا می‌کند.

دوم، حتی در یک جهان پیشرفته که در آن سیاستمداران کشورها اشتیاق زیادی برای رشد اقتصادی دارند (مسلما نخست‌وزیر آبه و رئیس‌جمهور مون هم به‌شدت برای رشد اقتصاد کشور خود سرمایه‌گذاری می‌کنند)؛ زنجیره‌های تأمین مواد اولیه و تجهیزات به‌طور محسوسی آسیب‌پذیر هستند. درست هنگامی که هواوی خطرات اتکا به فناوری آمریکایی‌ها و وابسته بودن به قطعات و بازار آن‌ها را در طول سال گذشته لمس کرد؛ اکنون شرکت‌های کره‌ای در حال تجربه‌ی خطرات ناشی از وابستگی به صنعت فناوری پیشرفته ژاپن برای تأمین تجهیزات مهم و کاربردی هستند.

سوم، توسعه استانداردهای فناوری بی‌سیم 5G و دستگاه‌های سخت‌افزاری مرتبط به آن به‌طور خطرناکی در حال آسیب دیدن هستند. ایالات متحده آمریکا شرکت هواوی را برای مسائل مرتبط با تکنولوژی 5G مورد حمله قرار داده است، سامسونگ هم دارای مودم‌های 5G و تجهیزات شبکه‌ای است که اکنون در جنگ تجاری ژاپن و کره‌جنوبی به‌شدت تهدید می‌شوند. تکنولوژی بی‌سیم طی چند دهه گذشته به بخش مهمی از تجارت و سرگرمی جهانی تبدیل شده است و توسعه‌ی آن امری ضروری است؛ به همین دلیل اهمیت سیاسی کنترل این فناوری به‌طور چشمگیری افزایش یافته است.

در نهایت، راه‌حل این جنگ تجاری جدید چیست؟ این دو کشور با چالش بزرگی روبه‌رو شده‌اند. رئیس‌جمهور کره‌جنوبی نمی‌خواهد با یک آتش‌بس سریع موافقت کند؛ او نگران است که چنین مذاکره‌ی سریعی منجر به تسلیم شدن در برابر خواسته‌های ژاپنی‌ها شود. در همین حال، شینزو آبه با نیروهای مخالف مواجه است و و دولت ژاپن معتقد است که تمامی مسائل مربوط به جبران سو استفاده از زنان و برده‌داری در زمان جنگ، با امضای توافقنامه‌هایی بین دو کشور در دهه ۱۹۶۰ و دیگر قراردادهای دیپلماتیک طی این سال‌ها حل شده است.