دیسپ چیست؟ با ارز دیجیتال چینی آشنا شوید

در ماه اوت ۲۰۱۹ بانک خلق چین با اعلام اینکه مدت‌ها است روی توسعه رمز ارز اختصاصی خود کار می‌کند همه را شکفت زده کرد. با این اتفاق چین اولین کشوری خواهد شد که اقدام به عرضه ارز دیجیتال می‌کند.

چین مدت‌ها است به فکر پایان دادن به سلطه دلار بر بازار جهانی ارز است و رمزارزها این فرصت را در اختیار این کشور قرار داده است. این اقدام بانک مرکزی چین قطعا در آینده مشکلی اساسی برای دلار ایجاد خواهد کرد. تحلیلگران برجسته اقتصادی در آمریکا ارز دیجیتال چینی را بزرگ‌ترین تهدید برای دلار می‌دانند و مارک زاکربرگ بنیان گذار فیسبوک نیز هشدار داده است که ارز دیجیتال چینی می‌تواند دلار را به نابودی بکشاند.

بانک مرکزی چین از سال ۲۰۱۴ درحال کار روی پروژه‌ای موسوم به «DC / EP» (ارز دیجیتال/پرداخت الکترونیک) است که اختصارا آن را دیسپ می‌نامند.

یی گانگ، مدیر بانک خلق چین گفته است این پروژه برای ایجاد پول دیجیتال مانند بیت کوین یا پروژه لیبرای فیسبوک نیست بلکه تنها هدف این پروژه دیجیتال کردن بخشی از پایه پولی چین است. شاید دیجیتال کردن پایه پولی کاری مضحک به‌نظر بیاید چراکه همین امروز نیز در چین بسیاری از مردم به‌جای استفاده از پول نقد از روش‌های دیجیتالی جایگزین مانند علی‌پی (Alipay) یا وی‌چت‌پی (WeChatpay) استفاده می‌کنند. اما باید توجه داشت که دیجیتال کردن پایه پولی فراتر از پرداخت‌های معمولی است و به پرداخت‌های بین بانکی نیز مربوط می‌شود.

بانک‌های خصوصی در کشورهای مختلف در پایان روز اقدام به تسویه حساب با یکدیگر می‌کنند. این تسویه حساب لزوما باید با پول واقعی و نه اعتبار انجام شود. بدین منظور این بانک‌ها حساب‌های ویژه‌ای نزد بانک مرکزی هر کشور دارند و با استفاده از آن حساب اقدام به تسویه حساب با یکدیگر می‌کنند. حال اگر این تسویه حساب با ارز دیجیتال صورت پذیرد چند اتفاق رخ خواهد داد. اول آنکه لزوم ذخیره‌سازی پول نقد برای بانک‌ها از بین می‌رود. به‌عنوان مثال دیگر بانک‌های جهانی که طی یک پیمان دوجانبه ارزی با بانک مرکزی چین یا هربانک دیگر چینی تبادلات انجام می‌دهند لزومی ندارد که ذخیره‌ای از یوان چین داشته باشند و تنها با استفاده از این ارز دیجیتال می‌توانند مبادلات را انجام دهند.

نکته دیگر سرعت عمل است. استفاده از دیسپ می‌تواند سرعت انجام تراکنش‌ها را به وسیله کاهش بروکراسی‌های معمول اداری افزایش دهد بعلاوه که با کاهش روش‌های معمول و سنتی بانکداری، هزینه انجام تراکنش‌ها نیز به‌شدت کاهش پیدا می‌کند.  همچنین این رمز ارز مشکلات ناشی از معاملات با پول کاغذی مانند پول‌شویی، جعل اسکناس، قاچاق و... را ندارد

مهم‌ترین مزیت دیسپ کاهش ریسک تحریم شدن بانک‌های چینی بوسیله انجام معاملات با کشورهای طرف تحریم توسط آمریکاست. عمده معاملات بین‌المللی چینی‌ها تحت سیستم سوئیفت صورت می‌گیرد و اگرچه مسئولان سوئیفت بارها اعلام کرده‌اند درگیر بازی‌های سیاسی نمی‌شوند اما از ۲۵ مدیر عالی‌رتبه سوئیفت ۱۲ نفر آن‌ها آمریکایی یا از کشورهای متحد آمریکا هستند و این گمانه‌زنی را ایجاد کرده است که تمام تراکنش‌های بین بانکی در چین، توسط سوئیفت به ایالات متحده تحویل داده می‌شود از این رو بانک خلق چین مدت‌ها است به‌دنبال روشی برای جایگزین کردن سوئیفت بوده است. دیسپ و فناوری بلاک‌چین می‌تواند کلید حل مشکلات چین در این زمینه باشد. 

یکی از مشکلات رایج در رمز ارزهای موجود خصوصا رمز ارزهایی که به‌تازگی معرفی می‌شوند رواج بازار سفته‌بازی در آن‌ها است. اتفاقی که در مورد بیت کوین هم صورت گرفت و گمانه زنی‌هایی در مورد اینکه افزایش قیمت بیت‌کوین تا ۱۸ هزار دلار توسط یک نهنگ و به واسطه سفته‌بازی صورت گرفته است، وجود دارد. اما در مورد دیسپ سفته‌بازی وجود نخواهد داشت. این ارز دیجیتال مستقیما توسط بانک مرکز پشتیبانی شده و ارزش آن در بازار کاملا مشخص خواهد بود.

این نکته که دیسپ توسط بانک مرکزی چین پشتیبانی می‌شود یک نکته مثبت است. حقیقت این است که رمزارزها امروزه بیش از آنکه پول باشند کالا هستند. تفاوت پول و کالا این است که پول ابزار مبادله است و کالا هدف مبادله. امروزه مردم عادی اقدام به خرید بوسیله بیت‌کوین نمی‌کنند بلکه اقدام به خرید بیت‌کوین می‌کنند. همین امر در مورد سایر رمزارزها نیز صادق است. اگر قرار باشد رمزارزها جایگزین پول باشند نباید آن‌ها را خرید بلکه باید بوسیله آن‌ها نیازهای روزمره را برطرف کرد اما در حال حاضر تراکنش‌های رمزارزهای موجود در بازار آنقدر معنادار نیست که بتوان آن‌ها را پول نامید. دیسپ می‌تواند این معادلات را برهم بزند. دیسپ برخلاف سایر رمزارزها کالا نیست و یک پول واقعی اما به‌صورت دیجیتال است. اگر این پول دیجیتال بتواند جایگاه خود را در بازار پیدا کند می‌توان قدری امیدوارتر بود که سایر رمزارزها نیز بتوانند در کنار دیسپ رشد کرده و حتی در آینده جایگزین آن شوند. 

حتما متعجب خواهید شد وقتی متوجه شوید معامله با دیسپ تا چه حد آسان است. افراد می‌توانند با استفاده از تکنولوژی NFC و تنها با نزدیک کردن تلفن‌های همراه خود به یکدیگر معاملات را انجام دهند. اگرچه این تکنولوژی قبلا توسط شرکت‌های ارائه دهنده خدمات مالی مانند اپل‌پی یا گوگل‌پی به کار گرفته شده بود اما این برای اولین‌بار است که این تکنولوژی توسط یک ارز دیجیتال مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین افراد برای انجام معامله با دیسپ حتی نیاز به حساب بانکی نیز ندارند و می‌توانند به‌سادگیِ استفاده از پول کاغذی از این ارز دیجیتال نیز استفاده کنند.

در تصویر زیر اسکرین شاتی از صفحه پرداخت دیسپ مشاهده می‌کنید که نشان می‌دهد کار با آن به راحتی کار با کیف‌پول‌های رایجی است که شرکت‌های خدمات مالی به مشتریان ارائه می‌دهند.

به سختی می‌توان دیسپ را یک رمزارز دانست. حتی مقامات چینی نیز اذعان کرده‌اند که دیسپ اگرچه برپایه بلاک‌چین طراحی شده است اما هرگز یک رمزارز نیست. دیسپ تنها شکل دیجیتالی پول کاغذی است که در دستان همه ما وجود دارد. از طرفی به‌نظر نمی‌رسد تراکنش‌ها برپایه دیسپ غیر قابل ردیابی باشد. نکته دیگر اینکه این ارز دیجیتال مانند سایر رمزارزها غیرمتمرکز نیست و کاملا به‌صورت متمرکز توسط بانک خلق چین تولید می‌شود. با این تفاسیر می‌توان گفت که دیسپ بیشتر از آنکه یک رمز ارز یا کریپتوکارنسی باشد یک ارز دیجیتال یا ای-کارنسی(e-currency) است. در جدول زیر تفاوت‌های موجود میان دیسپ، لیبرا و بیت‌کوین را مشاهده می‌کنید.

گفته شده است که دیسپ ابتدا بین بانک‌های وابسته به بانک مرکزی چین و بانک کشاورزی چین توزیع شود و سپس به چرخه مالی شرکت‌های بزرگ فنی چین مانند علی بابا و تنسنت وارد شود تا به ترتیب در سیستم‌های علی‌پی  و وی‌چت‌پی مورد استفاده قرار بگیرد. فاز آزمایشی این رمزارز نیز قرار است ابتدا در شهرهای شنزن، سوژو، چنگدو، جنوب پکن، شیونگان و سپس در هاب‌های فراساحلی چین مانند هنگ کنگ اجرایی شود.

یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که این ارز دیجیتال بوجود آورده، موضوع حریم خصوصی است. اگرچه موضوع حریم خصوصی از گذشته در بسیاری از کشورها وجود داشته است. اکثر کشورهای جهان محدودیت‌های سفت و سختی برای نگه‌داری پول نقد وضع کرده‌اند. این محدودیت‌ها به خاطر مسائلی مانند قاچاق، پولشویی، فرار مالیاتی و... وضع شده است. اما تقریبا در تمام کشورها خریدهای خرد و کوچک افراد بدون هیچگونه ردگیری بوسیله پول نقد انجام شدنی است.

اما دیسپ این موضوع را به چالش می کشد. این ارز دیجیتال می‌تواند تک تک تراکنش‌های شما را از خرید یک مداد گرفته تا خرید چند جریب زمین را ردگیری کند. اگرچه مقامات چینی اطمینان داده‌اند که به افراد اجازه حدی از ناشناس بودن داده می‌شود اما مشخص نیست مقامات چینی چگونه می‌خواهند میان حریم خصوصی و مبارزه با معاملات غیرقانونی تعادل برقرار کنند. موضوع ناشناس بودن معاملات و حریم خصوصی شاید مهم‌ترین چالشی باشد که دیسپ با آن رو‌به‌رو است و شاید همین امر مانع فراگیر شدن این ارز دیجیتال شود.

یکی دیگر از چالش هایی که دیسپ بوجود خواهد آورد، سرنوشت بانک‌های خصوصی است. اگر مردم بتوانند پول‌های خود را مستقیما در بانک مرکزی نگه‌داری کنند چه بر سر بانک‌های خصوصی می‌آید؟ به‌نظر می‌رسد بانک مرکزی چین برای حل این مشکل، همچنان بانک‌های خصوصی را عامل توزیع و سپرده گذاری پول نگه خواهد داشت اما احتمالا این یک راه‌حل موقتی است تا بتوانند در آینده راه‌حلی واقعی برای این مشکل پیدا کنند.

بانک‌های خصوصی یکی از مهم‌ترین عوامل برای ایجاد اعتبار و افزایش نقدینگی در کشورها هستند. اگرچه با حذف بانک‌های خصوصی کنترل دولت بر نقدینگی موجود در کشور افزایش پیدا می‌کند اما از طرفی باعث کاهش سرمایه‌گذاری یا در بهترین حالت غیر مؤثر شدن سرمایه‌گذاری در کشور می‌شود چراکه بانک‌های خصوصی به‌صورت موثرتری به افراد وام می‌دهند. باید منتظر بود و دید استراتژی دولت چین در مواجهه با این مشکل چه خواهد بود.

نکته دیگر بیماری کروناست. این بیماری عادت به پرداخت آنلاین را در سرتاسر دنیا نهادینه کرده است اما شرکت‌های خدمات مالی هزینه‌های زیادی برای تراکنش‌ها طلب می‌کنند. دیسپ با کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت تراکنش‌ها می‌تواند جایگزین مناسبی برای سیستم‌های خدمات مالی کنونی باشد. در مجموع می‌توان گفت بازار بالقوه بسیار مناسبی در اختیار دیسپ قرار دارد که در صورت فراگیری می‌تواند جایگاه یوان چین را ارتقا بسیار زیادی بدهد. 

اما در عین حال قدرت دلار بسیار فراتر از تصور است. حدود ۹۰ درصد معاملات جهان و بیش از ۶۰ درصد ذخایر ارزی جهان برپایه دلار است. در مقابل یوان چین تنها دو درصد معاملات و ذخایر ارزی جهان را به خود اختصاص داده است. حتی اگر این موضوع را هم در نظر نگیریم باز هم بخش عمده‌ای از سیستم مالی جهان در نیویورک واقع است. این اتفاق باعث شده است که حتی شرکت‌هایی که به ظاهر رابطه ای با امریکا ندارند به نوعی به سیستم مالی امریکا وابسته باشند. یکی از دلایلی که جایگاه دلار امریکا طی این سال‌ها دست نخورده باقی مانده، همین سیطره بر معاملات جهانی است.

از طرف دیگر نباید از این نکته غافل شد که دلار آمریکا در طی این سال‌ها هرگز آزمون چندان مشکلی را پشت سر نگذاشته است. اما امروز با دو بحران اساسی مواجه است. رکود اقتصادی فزاینده و پیش‌بینی پذیری که در سال جاری با آن رو‌به‌رو خواهد بود و بحران ارزی که دیسپ برایش ایجاد خواهد کرد. دو بحرانی که هر کدام به‌تنهایی می توانست به آزمونی جدی بر سر راه دلار تبدیل شود، امروز با ادغام در یکدیگر یک ابربحران روبروی دلار قرار داده است. به جرات می‌توان گفت این بزرگ‌ترین آزمون تاریخ دلار پس از معاهده برتون-وودز است و همه چیز به نوع واکنش مردم در پذیرش این ارز دیجیتال و دولت ایالات متحده در مقابله با آن بستگی دارد.

یکی از انگیزه‌های اساسی دیسپ مقابله با ارز دیجیتال شرکت فیسبوک یعنی لیبرا بوده است. لیبرا یک ارز دیجیتال باثبات است که توسط چند ارز ملی دیگر مانند دلار آمریکا، ین ژاپن، پوند انگلیس و یورو پشتیبانی می‌شود تا مانند سایر رمزارزها به نوسانات قیمتی شدید دچار نشود. اگرچه لیبرا نیز مانند دیسپ یک رمز ارز نیست اما گفته‌ می‌شود معاملات در آن مانند سایر رمزارزها به‌صورت ناشناس انجام می‌شود.

این ارز دیجیتال قرار بود سال گذشته معرفی و به سیستم مبادلات مالی جهان متصل شود اما قانون‌گذاران در ایالات متحده و اتحادیه اروپا با این امر مخالفت کردند. دلیل مخالفت آن‌ها این بود که ارز دیجیتال فیسبوک اقتصاد جهانی را مختل و مدیریت اقتصاد کشورها را از دست دولت‌ها خارج می‌کند. درواقع قانون‌گذاران دنیا ترجیح می‌دهند دیسپ به‌جای لیبرا ارز دیجیتال جهانی باشد. چرا که در مورد دیسپ با یک حکومت مرکزی مواجه هستند که می‌توانند با وی مذاکره کنند اما در مورد لیبرا با مجموعه‌ای از شرکت‌های چندملیتی مواجه هستند که دفاتر خود را در چندین و چند کشور برپا کرده‌اند. 

از طرفی در آمریکا زمزمه‌هایی مبنی بر اینکه لیبرا آخرین امید آمریکا برای مقابله با دیسپ است، شنیده می‌شود. بسیاری از محافظه‌کاران در آمریکا لیبرا را ناجی دلار در مقابل دیسپ می‌دانند و سعی دارند تا قانون‌گذاران را در اتحادیه اروپا و ایالات متحده تحت فشار قرار دهند تا به لیبرا مجوز فعالیت بدهند. 

اما لیبرا یک چاقوی دولبه است. اگرچه شاید این ارز دیجیتال بتواند در کوتاه مدت جایگاه دلار را تقویت کند اما در بلند مدت قطعا باعث نابودی آن خواهد شد. حتی می‌توان گفت لیبرا تهدیدی به مراتب جدی‌تر از دیسپ برای دلار آمریکاست. اتحاد لیبرا با بسیاری از شرکت‌های چند ملیتی دنیا این فرصت را در اختیار آن‌ها می‌گذارد که این ارز را به سرعت جایگزین سایر ارزهای مطرح جهانی خصوصا دلار آمریکا کنند. از طرفی اگرچه یکی از پشتوانه‌های لیبرا دلار آمریکاست اما تنها دلیلی که دلار آمریکا توانسته است به این قدرت دست پیدا کند، حجم مبادلات تجاری است. اگر لیبرا بتواند به‌عنوان پول جایگزین معرفی شود ثبات دلار آمریکا نیز به خطر خواهد افتاد. از طرفی ارزهایی که به‌صورت مداوم بین مردم مبادله می‌شوند دیگر نیاز به پشتوانه ندارند. فیسبوک می‌تواند هرزمان که حجم مبادلات لیبرا به حد معناداری رسید پشتوانه این ارز را حذف کند. 

در مجموع به‌نظر می‌رسد چه لیبرا و چه دیسپ هرکدام که به بازار جهانی وارد شوند بازنده اصلی دلار آمریکا خواهد بود. شما چه نظری دارید؟ آیا امپراتوری دلار پایان خواهد یافت یا این ارزهای دیجیتال هستند که شکست می‌خورند؟