چرا از خرید پلی استیشن 5 در بازار سیاه با قیمت چندبرابر، استقبال می‌کنیم

«تمامی خرده‌فروشی‌های بزرگ و حتی خود سونی با باگ‌ها و مشکلات متعدد مواجه شدند و کنسول پلی استیشن 5 از سبد خرید من خارج ‌شد.» این، سخنان یکی از کاربران توییتر با نام کاربری Ace در گفت‌‌و‌گو‌ با رسانه‌ی IGN است. این فرد می‌گوید پس از اینکه نتوانست ازطریق خرده‌فروشی‌ آنلاین و حتی وب‌سایت رسمی سونی کنسول پلی استیشن ۵ را بخرد، سراغ روشی رفت که شمار در خور توجهی از دیگر علاقه‌مندان به PS5 انجامش دادند: اقدام به تهیه‌ی کنسول در بازار سیاه. در نهایت Ace توانست پلی استیشن 5 را با قیمت ۹۰۰ دلار در Craigslist بخرد؛ Ace تنها کسی نیست که برای تهیه‌ی پلی استیشن 5 مجبور شد هزینه‌ی بیشتری نسبت‌ به آنچه سونی در حالت عادی تعیین کرده است بپردازد.

پلی استیشن 5 و ایکس باکس سری ایکس، خبرسازترین محصولات این روزها هستند که از مدت‌‌ها پیش گیمرها منتظر عرضه‌شان بودند. محبوبیت زیاد کنسول‌های جدید سونی و مایکروسافت باعث شده است قیمت آن‌ها در خرده‌فروشی‌های غیررسمی به‌ شکلی محسوس افزایش یابد. این موضوع در ایران هم دیده می‌شود و پلی استیشن 5 با قیمت بالاتر از آنچه باید باشد، دردسترس مردم قرار گرفته است.

این نخستین باری نیست که چنین اتفاقی را مشاهده می‌کنیم و این روند را پیش‌تر در صنعتی دیگر مشاهده کرده‌ایم. زمانی ‌که تولیدکنندگان کفش نظیر نایکی (Nike) و ایر جردن (Air Jordan) کفش‌‌هایی ویژه در تعداد محدود تولید می‌کنند، بازار محصولات دست دوم واکنشی نشان می‌دهد شبیه به آنچه برای پلی استیشن 5 و ایکس باکس سری ایکس رخ داد. 

دکتر کینگ می‌گوید نحوه‌ی واکنش مردم به پلی استیشن 5 و هر کنسول دیگری که به‌سختی در بازار قابل ‌تهیه باشد، بدین صورت است که میزان تقاضا را به‌شدت بالا می‌برند و همین موضوع به بالا رفتن قیمت نهایی توسط فروشندگانِ غیر مستقیم محصول منتهی می‌شود. کینگ می‌گوید این نوع واکنش بخشی از فرهنگ مصرف‌گراییِ امروزی است که پایه و اساس آن در سال‌های اخیر پی‌ریزی شده و دلیل اصلی موضوع به رشد بازار کفش‌ ورزشی مربوط می‌شود.

دکتر کینگ می‌گوید: «افرادی که ۵۰۰ دلار برای یک جفت کفش نایکی دانک (Nike Dunk)، یک جفت کفش ایر جردن یا هر کفش دیگری که در آن زمانِ به‌خصوص تقاضای زیادی دارد پرداخت می‌کنند، همان افرادی هستند که با کنسول‌های نسل جدید بازی می‌کنند». دکتر کینگ اضافه می‌کند فرهنگی که بر بازار کفش‌ ورزشی غالب شده، باعث شده است خریداران به پرداخت پول بیشتر برای محصولی که در طول زمان قیمتش پایین می‌آید، ترغیب شوند. 

نخستین نشانه‌های اتفاقی که برای فروش پلی استیشن 5 رخ داد، زمانی ظاهر شد که این کنسول به‌صورت ناگهانی در خرده‌فروشی‌های مختلف برای پیش‌خرید دردسترس قرار گرفت؛ آن هم در شرایطی که سونی وعده داده بود آغاز پیش‌خرید قرار نیست ناگهانی اتفاق بیافتد. به‌ دنبال آغاز ناگهانی پیش‌خرید، پس از مدتی کوتاه اعلام شد موجودی فروشگاه‌ها به‌ اتمام رسیده است. در همان زمان متوجه شدیم قطعا قرار است در بازار شاهد کمبود پلی استیشن 5 باشیم.

حتی ایکس باکس سری ایکس که مایکروسافت چند هفته قبل از آغاز پیش‌خرید، تاریخ آن را اعلام کرده بود، با کمبودهای مشابه مواجه شد. تمامی شواهد نشان می‌دادند هر کسی که موفق نشده کنسول نسل جدید را پیش‌خرید کند، نمی‌تواند به‌‌زودی‌ از روش‌های معمول سراغ تهیه‌ی آن‌ برود؛ حتی تا پایان سال جاری میلادی. از همان آغاز کار، افراد سودجو وارد معادله شدند و کنسول پلی استیشن 5 را در فروشگاه‌هایی نظیر eBay و Craigslist با قیمت بیشتر (گاهی اوقات سه برابر قیمت عادی) برای فروش گذاشتند.

اسکرین‌شاتی از قیمت PS5 در فروشگاه eBay

دکتر کینگ توضیح می‌دهد: «ما می‌دانیم قرار است در حول‌و‌حوش فصل تعطیلات سال میلادی شاهد عرضه‌ی تعداد زیادی پلی استیشن 5 باشیم؛ بااین‌حال افراد در حال سرمایه‌گذاری روی فرهنگ «من [این محصول را] دارم و تو نداری‌» هستند.» دکتر کینگ این توضیح را اضافه می‌کند که بازار فروش غیر مستقیم کنسول‌ میزبان همان اتفاقاتی است که در بازار کفش‌ ورزشی رخ می‌دهد.

یکی از کاربران فروشگاه eBay می‌نویسد: «اگر مردم به خرید محصول از افراد سودجو که به‌ دنبال کسب پول بیشتر از جیب کاربران عادی هستند ادامه دهند، این فرایند همچنان ادامه پیدا می‌کند. کنسول‌هایی که قیمتی بالاتر از حالت عادی دارند از این کلاه‌برداران خریداری نکنید.»

حتی خرده‌فروشی‌های رسمی د رحال تقلید از روندی هستند که توسط صنعت مد خیابانی رهبری می‌شود. سونی اعلام کرد تعداد محدودی از سفارش‌های پلی استیشن 5 را مستقیما به روی وفادارترین مشتریان برند پلی استیشن باز می‌کند. دیگر خرده‌فروشی‌ها صف‌هایی دیجیتال برای زمانی‌که مجددا ایکس باکس سری ایکس یا پلی استیشن 5 را موجود کنند، خلق و زمان دقیق و تاریخ مشخص برای آغاز خرید را نیز اعلام کردند.

فرایند دیجیتال‌سازیِ «رها کردن محصول در بازار» به ‌لطف برندهای تولیدکننده‌ی کفش ورزشی به‌خوبی درحال رخ دادن است. نایکی اپلیکیشنی با عنوان SNKRS دارد که حاوی تقویم برای مشخص کردن تاریخ عرضه‌ی محصولات جدید است تا کاربران بفهمنددر چه زمانی باید برای تهیه‌ی این محصولات اقدام کنند. مشتریان وفادار نایکی اولویت بالاتری برای حضور در اولین سری پیش‌خرید محصولات دارند؛ دقیقا مشابه اقدامی که سونی انجام داد و دعوت‌نامه‌ی پیش‌خرید پلی استیشن 5 را به‌صورت اختصاصی برای شماری از گیمرهای وفادار به برند پلی استیشن ارسال کرد.

در اوایل سال جاری میلادی، تحلیلگران بازار گفتند احتمال دارد تاریخ عرضه‌ی کنسول‌های نسل جدید به‌دلیل چالش‌های ایجادشده بر اثر دنیاگیری ویروس کرونا به‌ تأخیر بیافتد، اما سونی و مایکروسافت به‌دفعات اعلام کردند پلی استیشن 5 و ایکس باکس سری ایکس به‌موقع برای فصل تعطیلات از راه خواهند رسید. آنچه و سونی مایکروسافت بارها درباره‌اش هشدار دادند، این بود که احتمال عرضه‌ی کنسول‌ها در تعداد محدود وجود دارد.

سونی و مایکروسافت به‌وضوح گفتند که ممکن است در سال ۲۰۲۰ تعداد کافی پلی استیشن 5 و ایکس باکس سری ایکس برای همه وجود نداشته باشد. با همه‌ی این‌ها فراموش نکنید که «رها کردن» پلی استیشن 5 و ایکس باکس سری ایکس در بازار، همچون کفش‌‌های ورزشی اتفاق نمی‌افتد. شماری از کفش‌ها پس از اتمام موجودی، هیچ‌گاه مجددا وارد خط تولید نمی‌شوند و همین موضوع باعث می‌شود ارزش بازفروش آن‌ها بسیار بالاتر برود. این درحالی است که پلی استیشن 5 و ایکس باکس سری ایکس محصولاتی هستند که قرار است تا سال‌ها در حجم انبوه تولید شوند.

مدیران شرکت‌های سونی و مایکروسافت بارها تلاش کرده‌اند در زمینه‌ی کمبود موجودی کنسول‌ها شفاف‌سازی کنند تا کاربران به‌خوبی از ابعاد ماجرا خبر داشته باشند. تیم استوارت، مدیر ارشد مالی مایکروسافت، می‌گوید تقاضا برای ایکس باکس سری ایکس و ایکس باکس سری اس بسیار زیاد است و انتظار دارد کمبود موجودی این کنسول‌ها به شیوه‌ی امروزی، همچنان تا پایان فصل اول سال ۲۰۲۱ ادامه داشته باشد.

جیم رایان، مدیرعامل واحد سرگرمی‌های تعاملی شرکت سونی، در مصاحبه‌ای جدید به اتمام موجودی PS5 اشاره کرد: «کنسول‌های پلی استیشن 5 به ‌فروش رسیده‌اند. یکایک پلی استیشن 5-هایی که ساختیم، فروخته شدند. اکثر سال گذشته را صرف این موضوع کردم که مطمئن شویم می‌توانیم تقاضای کافی برای محصول به‌ همراه بیاوریم و اکنون وظیفه‌ام به‌عنوان مدیر اجرایی این است که زمان بسیار بیشتری به افزایش عرضه‌ی پلی استیشن 5 برای تأمین تقاضا اختصاص بدهم.»

وقتی مدیران اجرایی شر‌کت‌‌های تولیدی به‌وضوح می‌گویند به تعداد کافی کنسول‌ تولید نکرده‌اند، جای تعجب ندارد که علاقه‌مندان به تهیه‌ی این کنسول‌ها به‌شدت پیگیر فروشگاه‌های آنلاین باشند تا پلی استیشن 5 و ایکس باکس سری ایکس دوباره موجود شود.

دکتر کینگ می‌گوید به گفته‌های مدیران اجرایی سونی و مایکروسافت با محوریت کمبود موجودی پلی استیشن 5 و ایکس باکس سری ایکس، به‌عنوان عذرخواهی نگاه نمی‌کند، بلکه آن‌ها را نوعی تاکتیک به‌حساب می‌آورد:‌ «این استراتژیِ به‌خصوص برای بالا بردن هیجان برای محصولات جدید است و در تمامی صنایع رخ می‌دهد. در این حوزه‌ها همیشه نوعی تظاهر دروغین وجود دارد. شرایط به‌گونه‌ای است که می‌دانید محصولات جدید قرار است به‌راحتی تولید شود؛ بااین‌حال برای اینکه از کسب درآمد مطمئن شوید، این توهم را ایجاد می‌کنید که قرار نیست تعداد کافی محصول دردسترس قرار بگیرد. شما به این حقیقت که قرار است در آینده‌ای بسیار نزدیک تعداد بیشتریمحصول تولید و به بازار عرضه شود، اقرار نمی‌کنید.»

این نوع استراتژی‌، یعنی ایجاد توهم کمبود تولید، پیش‌تر بارها در بازار کفش‌ ورزشی مشاهده شده است و ممکن است استراتژی بسیار خوبی برای بازار کنسول‌ باشد. به‌وضوح در بازار می‌بینیم که کمبود کنسول‌ باعث شده است میزان اشتیاق برای تهیه‌ی آن افزایش پیدا کند.

اتفاقات دیگری که کنترل آن‌ها از دست سونی و مایکروسافت خارج است، باعث شده‌اند کمبود پلی استیشن 5 و ایکس باکس سری ایکس تشدید شود. در نگاه اول ممکن است شماری از افراد به همه‌ چیز به‌عنوان نوعی مهندسی بازاریابی برای بالا بردن اشتیاق و به ‌تبع آن، بالا بردن تقاضا نگاه کنند؛ بااین‌حال افراد سودجو به‌دفعات از ابزارهایی نظیر بات‌ اختصاصی استفاده کرده‌اند تا در زمانی کوتاه تعداد زیادی محصول سفارش دهند و سپس آن محصولات را در جاهایی نظیر eBay بفروشند. این اتفاق را نه‌تنها برای کنسول‌های بازی بلکه برای نسل جدید کارت‌های گرافیک انویدیا شاهد بودیم. این ربات‌ها باعث می‌شوند کاربران عادی شانسی برای تهیه‌ی محصول نداشته باشند.

گزارش‌هایی جدید اعلام کردند یک گروه بازفروش محصول که در اروپا فعالیت می‌کند موفق شده است ۳۵۰۰ دستگاه پلی استیشن 5 را ازطریق بات بخرد. این موضوع باعث می‌شود بسیاری از کسانی که به تهیه‌ی کنسول علاقه دارند، مجبور شوند کنسول را از فروشگاه‌های غیررسمی تهیه کنند که محصول را با قیمت چند برابر برای فروش دردسترس قرار می‌دهند. یکی از کاربران eBay می‌نویسد: «اگر می‌توانستم یک کنسول را با قیمت عادی بخرم، کاملا ارزش داشت؛ ولی می‌دانستم که در این شرایط باید بیش از حد پول بدهم. بااین‌حال نوه‌ام کنسول را برای کریسمس می‌خواست و او، بچه‌ی خوبی است.» 

اسکرین‌شاتی از قیمت ایکس باکس سری ایکس در فروشگاه eBay

آنچه شرایط را بدتر می‌کند، لایحه‌ی سال ۲۰۱۶ کنگره‌ی ایالات متحده با محوریت بات‌ آنلاین است. این لایحه صرفا می‌گوید استفاده از بات‌ برای تهیه‌ی بلیت‌ دیجیتال، غیر قانونی است. این یعنی بات‌هایی که به‌منظور خرید کفش و هدایای فصل تعطیلات مورد استفاده قرار می‌گیرند اساسا قانونی هستند؛ آن هم در شرایطی که همین بات‌ها قوانین داخلی فروشگاه‌ها را نقض می‌کنند. در گذشته در جاهایی مثل ایالات متحده اصلی‌ترین مانعی که باعث می‌شد مردم نتوانند کنسول یا کفش جدید بخرند جنبه‌ی اقتصادی ماجرا بود؛ بااین‌حال در دنیای امروز، داشتن پول کافی برای تهیه‌ی محصولات این‌چنینی، پیش‌نیاز اصلی نیست.

با همه‌ی این‌ها غیر منصفانه نیست اگر بگوییم بخشی از شرایط فعلی نتیجه‌ی اقدامات فروشگاه‌هایی است که در پی بالا بردن تقاضا بوده‌اند. چرخه‌ی بازاریابی امروزی کنسول‌ها از سال ۲۰۱۹ آغاز شد؛ یعنی پیش از آغاز دنیاگیری ویروس کرونا. از آن زمان پلی استیشن 5 و ایکس باکس سری ایکس کنسول‌هایی بسیار مورد انتظار بوده‌اند. 

اذعان مدیران اجرایی شرکت‌ها به کمبود موجودی، چالش‌های کروناویروس و البته بات‌هایی که به‌صورت قانونی فعالیت می‌کنند، باعث شده است امروزه در شرایطی قرار بگیریم که بسیاری از مردم برای تهیه‌ی محصولاتی نظیر کنسول‌های نسل نهمی مجبور شوند سراغ بازار سیاه بروند. 

پلی استیشن 5 به‌ دست کارشناسان زومیت رسیده است و بررسی این کنسول به‌زودی در زومیت منتشر می‌شود.