رقابت جهانی رایانش کوانتومی؛ برنده‌ی این مسابقه کدام کشور است؟
براساس گزارش ZDnet، حدود یک دهه است که برنامه‌های ملی کوانتوم و استراتژی‌های کوانتومی به‌طور فزاینده‌ای توسط دولت‌های سراسر جهان معرفی می‌شوند. ملل مختلف می‌خواهند اطمینان حاصل کنند که وقتی رایانش کوانتومی ارزش واقعی خود را نشان می‌دهد، در جایگاه قابل قبولی باشند. از طرف دیگر، انگلیس مشتاقانه می‌خواهد ثابت کند که کانون کوانتومی این کشور، در حال ساخت و توسعه است.
پیتر نایت، مشاور استراتژیک برنامه ملی فناوری کوانتوم انگلیس (NQTP)، می‌گوید:
ما یک برنامه بسیار موفق داریم که به‌طور گسترده‌ای در سراسر جهان مورد تحسین و تقدیر قرار می‌گیرد.
انگلیس کمی بیشتر از نیمه راه را در این زمینه پشت سر گذاشته است. این کشور دومین مرحله پنج‌ساله را در اواخر ۲۰۱۹ آغاز کرد و همان زمان یک میلیارد پوند (۱٫۳۷ میلیارد دلار) سرمایه‌گذاری ترکیبی که مبلغ قابل توجهی بود انجام داد. دولت این کشور ادعا می‌کند که این امر به انگلستان اجازه می‌دهد با رقبایی که به کوانتوم علاقه‌مند هستند (ایالات متحده آمریکا و چین) همگام شود.
شکی نیست که این کشور از زمان شروع NQTP در زمینه کوانتوم گام‌های بسیار خوبی برداشته است. مقالات پژوهشی جدید و پیشگامانه به‌طور منظم در حال ظهور و اخبار مربوط به بودجه‌های اختصاص داده‌‌شده به استارتاپ‌های کوانتومی امیدوارکننده هستند.
اما با وجود انجام کمتر از نیمی از برنامه‌های ملی کوانتوم و مبالغ هنگفتی که پیش‌تر در این زمینه سرمایه‌گذاری شده، انگلیس با چالش بزرگ‌تری روبه‌رو است؛ پس از رقابت برای رسیدن به جایگاه اول در دنیای کوانتومی، حفظ وضعیت این کشور در مواجهه با رقابت سخت و نفسگیر، به برخی اقدامات جدی نیاز دارد.
واضح است که درگیری اولیه انگلیس در این زمینه به نفع این کشور تمام می‌شود. برنامه NQTP از اوایل ۲۰۱۳ معرفی شد و با بودجه اولیه ۲۷۰ میلیون پوند (۳۷۰ میلیون دلار) در ۲۰۱۴ شروع به کار کرد. چشم‌انداز ارائه‌شده در این برنامه شامل ایجاد «اقتصاد مجهز به کوانتوم» می‌شود که در آن، فناوری مذکور به‌طور قابل توجهی برای اقتصاد انگلیس سودمند است و سرمایه‌گذاری قوی و استعدادهای جهانی را به خود جلب می‌کند.
اندرو فرنساید، همکار ارشد متخصص در فناوری‌های کوانتوم Mewburn Ellis، می‌گوید:
برنامه ملی از اولین گزینه‌هایی بود که شروع شد. برنامه‌های ملی بیشتری در کشورهای دیگر به‌طور فزاینده‌ای در حال ظهور است؛ اما آ‌ن‌ها چند سال عقب مانده‌اند. این مسئله که دولت ابتکاری بلندمدت و پایدار داشته باشد، قطعاً جذاب است.
در واقع پرچم‌دار فناوری‌های کوانتومی اتحادیه اروپا در ۲۰۱۸ راه‌اندازی شد. برخی از کشورهای عضو این اتحادیه مانند فرانسه، نقشه‌های علوم کوانتومی خود را آغاز کرده‌اند. به همین ترتیب، قانون «ابتکار ملی کوانتوم» توسط دولت ترامپ به تصویب رسید؛ اما این اقدام نیز در ۲۰۱۸ و چند سال بعد از برنامه ملی فناوری کوانتوم انگلیس انجام شد.
از زمان راه‌اندازی NQTP در ۲۰۱۴، شواهد زیادی از موفقیت‌های علمی مرحله اولیه آن به دست آمده است. در بیرمنگام، Quantum Sensing Hub در حال تولید انواع حسگر مغناطیسی مبتنی بر کوانتوم است که می‌تواند به تشخیص بیماری‌های مغزی و قلبی کمک کند؛ درحالی‌که مؤسسه اندازه‌گیری کوانتوم در حال تلاش برای تولید ساعت اتمی کوانتومی است. بیش از ۱۶۰ گروه تحقیقاتی و دانشگاهی در سراسر انگلیس با برنامه‌هایی که به فناوری‌های کوانتومی مرتبط هستند، ثبت شده‌اند و در پروژه‌هایی مختلف کار می‌کنند؛ از طراحی الگوریتم‌های کوانتوم گرفته تا ایجاد استانداردهای جدید برای انجام امور مختلف.
یک چالش بسیار دشوارتر، تبدیل این بنیاد علمی قوی به ارزش تجاری است. هنگامی که دولت انگلستان اعلامیه مرحله دوم NQTP را در پایان ۲۰۱۹ منتشر کرد، پیام روشنی ظاهر شد:
فناوری کوانتومی، به لطف افزایش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی که باعث تسریع در تجارت می‌شود، می‌تواند از محیط آزمایشگاهی بیرون بیاید.
در پی این اعلامیه، ابتکارات کلیدی روی کار آمدند. یک مرکز ملی محاسبات کوانتومی برای دانشگاهیان تأسیس شد تا در کنار شرکای تجاری مانند شرکت خدمات مالی Standard Chartered کار کنند. یک برنامه جدید ۱۰ میلیون پوندی (۱۳ میلیون دلاری) نیز با نام «Discovery» از چند ماه پیش آغاز شد که پنج شرکت محاسبات کوانتومی، سه دانشگاه و آزمایشگاه فیزیک ملی انگلستان را گرد هم آورده است. همه‌ی این اقدامات به منظور ایجاد کار کوانتومی برای مشاغل است.
تلاش‌های دولت نیز بی‌نتیجه نمانده است. اکوسیستم استارتاپ کوانتومی در انگلستان رونق می‌گیرد و شرکت‌هایی مانند Riverlane و Cambridge Quantum Computing با قدرت در حال کار کردن هستند. در کل، تاکنون ۲۰۴ شغل مرتبط با کوانتوم در این کشور ایجاد شده است.
اما با وجود این نتایج دلگرم‌کننده، انگلیس با یک مشکل بزرگ روبه‌رو است؛ آوردن نوآوری دانشگاهی به دنیای واقعی همیشه یک چالش ملی بوده و کوانتوم از این قاعده مستثنا نیست. گزارش سال ۲۰۱۸ کمیته علم و فناوری، در مورد موانع موجود سر راه NQTP هشدار داده و بر لزوم آگاهی بیشتر صنعت از پتانسیل فناوری‌های کوانتوم تأکید کرده است.
این کمیته از دولت درخواست کرد انتقال مزایای کوتاه‌مدت کوانتوم برای کسب‌وکارها را آغاز کند؛ طبق گزارش‌های منتشرشده، این مسئله‌ای است که مدیران و شرکت‌های آمریکای شمالی بسیار خوب درک می‌کنند.
سه سال از انتشار گزارش مذکور می‌گذرد و اوضاع تغییر چندانی نکرده است. یان وست، یکی از شرکای شرکت مشاوره KPMG که در همان جلسه با پیتر نایت از NQTP صحبت می‌کرد، گفت یک مانع بزرگ برای استفاده گسترده از فناوری‌های کوانتوم در انگلستان وجود دارد. وی اظهار کرد:
برخی از مشتریان ما احساس می‌کنند که این فناوری را نمی‌فهمند؛ یا احساس می‌کنند این فناوری فقط برای دانشگاهیان است. ما برای تشویق سرمایه‌گذاری بیشتر در این زمینه، به تقاضای کسب‌وکارهایی که بیشترین استفاده از فناوری‌های کوانتومی را دارند، نیاز داریم.
بدون درک کافی از این فناوری، ناگزیر مشکلات مالی پیش می‌آید. دشواری تأمین سرمایه برای کوانتوم کاملا در تضاد با وضعیت آن سوی اقیانوس اطلس است؛ جایی که سرمایه‌گذاران در طول تاریخ کار بهتری در زمینه رشد شرکت‌های موفق فناوری انجام داده‌اند. جیب‌های بزرگ غول‌های فناوری مانند گوگل، IBM و مایکروسافت را که همگی پول زیادی برای تحقیقات کوانتومی هزینه می‌کنند، تصور کنید و به‌راحتی می‌توان فهمید چرا آمریکای شمالی ممکن است چشم‌اندازهای بهتری برای پیروزی در بازی کوانتوم داشته باشد.
همین مسئله باعث شده است که مراکز فناوری ایالات متحده آمریکا برخی از بهترین مغزهای علوم کوانتومی انگلیس را جذب کنند. به‌عنوان مثال، دو سال پیش PsiQ، یک استارتاپ امیدوارکننده که با هدف تولید رایانه کوانتومی تجاری در دانشگاه بریستول تأسیس شده بود، به Silicon Valley منتقل شد. گزارش شده که این حرکت تا حدودی ناشی دسترسی نداشتن به سرمایه مناسب در اروپا بوده است. البته نباید این نکته را فراموش کرد که این یک تصمیم هوشمندانه توسط مسئولان این استارتاپ بود؛ زیرا طبق آخرین اطلاعات منتشرشده، PsiQ اکنون ۲۱۵ میلیون دلار (۱۵۶ میلیون پوند) بودجه جمع‌آوری کرده است.
با اشاره به مثال PsiQ، سیمون کینگ، شریک و سرمایه‌گذار در شرکت VC Octopus Ventures، توضیح می‌دهد که برای رقابت با ایالات متحده آمریکا، انگلیس باید به شرکت‌های نوپای آینده‌دار سرمایه تزریق کند.
کینگ می‌گوید:
ایالات متحده آمریکا با تمرکز زیادی که روی دانشگاه‌ها، دانشگاهیان و نژاد و فرهنگ تجاری‌سازی تحقیقات دانشگاهی دارد، بزرگ‌ترین رقیب در این زمینه است. همه چیز قطعاً در مسیر درست پیش می‌رود؛ اما انگلیس و اروپا هنوز از ایالات متحده آمریکا عقب هستند؛ جایی که سرمایه بیشتری وجود دارد و سرمایه‌گذاران بیشتری مایل هزینه کردن برای فناوری طولانی‌مدت اما آینده‌داری مانند کوانتوم هستند.
نه‌تنها سرمایه‌گذاران خصوصی مستقر در ایالات متحده آمریکا ممکن است بودجه مربوط به اکوسیستم کوانتوم را در سال‌های آینده افزایش دهند، بلکه مبالغ قابل توجهی از پول عمومی نیز از این فناوری پشتیبانی خواهد کرد. قانون ابتکار ملی کوانتوم در سال ۲۰۱۸ امضا و همراه با آن، ۱٫۵ میلیارد دلار (۸۷۰ میلیون پوند) برای پنج سال آینده در علم اطلاعات کوانتومی سرمایه‌گذاری شد. با شکوفایی بیشتر شرکت‌های کوانتومی، می‌توان پیش‌بینی کرد بودجه‌ی بیشتر خواهد شد.
سایر نقاط جهان در این رقابت شرکت خواهند کرد. کشورهای اتحادیه اروپا علاوه بر پرچم‌دار کوانتومی ۱ میلیارد یورویی (۱٫۲۰ میلیارد دلار) کمیسیون اروپا، هزینه‌های بسیار بالایی برای این فناوری انجام می‌دهند؛ به‌ویژه آلمان که یک برنامه بودجه ۲ میلیارد یورویی (۲٫۴ میلیارد دلاری) برای ارتقا فناوری‌های کوانتومی در این کشور آغاز کرده است و با این روش بسیاری رقبای خود را پشت سر می‌گذارد. اما فرانسه، هلند و سوئیس به‌طور فزاینده‌ای در تلاش‌اند تا خود را به‌عنوان قطب استارتاپ‌ها و محققان کوانتومی معرفی کنند.
برای تشخیص حجم تجاری‌سازی فناوری کوانتوم در چین، اطلاعات کمی در دسترس است؛ اما تلاش این کشور برای داشتن جایگاه مناسبی در این رقابت نفسگیر بر کسی پوشیده نیست. دولت چین هزینه‌های خود را برای تحقیق و توسعه افزایش داده و اکنون تأثیر این سرمایه‌گذاری در کشور برای دستیابی به موفقیت‌های چشمگیر علمی در این زمینه تا حدودی مشهود است.
هنوز مشخص نیست که آیا انگلیس می‌تواند در این فضای رقابتی که هر لحظه در حال سخت‌تر شدن است، خود را به‌عنوان بهترین مکان برای فناوری‌های کوانتومی نشان دهد یا این لقب به کشور دیگری خواهد رسید. یک مسئله واضح است؛ این کشور زمینه‌های بسیار محکمی برای رقابت فراهم کرده است و می‌توان به آن امیدوار بود. کینگ استدلال می‌کند:
انگلستان دارای دانشگاه‌هایی در سطح جهانی با دانش‌آموختگانی بی‌نظیر است؛ بنابراین اگرچه هدف قطعاً بلندپروازانه است، اما رسیدن به آن دور از ذهن نیست.
اما نباید این مسئله را فراموش کرد که حتی وجود بهترین دانش‌آموختگان نمی‌تواند دلیل محکمی برای موفقیت باشد و باید به فاکتورهای دیگر نیز توجه کرد. انگلیس از همان اوایل مسابقه کوانتوم به‌خوبی موقعیت خود را به دست آورده؛ اما پیش‌گام شدن تنها بخشی از کار است. شاید حفظ موقعیت کشور برای سال‌های آینده سخت‌ترین چالش باشد.
نظر شما همراهان زومیت درباره‌ی این رقابت چیست؟ کدام کشور در دنیای کوانتوم حرف اول را خواهد زد؟
نظرات