آشنایی با مفهوم طرح پانزی در صنعت ارزهای دیجیتال و معرفی پنج نمونه از بزرگ‌ترین کلاه‌برداری‌های این حوزه

صنعت رمز ارز پر از فرصت‌های مختلف سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌گذاران معمولی این بازار به‌خوبی می‌دانند که ماهیت نوآورانه‌ی فناوری ارزهای دیجیتال و بلاک‌چین می‌تواند بازده زیادی برای آن‌ها داشته باشد؛ به‌ویژه در بخش‌هایی که در آینده‌ی نه‌چندان دور، آماده‌ی جذب‌شدن به جریان اصلی هستند.

همین تصور رایج باعث شده است که شاهد تکرار کلاه‌برداری‌های مختلف بزرگ و کوچک در حوزه‌ی ارزهای رمزنگاری‌شده باشیم. منطق پشت این کلاه‌برداری‌ها این است که به‌دلیل نوسانات بالای دارایی‌های دیجیتال و پیچیدگی‌های ذاتی فناوری‌ زیربنایی آن، می‌توان راه‌حل‌های سرمایه‌گذاری رمزنگاری فازی و غیرواقعی برای سرمایه‌گذاران ارائه کرد. بنابراین، هنگام ابداع استراتژی‌های کلاه‌برداری از سرمایه‌گذاران، اکثر این پروژه‌ها روی جذابیت فریبنده‌ی دارایی‌های دیجیتال و احتمال کشف رمزارزی که می‌تواند جایگزین جدید بیت کوین باشد و فقدان آموزش‌های عمومی در زمینه‌ی اصول اولیه‌ی فناوری ارزهای دیجیتال تمرکز می‌کنند.

در این مقاله، قصد داریم پنج نمونه از بدنام‌ترین طرح‌های پانزی بیت کوینرزهای دیجیتال در تاریخ را معرفی کنیم و نشان دهیم که توسعه‌دهندگان پشت‌پرده‌ی این نوع پروژه‌ها چگونه از نوسانات و پیچیدگی و جذابیت‌های جدید حوزه‌ی ارزهای دیجیتال برای پیش‌برد اهداف شوم خود بهره گرفتند. پیش از شروع، اجازه دهید نگاهی کلی به ویژگی‌های تعیین‌کننده‌ی طرح پانزی در بازار رمزارزها بیندازیم.

درباره‌ی طرح پانزی در بازار ارزهای دیجیتال شرکت‌های رمزنگاری خیالی راه‌اندازی‌شده سرمایه‌گذاران را با داستان‌های مختلف و آمارهای دورغین به‌ خود جذب می‌کنند. اجرای این فرایند در فضای ارزهای دیجیتال با بازاریابی برای سودهای غیرواقعی برای مخاطبان ناآگاه از روش کارکرد دقیق رمزارزها عملی می‌شود؛ زیرا پتانسیل دارایی‌های رمزنگاری‌شده برای ایجاد بازده‌ی سرمایه‌گذاری بسیار جذاب است.

جالب است بدانید تاریخچه‌ی طرح‌های پانزی به قرن نوزدهم میلادی بازمی‌گردد. با‌این‌حال، این عملیات غیرقانونی چالژ پانزی، کلاه‌بردار ایتالیایی بود که در اوایل دهه‌ی ۱۹۲۰، سرانجام این نوع خاص از کلاه‌برداری را در کانون توجه همگان قرار داد. اگرچه طرح‌های پانزی همسو با پیشرفت‌های تکنولوژیک تکامیل یافته‌اند، اغلب با پرچم‌های قرمز مشخص می‌شوند که درادامه به چند نمونه از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• وعده‌ی بازگشت سریع و بدون ریسک سرمایه‌گذاری بدون توجه به شرایط بازار
• مدل‌های سرمایه‌گذاری یا فعالیت‌های تجاریِ پشت چنین طراح‌هایی که ظاهرا برای توضیح بیش‌از‌حد پیچیده ارائه می‌شوند
• نبود دسترسی به اسنادی که می‌تواند مشروعیت و وجود تجارت و سرمایه‌گذاری آن‌ها را تأیید کند

متأسفانه اپراتورهای طرح‌های پانزی به‌خوبی می‌دانند که چگونه این پرچم‌های قرمز را پنهان و احساسات سرمایه‌گذاران را دست‌کاری کنند؛ به‌همین‌دلیل، طرح‌های پانزی امروزی یک قرن کامل پس از کلاه‌برداری‌ای که نام خود را به آن‌ها داده است، همچنان به رشد خود ادامه می‌دهند.

طرح هرمی شبیه به طرح پانزی است؛ زیرا این سیستم برای پرداخت بازده به سرمایه‌گذاران قبلی به جریان سرمایه‌گذاری‌های جدید متکی است. تنها تفاوت این دو سیستم در این است که طرح پانزی خود را به‌عنوان سرمایه‌گذاری قانونی بازاریابی می‌کند که با ارائه‌ی خدمات یا فروش محصولات سود کسب می‌کند؛ در‌حالی‌که در طرح‌ هرمی، سودآوری به عملکرد شرکت نسبت داده نمی‌شود.

شاید بتوان گفت وان‌کوین طولانی‌ترین طرح پانزی است که صنعت ارزهای دیجیتال تاکنون شاهد آن بوده است. وان‌کوین را کلاه‌بردار بلغاری به‌ نام روجا ایگناتوا (Ruja Ignatova) و‌ با نام مستعار «ملکه‌ی کریپتو» (Cryptoqueen) تأسیس کرد. این پروژه موفق شد سرمایه‌گذاران را بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ جذب کند. در این دوره، طرح پانزی یادشده با بازاریابی وان‌کوین به‌عنوان «قاتل بیت کوین» و «جدیدترین نوآوری نسل بعد صنعت ارزهای دیجیتال»، مبلغ درخورتوجه ۵/۸ میلیارد دلار از سرمایه‌گذاران کلاه‌برداری کرد.

در پشت‌پرده‌ی این سرمایه‌گذاری تجاری، طرح بازاریابی چندسطحی وجود داشت که هربار به‌ازای ورود سرمایه‌گذاران جدید، پول نقد و وان‌کوین اعطا می‌کرد. مشکل این طرح استراتژی آن نبود؛ بلکه مسئله‌ی اصلی این واقعیت بود که وان‌کوین بلاک‌چین اختصاصی نداشت. بنابراین هر زمان که سرمایه‌گذاران این پروژه وان‌کوین دریافت کردند یا خریدند، درواقع یک سکه‌ی بی‌ارزش به‌دست آورده‌اند که فناوری‌ دارایی‌های دیجیتال پذیرفته‌شده از آن پشتیبانی نمی‌کردند.

دولت ایالات متحده پس از سال‌ها هشدار به سرمایه‌گذاران درباره‌ی سرمایه‌گذاری در وان‌کوین، درنهایت عملیات شرکت را سرکوب و اتهاماتی را علیه رهبران آن مطرح کرد؛ با‌این‌حال، در این زمان ایگناتوا ناگهان ناپدید شد.

یکی دیگر از طرح‌های پانزی مهم در بازار رمزارزها بیت‌کانکت است که در سال ۲۰۱۶ و به‌عنوان راهکار وام‌دهی بیت کوین راه‌اندازی شد. وعده‌ی شیرین این طرح بازده ماهانه‌ی ۴۰ درصدی بود. اپراتورهای بیت‌کانکت توسعه‌دهندگان ناشناخته‌ای بودند که با رهبری فردی به‌ نام ساتاو ناکاموتو (Satao Nakamoto) فعالیت می‌کردند که مشخصا نامی مستعار محسوب می‌شود. سرمایه‌گذاران باید توکن‌های BCC را می‌خریدند و آن‌ها را روی پلتفرم قفل می‌کردند. سپس باید منتظر می‌ماندند تا ربات‌های تجاری از وجوه قفل‌شد‌ه‌ی آن‌ها برای تجارت استفاده کنند.

ویتالیک بوترین، یکی از بنیان‌گذاران اتریوم و پس از وی مایک نووگراتز و چارلی‌ لی، اولین چهره‌های برجسته‌ای بودند که از بازگشت ناپایدار سرمایه‌گذاری وعده داده‌شده بیت‌کانکت انتقاد کردند. طولی نکشید که این طرح توجه دولت بریتانیا را به خود جلب کرد. درنهایت، مقام‌های ایالات متحده بیت‌کانکت را طرح پانزی اعلام کردند و در سال ۲۰۱۸ از آن خواستند که عملیات خود را متوقف کند. قیمت BCC با اعلام این خبر تا ۹۰ درصد سقوط کرد که باعث شد سرمایه‌گذاران این پروژه درمجموع بیش از ۳/۵ میلیاد دلار از دست بدهند.

پلاس‌توکن یکی از جدیدترین و بزرگ‌ترین طرح‌های پانزی است که تا‌به‌حال در دنیای ارزهای دیجیتال ثبت شده است. این کلاه‌برداری کمپین بازاریابی خود را بیشتر ازطریق اپلیکیشن پیام‌رسان چینی وی‌چت انجام داد. پروژه مذکور برای جذب سرمایه‌گذاران جدید به آن‌ها وعده‌ی بازده ماهانه‌ی ۱۰ تا ۳۰ درصدی را ارائه کرد. پلاس‌توکن بیش از ۳ میلیون سرمایه‌گذار جذب کرد که اکثر آن‌ها اهل چین و کره‌‌جنوبی و ژاپن بودند. کل مدل کسب‌وکار این پروژه حول محور سواد رمزنگاری و سرویس کیف پول است. درنهایت، کلاه‌برداران سرمایه‌گذاران را به‌منظور کسب درآمد بیشتر به خرید توکن‌های این پروژه ترغیب کردند.

تیم پلاس‌توکن پس از یک سال فرار از سرمایه‌گذاری‌های خود، این طراح را در سال ۲۰۱۹ تعطیل کرد و با ارزهای دیجیتالی به ارزش بیش از ۳ میلیارد دلار متواری شدند. البته مثل بسیاری از طرح‌های پانزی دیگر، مقام‌های دولتی موفق شدند چند تن از افراد اصلی پشت این طرح را دستگیر کنند. دولت چین مدتی بعد ۴ میلیارد دلار رمزارز مرتبط با این کلاه‌برداری را مصادره کرد. بااین‌حال، به‌نظر می‌رسد که همه‌ی افراد درگیر در این طرح ردیابی نشده‌اند؛ زیرا نهادهای ناشناس در سال ۲۰۲۰، با موفقیت برخی از وجوه سرقت‌شده را برداشت کردند.

گین‌ بیت کوین فعالیت خود را در سال ۲۰۱۶ و به‌عنوان راهکار استخراج ابری هندی آغاز کرد. این طرح پانزی با وعده‌ی بازده ماهانه‌ی ۱۰ درصد به‌مدت ۱۸ ماه فعالیت کرد. این پروژه در همین مدت موفق شد ۳۰۰ میلیون دلار سرمایه از سرمایه‌گذاران هندی به‌دست بیاورد. در سال ۲۰۱۷، مشخص شد که این پروژه هیچ تجهیزات فیزیکی‌ای برای ارائه‌ی خدمات خود در‌اختیار ندارد.

خوشبختانه آمیت بهاردواج، مغز متفکر این طرح، در سال ۲۰۱۸ دستگیر شد و به‌دلیل کلاه‌برداری از بیش از ۸ هزار سرمایه‌گذار متهم شناخته شد. باوجوداین‌، با‌‌توجه‌‌به همه‌ی نشانه‌ها این پروژه به‌پایان رسیده است و بعید به‌نظر می‌رسد که زیان سرمایه‌گذاران آن جبران شود.

ماینینگ مکس مثل گین‌ بیت کوین فعالیت خود را به‌عنوان راهکار سرمایه‌گذاری برای ارائه‌ی خدمات استخراج ابری آغاز کرد. این پلتفرم به سرمایه‌گذاران وعده داد راهی برای سرمایه‌گذاری روی تبلیغات گسترده‌ی ارزهای دیجیتال ایجاد کند. ماینینگ مکس ایده‌ی شرکت در اکوسیستم استخراج چند رمزارزی را مطرح کرد که پتانسیل بازدهی آن بسیار بالا بود. با‌این‌حال، درست مثل هر طرح پانزی دیگر در حوزه‌ی ارزهای دیجیتال بیشتر مدل کسب‌وکار این پروژه به کمپین‌های بازاریابی سنگین با هدف جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید بود.

با‌‌توجه‌‌‌به آنچه گفته شد، واضح است که کلاه‌برداران از فقدان آموزش‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال، جذابیت این صنعت به‌عنوان فناوری جدید، شهرت آن به‌دلیل نوسانات قیمتی درخورتوجه و سودآوری زیاد برای جذب طعمه‌های جدید بهره گرفتند. نکته‌ی مهم این است که توصیه می‌شود هر زمان که با فرصت سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال مواجه می‌شوید، باید ابتدا بررسی‌های لازم را با دقت فراوان انجام دهید و اهمیت ندارد که شما در ابتدا چقدر به پروژه و شرکت توسعه‌دهنده‌ی ان اعتماد دارید. مراقبت و احتیاط بهترین راه برای شناسایی پلتفرم‌های پرچم قرمز است تا هیچ‌وقت گرفتار این نوع کلاه‌برداری‌ها نشوید.

دیدگاه شما کاربران زومیت درباره‌ی طرح‌های پانزی بازار رمزارزها چیست؟ اگر طرح پانزی دیگری در حوزه‌ی ارزهای دیجیتال می‌شناسید که در این مقاله به آن اشاره نشده است، آن را با زومیت و سایر کاربران به‌اشتراک بگذارید.