کشف نوعی پروانه که پلاستیک می‌خورد
معضل زباله‌های پلاستیکی یکی از چالش‌های بزرگ زیست‌محیطی است. پژوهشگران مؤسسه‌ی زیست‌فناوری و زیست‌پزشکی کانتابریای اسپانیا، در کشفی غیر منتظره پی بردند که لارو پروانه لانه‌زنبوری، تمایل به جویدن کیسه‌های پلاستیکی دارد. این ذائقه‌ی غذایی غیرمعمول، به‌طور بسیار تصادفی کشف شد. حال با استفاده از این موجودات، پژوهشگران قصد دارند راهی برای تجزیه‌ی سریع مواد پلی‌اتیلنی که در بسیاری محصولات پلاستیکی کاربرد دارند و شدیدا زیست‌تخریب ناپذیرند، استفاده کنند.
اگر ۱۰۰ لارو پروانه‌ی لانه‌زنبوری (با نام علمی گالریا ملونلا) را در کنار هم بگذارید، قادرند در نصف روز ۹۲ میلی‌گرم پلاستیک را هضم کنند. یکی از محققین این تیم به نام فدریکا برتوچینی ابراز کرده است:
پژوهش ما نخستین کار علمی است که نشان داد این گونه، توانایی تجزیه‌ی شیمیایی پلیمرهای پلی‌اتیلنی دارد. هنگامی که این گونه را از زیستگاه طبیعی آن که به‌طور معمول کندوی زنبور عسل است (آن‌ها معمولا از موم تغذیه می‌کنند) برداشتیم و در کیسه‌های پلاستیکی قرار دادیم، پس از مدتی با کیسه‌های خالی و سوراخ شده مواجه شدیم. لاروها پلاستیک را جویده و فرار کرده بودند.
محققان حدس می‌زنند این موجودات همان‌طور که موم عسل را هضم می‌کنند، با آنزیم‌های ویژه‌ی موجود در روده‌ی خود، ترکیبات شیمیایی مشابه موم را می‌شکنند و پلی‌اتیلن را نیز تجزیه می‌کنند. برای درک بهتر این فرآیند، تیم تحقیقاتی این لاروها را له کردند و سطحی پلی‌اتیلنی را با لایه‌ای نازک از خمیر حاصل پوشاندند. در مدت ۱۴ ساعت، این ماده ۱۳ درصد سطح پلاستیکی را خورده بود. این حشرات که به کرم موم نیز معرف هستند، از خود مقدار جزئی اتیلن گلیکول نیز دفع می‌کنند که نشان از تجزیه‌ی پلی‌اتیلن است.
البته پیش از این، توانایی هضم پلاستیک در نوع دیگری کرم موم با نام علمی Plodia interpunctella و باکتری‌هایی با نام Ideonella sakaiensis دیده شده بود؛ بنابراین این ویژگی تنها منحصر به گونه‌ی لارو پروانه‌های مورد بحث نیست.
شاید وسوسه کننده باشد که با پرورش هزاران لارو از این گونه و قرار دادنشان در محل‌های دفن زباله، مشکل زباله‌های پلاستیکی سراسر جهان را حل کنیم. با این حال دانشمندان به دنبال راه حل مدون‌تر و کاربردی‌تری هستند. جدا از کارایی پایین، افزایش بی‌رویه‌ی تعداد این گونه‌ی پروانه‌ها نیز تهدید بزرگی برای زنبورهای عسل است. به نقل از گاردین، دو نوع رایج از این کرم‌های موم که گالریا ملونلا نیز یکی از آن‌ها است، سالانه بیش از ۵ میلیارد دلار به کلونی‌های زنبور عسل ایالات متحده آسیب وارد می‌کنند. روش کارآمدتر، تلاش برای ساخت ماده‌ای بر اساس سازوکار طبیعی تجزیه‌ی پلاستیک این لاروها است.
برتوچینی می‌گوید:
هدف ما به‌کارگیری این کشف برای ابداع راهکاری است تا اقیانوس‌ها، رودها و تمام طبیعت را از آثار مخرب غیر قابل چشم‌پوشی تجمع زباله‌های پلاستیکی نجات دهیم.
تخمین‌ها نشان می‌دهند که سالانه هزار میلیارد کیسه‌ی پلاستیکی در تمام سطح زمین استفاده و سپس دور انداخته می‌شود. دانشمندان حدس می‌زنند از این میزان، حدود ۲۶۹ هزار تن به اقیانوس‌ها راه می‌یابند. در واقع اگر زودتر به خود نیاییم، تا سال ۲۰۵۰ بیش از ماهی، درون اقیانوس‌ها زباله‌ی پلاستیکی خواهیم داشت. اکنون ما بیش از همیشه پلاستیک تولید می‌کنیم و به‌هیچ‌وجه مقادیر کافی از آن را بازیافت نمی‌کنیم.
شاید ذائقه‌ی عجیب لاروهای لانه‌زنبوری بتواند تا حدی معضل زباله‌های پلاستیکی را حل کند؛ ولی دانشمندان تأکید می‌کنند که ما همچنان باید به دنبال کاهش مصرف و بازیافت در این حوزه باشیم. همان‌طور که برتوچینی می‌گوید، هرگز نباید عمل اشتباه دور ریختن زباله در طبیعت را با این مطلب که حالا دیگر راه تجزیه‌ی آن را می‌دانیم، توجیه کنیم.
نظرات