آیا شبیه‌سازی واقعی دایناسورها مانند پارک ژوراسیک، امکان‌پذیر است؟

تابستان امسال، پنجمین فیلم از سری فیلم‌های پارک ژوراسیک، اکران می‌شود و عشق به دایناسورها را که از دوران کودکی با ما بوده مستحکم‌تر می‌کند. همیشه چیزی هیبت‌انگیز در مورد بزرگ‌ترین، درنده‌خوترین و مرگ‌بارترین موجوداتی که روی زمین گام برداشته‌اند وجود داشته است. علاوه بر این، این سری فیلم‌ها یک مزیت خوب دیگر هم داشته‌اند، سری فیلم‌های پارک ژوراسیک، علاقه خاص ما به DNA دایناسورها را برانگیخته‌اند.

در قسمت اول این سری فیلم‌ها، توالی DNA، بخش بزرگی از مباحث علمی است و مفهوم استخراج DNA دایناسورها از پشه‌ها، قطعه‌ی برجسته‌ای از داستان فیلم است. با این حال، باید بگوییم که این مفهوم، تنها ی مفهوم، علمی تخیلی است. و اینکه، دانشمندان اخیرا ساختار ژنوم کلی دایناسورها را توالی‌یابی کرده‌اند هم کاملا تصادفی است.

ساختار ژنومی ترتیبی است که ژن‌ها روی کروموزوم‌های هر گونه مرتب شده‌اند. اگر چه هر حیوان جداگانه از یک گونه، دارای توالی DNA، خاصی است، اما ساختار ژنوم کلی، در همه‌ی اعضای گونه مشابه است. دانشمندان، کار خود را با توالی‌یابی ژنوم نیاکان لاک‌پشت‌ها و پرندگان شروع کردند.

این دودمان، شامل دایناسورها و پتروسورها (خزندگان بالدار)، از حدود ۲۴۰ میلیون سال قبل تا دایناسورهای تروپود (که اعضای آن شامل تیرانوسوروس و ولاسیرپتر) است که با پرندگان به پایان می‌رسد. با وجود اینکه دانشمندان ادعا کرده‌اند که DNA دایناسورها را استخراج کرده‌اند، سوال این است که آیا این موضوع ما را به ایده پارک ژوراسیک واقعی نزدیک‌تر کرده است؟ جواب ساده است، خیر.

ابتدا، این ایده که DNA موجود در حشرات مکنده خون (که از میلیون‌ها سال قبل درون کهربا حفظ شده‌اند)، نتوانسته کمک زیادی به این موضوع کند. پشه‌های ماقبل تاریخ که حاوی خون دایناسورها هستند، پیدا شده‌اند، اما هر DNA دایناسوری که در آن‌ها وجود داشته، مدت‌ها قبل از بین رفته است.  

دوم اینکه، حتی اگر، دانشمندان بتوانند، DNA دایناسورها را استخراج کنند، این DNA، به میلیون‌ها قطعه کوچک تقسیم شده و سرنخ‌های کمی در مورد چگونگی مرتب‌سازی این قطعات در دست است. تلاش برای مرتب‌سازی توالی DNA دایناسورها، به مانند تکمیل سخت‌ترین پازل جهان است که هیچ تصوری از شکل کلی یا اینکه چه قطعات گم شده‌اند نداریم.

در فیلم (و کتاب) پارک ژوراسیک، دانشمندان این قطعات گمشده را پیدا کرده و آن‌ها را با DNA قورباغه پر می‌کنند، اما این موضوع کمی به شبیه‌سازی دایناسورها نمی‌کند، بلکه نتیجه، یک موجود ترکیبی یا هیبرید، دایناسور قورباغه است. همچنین بخش‌های DNA قورباغه، می‌تواند اثرات منفی روی جنین در حال رشد بگذارد. همچنین استفاده از DNA پرندگان به‌جای قورباغه، معقول‌تر است، زیرا پرندگان به دایناسورها ارتباط نزدیک‌تری دارند.

آرکئوپتریکس، دایناسوری گوشتخوار از عصر ژوراسیک که از نیاکان پرندگان کنونی است و حدود ۱۵۰ تا ۱۵۵ میلیون سال قبل در اروپای کنونی می‌زیست

به طور خلاصه، دانشمندان برای شبیه‌سازی دایناسورها، نیاز به یک تخم کامل دایناسور و تمام مواد شیمیایی پیچیده درون آن دارند. در کتاب پارک ژوراسیک، دانشمندان تخم‌های مصنوعی ساخته‌اند، در فیلم‌های این مجموعه هم از تخم‌های شترمرغ استفاده می‌شود. اما این ایده عملی نیست، نمی‌توان DNA مرغ را درون تخم شترمرغ قرار داد و انتظار سر از تخم درآوردن یک مرغ داشت! دانشمندانی بوده‌اند که دست به چنین تلاش‌های بی‌نتیجه‌ای زده‌اند. این موضوع برای ولاسیرپترها هم صدق می‌کند.

 پرندگان از دایناسورها تکامل پیدا نکرده‌اند و اصلا به دایناسورها نزدیک نیستند؛ بلکه خود دایناسورها هستند. دایناسورها (از جمله پرندگان) بازماندگان حداقل چهار رویداد بزرگ انقراضی هستند که هر بار به شکل‌های متنوع و عجیب و غریبی ظهور کرده‌اند. در واقع پیش‌بینی می‌شود که اگر بخواهیم در آینده دایناسورها شبیه‌سازی کنیم، ساختار ژنوم پرندگان، عنصر کلیدی خواهد بود.

انسان‌ها انقراض دایناسورهای پرنده‌ای مشهوری مانند دودو (که در قرن هفدهم منقرض شد) و کبوتر وحشی (که آخرین آن در سال ۱۹۰۱ مشاهده شد) را دیده‌اند. بازیابی DNA این پرندگان که تنها چند صد سال قبل می‌زیسته‌اند، یک پیشنهاد واقع‌گرایانه‌تر است. این هم ممکن است که تخم گونه‌های زنده نزدیک هم برای شبیه‌سازی این پرندگان مناسب باشد و در شرایط مناسب ممکن است که دانشمندان بتوانند از آن‌ برای احیای برخی از این گونه‌های منقرض شده استفاده کنند.