جایگزینی منابع انرژی: از رویا تا واقعیت

آیا تلاش ما برای نجات زمین کافی است؟ اگر پیش‌‌بینی‌‌های آخرین گزارش مجمع بین‌‌المللی تغییرات اقلیمی(IPCC) را خوانده باشید، خواهید فهمید طرح چنین پرسشی، ساده‌‌لوحانه است. اساس توافق پاریس، نگاه داشتن میانگین دمای جهان در مقداری کمتر از نقطه هدف ۲ درجه‌‌ای بود. سازمان ملل بر این باور است که برای رسیدن به این نقطه هدف، نیاز به تدابیری بنیادی است.

انرژی‌‌های تجدیدپذیر و ناوگان الکتریکی از اصول بنیادی کربن‌‌زدایی (Decarbonization) محسوب می‌‌شود. با کاهش قیمت‌‌ها، مولدهای خورشیدی و بادی وارد رقابت با نیروگاه‌‌های گازی و زغال‌‌سنگی شده‌‌اند. تا سال ۲۰۴۰، سهم انرژی‌‌های تجدیدپذیر از بازار جهانی، به سه برابر میزان فعلی آن که حدود ۶ درصد است، خواهد رسید.

اما در سمت مصرف‌‌کننده، به علت نبود فناوری لازم، کار به کندی پیش می‌‌رود. هزینه‌ی باتری مورد استفاده در خودروهای الکتریکی باید کاهش یابد تا این خودروها در سال‌‌های آینده در رقابت با موتورهای درون‌‌سوز، بتوانند جایگزین رقیبان خود شوند. این عوامل آغازگر سیر نزولی انتشار کربن در جهان خواهند بود که در صورت تحقق کامل، دما به پایین‌‌تر از نقطه‌‌ی هدف ۲ درجه‌‌ای خواهد رسید.

با این حال ما نمی‌‌توانیم منتظر بمانیم تا فناوری جدید ما را نجات دهد. اکنون جامعه احساس می‌‌کند باید اقدامی در رابطه با وضعیت نابسامان محیط‌‌زیست انجام دهد که البته نشانه‌‌ای امیدوار‌‌کننده است. در خلال تحقیقات مؤسسه‌ی Wood Mackenzie در انجمن انرژی لندن، سه پیشنهاد محوری مجزا با حوزه و مقیاس کاری متفاوت پیشنهاد گردیده است.

• پاکسازی هوای شهرها

چین تجربه‌ی موفقی در پاک‌‌سازی محیط به‌صورت محلی نشان داده است. دولت در واکنش به کیفیت پایین هوای پکن و دیگر کلان‌‌شهرهای چین، نیروگاه‌‌های زغال‌‌سنگی قدیمی را تعطیل کرد و صنایع انرژی و ساکنین محلی را مجبور به جایگزین کردن زغال‌‌سنگ با منابع دیگر کرد. در ازای این سرمایه‌‌گذاری، دولت به کاهش قابل‌‌توجه هزینه‌‌های درمانی در آینده خواهد رسید.

در اروپا نیز شهرها، به‌منظور افزایش کیفیت هوا، در حال اعمال محدودیت‌‌هایی در تردد خودروهای دیزلی هستند.  طرح «هزینه‌‌ی‌‌آلودگی» لندن در سال ۲۰۱۷، پیش‌‌زمینه‌‌ای برای ایجاد منطقه با انتشار کربن بسیار پایین در سال ۲۰۱۹ بوده که قرار است تا سال ۲۰۲۰ در بیشتر سطح شهر پیاده‌‌سازی شود. پاریس قصد دارد تا سال ۲۰۲۵، تردد خودروهای دیزلی و تا سال ۲۰۲۰، تردد خودروهای دارای موتور درون‌‌سوز را در مرکز شهر ممنوع کند. بارسلونا، مادرید، هامبورگ و اشتوتگارت نیز طرح‌‌های مشابهی را در دست اقدام دارند.

• گوگردزدایی سوخت از صنعت کشتیرانی

نفت سنگین با غلظت گوگرد بالا (HSFO)، به‌صورت روزانه ۳/۵ میلیون بشکه از بازار ۵ میلیون بشکه‌‌ای نفت سنگین را تشکیل می‌‌دهد. در حال حاضر، حداکثر غلظت ۳/۵ درصد برای گوگرد پذیرفته شده است. سازمان بین‌‌المللی دریانوردی (IMO) تا سال ۲۰۲۰، حد مجاز ۰/۵ درصد را برای سوخت مورد استفاده در صنعت دریانوردی تصویب خواهد کرد. این امر، به کاهش انتشار اکسیدهای گوگرد در اتمسفر کمک شایانی خواهد کرد.

برخی از کشتی‌‌ها مصرف سوخت‌‌هایی با غلظت بسیار پایین گوگرد را آغاز خواهند کرد که پیش‌‌بینی می‌‌شود تا سال ۲۰۲۰، این نوع سوخت ظرفیت تولید ۱/۴ میلیون بشکه در روز را داشته باشد. مابقی نیز مجبور به استفاده از دستگاه‌‌های پالایش یا خرید نفت سنگین با کیفیت بالا خواهند بود.

• اجرای طرح بنیادی کربن‌‌زدایی در اروپا

کمیسیون اروپا به‌‌عنوان پیشگام در اجرای سیاست‌‌های کاهش انتشار، پیشنهاد کاهش ۳۰ درصدی انتشار دی اکسید کربن را در خودروها طی بازه‌‌ی زمانی ۲۰۲۰ الی ۲۰۳۰ ارائه کرده است. برای رسیدن به این هدف، مشوق‌‌های لازم برای تولیدکنندگان خودرو (همچنین شامل خودروهای الکتریکی) در نظر گرفته شده است.

نقشه‌‌ی‌‌ راه سال ۲۰۵۰ که هنوز طرحی مفهومی محسوب می‌‌شود، نیاز به برنامه‌‌ی اجرایی سخت‌‌گیرانه‌‌تر دارد. پیشنهاد مطرح‌‌ درزمینه‌‌ی کاهش ۸۰ درصدی انتشار نسبت به سال ۱۹۹۰، شامل تمامی بخش‌‌ها خواهد شد. بخش‌‌های انرژی و حمل‌‌ونقل پیش‌‌تر حرکت خود را در این مسیر آغاز کرده‌‌اند، ولی به‌‌مرور تمامی مشتقات نفتی در صنایع دیگر نیز به این حرکت خواهند پیوست.

نقشه‌‌ی راه سال ۲۰۵۰، در صورت عملی‌‌سازی، گامی بلندپروازانه و سرنوشت‌‌ساز برای اروپا و به منزله‌‌ی الگویی جهانی در مسیر رسیدن به خواسته‌‌های جامعه جهانی قلمداد خواهد شد.