بهمنی عظیم از خطرات اقلیمی در انتظار ساکنان نواحی کوهستانی

دانشمندان علم هواشناسی باتوجه‌به روند تغییرات اقلیمی معتقدند که مناطق ساحلی زمین در خطر مواجهه با طوفان‌های پی‌درپی و افزایش قابل‌ ملاحظه‌ی سطح آب دریا هستند. مناطق مسطح و دشت‌ها که محل تولید غذا محسوب می‌شوند نیز در معرض خشکسالی، بیماری و آفت‌های مقاوم به شرایط آب‌و‌هوایی سخت قرار دارند. اما وضعیت حدود ۲۵ درصد از مساحت خشکی زمین که با عنوان مناطق کوهستانی خوانده می‌شوند، در آینده چگونه خواهد بود؟

گزارشی که چندی پیش توسط سازمان ملل متحد منتشر شده است، بیان می‌کند که کوهستان‌ها و جوامع انسانی که کوهستان را خانه‌ی خود می‌دانند با چالش‌های خاص خود مواجه خواهند شد، چالش‌هایی که ناشی از تغییرات اقلیمی به‌وجودآمده خواهد بود.

این چالش‌های شامل تغییرات شدید و غالبا افزایش شدید میزان نزولات آسمانی و دما خواهد بود که می‌تواند باعث وقوع بهمن‌ها، سیل‌های ویرانگر، خشکسالی و آتش‌سوزی شود. کارشناسان همچنین معتقدند که کوهستان‌ها در دهه‌های آتی با خطر ذوب شدن یخچال‌های طبیعی و سیل ناگهانی ناشی از ذوب شدن دریاچه‌های یخ‌زده‌ی موجود در یخچال‌ها روبه‌رو خواهند بود. به تمام این چالش‌ها باید افزایش میزان فرسایش خاک و وقوع زمین‌لغزه‌ها را نیز اضافه کرد؛ بلایایی طبیعی که سالانه افراد زیادی را در سراسر جهان به کام مرگ می‌کشد.

گزارش سازمان ملل درباره‌ی خطرات ناشی از تغییرات اقلیمی برای کوهستان‌های زمین در قالب ترکیبی از هفت مقاله و تحت عنوان سلسله دورنمای تطبیق کوهستان منتشر شده است. کارشناسان در این گزارش به آسیب‌پذیری جوامع انسانی که در کوه‌ها زندگی می‌کنند، اشاره کرده‌اند:

این خطرات، جوامع انسانی ساکن در مناطق کوهستانی را که هم‌اکنون نیز آسیب‌پذیر و به حاشیه‌رانده‌شده هستند، در وضعیت دشوارتری قرار می‌دهد و برخی از بخش‌های تولید ثروت آنان از جمله کشاورزی، گردشگری و تنوع بیولوژیکی را دچار اختلال می‌کند.

اهمیت این خطرات زمانی بیشتر درک می‌شود که بدانیم این رشته‌کوه‌ها در تأمین آب مصرفی نیمی از جمعیت زمین نقشی اساسی دارند. کارشناسان در گزارش خود درباره‌ی این موضوع می‌گویند:

اهمیت کوهستان‌ها در تأمین آب بخش بزرگی از جمعیت جهان باعث می‌شود خطرات بالقوه‌ای که این مناطق را تهدید می‌کند، نه‌تنها برای افراد ساکن در کوه‌ها، بلکه برای مردمی که در بخش‌های پایین‌دست آن زندگی می‌کنند، به مسئله‌ی مرگ و زندگی تبدیل شود.

چالش‌های آبی از این دست در ایالات متحده نیز دارای سابقه‌ی طولانی است، به‌خصوص در کوهستان‌های غربی این کشور و در ایالت‌هایی مانند کالیفرنیا؛ جایی که تخصیص منابع آبی همواره یکی از اصلی‌ترین موضوعات مورد نزاع بین ساکنان مناطق شهری و مناطق روستایی در مباحث سیاست‌گذاری عمومی است. در برخی از رشته‌‌کوه‌های غربی ایالات متحده هجوم سوسک‌های کاج کوهی به جنگل‌ها باعث مرگ ده‌ها میلیون درخت سالم شده است؛ این در شرایطی است که افزایش دما در مناطق کوهستانی نقش مهمی در هجوم این نوع آفات به درختانی که در ارتفاع بالا رشد می‌کنند، ایفا می‌کند.

گزارش ترکیبی سازمان ملل متحد همچنین بر مناطق کوهستانی به غیر از کوه‌های آمریکای شمالی تمرکز داشته است؛ رشته‌کوه‌ حاره‌ای آند در آمریکای جنوبی که طولانی‌ترین رشته‌کوه زمین نیز است، کوه‌های واقع در اروپای شرقی و غرب منطقه‌ی بالکان و کوه‌های کارپات، کوه‌های قفقاز جنوبی، کوه‌های هندوکش هیمالیایی در امتداد مرز افغانستان و پاکستان، کوه‌های آسیای مرکزی و کافت‌های شرق آفریقا.

به‌طور کلی‌تر نویسندگان گزارش سازمان ملل متحد بر این نکته تاکید می‌کنند که رشته‌کوه‌های مختلفی در سراسر جهان به‌عنوان مرز بین کشورها شناخته شده‌اند. این مناطق اغلب در لبه‌ی نقشه‌ی کشورها و به دور از مراکز حکومتی و مناطق دارای قدرت‌ اقتصادی (جایی که تصمیمات مهم پیرامون سیاست‌گذاری‌های عمومی اتخاذ می‌شود) قرار گرفته‌اند.

کارشناسان همچنین معتقدند که جوامع کوهستانی نسبت به سایر مناطق، با تعداد نسبتا بیشتری از فجایع طبیعی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. کارشناسان بر این باورند که این جوامع باید هرچه زودتر خود را با شرایط جدید تطبیق دهند.

گزارش سلسله‌ی دورنمای تطبیق کوهستان‌ها در نتیجه‌ی همکاری بین نهاد محیط‌زیست سازمان ملل و سازمان غیرانتفاعی نروژی آرندال-گرید تنظیم شده است. این دو سازمان از سال ۲۰۱۵ با همکاری نهادهای داوطلب دیگر، به مطالعه‌ی تغییرات اقلیمی در کشورهای در حال توسعه که دارای مناطق کوهستانی هستند، می‌پردازند.

این گزارش مفصل که در حاشیه‌ی گفتگوهای بین‌المللی زیست‌محیطی در لهستان منتشر شد، شامل یک مطالعه‌ی عمیق‌تر درباره‌ی استراتژی تطبیق با تغییرات اقلیمی در منطقه‌ی هندوکش هیمالیا است. رشته‌کوه‌های واقع در این منطقه در ۸ کشور، از افغانستان تا میانمار کشیده شده‌اند و ۲۴۰ میلیون نفر در خود جای داده‌اند.

بااین‌حال کارشناسان دریافته‌اند که گستردگی زیاد و تنوع اقلیمی بالای هیمالیا باعث شده است همکاری کشورها در زمینه‌ی پیدا کردن راه‌حل‌های اقلیمی از جمله اتخاذ معیار‌های تطبیقی، با مشکل روبه‌رو شود. در این گزارش آمده است:

درحالی‌که جهان باید انتشار گازهای گلخانه‌ای را به‌حدی برساند که میزان گرمایش زمین از سطح ایمن فراتر نرود، واقعیات منطقه هندوکش هیمالیا این است که هم‌اکنون و در ده‌های آینده اتخاذ اقدامات تطبیقی برای مقابله با تغییرات اقلیمی ضروری است. بسیاری از چالش‌های اقلیمی فعلی و آتی ماهیت بین‌مرزی خواهند داشت که همکاری نزدیک‌تر کشورهای منطقه را طلب می‌کند.

ارین گلسون، معاون مؤسسه کوهستان، که یک سازمان غیرانتفاعی واقع در واشنگتن است، در این مورد می‌گوید که یافته‌های کارشناسان سازمان ملل با نتایج برنامه‌ی این سازمان با عنوان توسعه‌ی برنامه‌ی تطبیعی مبتنی بر اکوسیستم کوهستانی کاملا تطابق دارد. برنامه‌ی مؤسسه‌ی کوهستان بر یافتن راه‌حل‌های اقلیمی در رشته‌کوهای آند در پرو و رشته‌کوه هیمالیا در نپال تمرکز داشته است.

با اینکه ما از این گزارش استقبال می‌کنیم اما باید روی این نکته تاکید کنیم که اکنون زمان آن است که از دانش قابل توجهی که در این زمینه کسب کرده‌ایم، نهایت استفاده را ببریم. اکنون زمان آن فرا رسیده است که از دانش خود برای حمایت از مناطق دورافتاده‌ی کوهستانی که به کمک احتیاج دارند استفاده کنیم. باید علم و توانایی حمایتی خود را برای محافظت مردم محلی کوهستان و اکوسیستم شکننده‌ی آن‌ها به کار گیریم، اکوسیستمی که اساس زندگی مردم محلی و محل تأمین آب شرب ما محسوب می‌شود.