تأثیر نامطلوب سدهای بزرگ بر جنگل‌های گرمسیری
نتایج پژوهش جدیدی نشان می‌دهد نباید سدهای بزرگ در مناطق جنگلی گرمسیری کم‌ارتفاع ساخته شوند؛ زیرا آن‌ها تهدیدی برای تنوع زیستی و اکوسیستم منطقه خواهند بود. این توصیه حاصل مطالعه‌ای است که درباره‌ی سیستم مخزن برق‌آبی بالبینا در آمازون برزیل انجام شده است.
همانند بسیاری از سیستم‌های انرژی آبی در این منطقه، سد بالبینا موجب قطعه‌قطعه‌شدن گسترده‌ی جنگل شده است و جریان‌های آبی که هنگام بسته‌شدن سد در منطقه جمع می‌شوند، نقاط مرتفع زمین را به جزیره تبدیل می‌کنند. درحال‌حاضر، این امر به‌وضوح در روند ارزیابی و صدور مجوز ساخت سدها درنظر گرفته نمی‌شود.
کارشناسان دریافته‌اند جوامع درختی جزایر بالبینا بی‌ثبات هستند و برخی از گونه‌های کمیاب دراثر کاهش تراکم و احیای درختان درمعرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند. این امر ممکن است به‌طور بالقوه به کاهش تنوع زیستی و بُروز مشکلاتی در عملکردهای مهم این اکوسیستم‌ها مانند ذخیره‌ی کربن منجر شود. دکتر ایزابل جونز، یکی از نویسندگان این مقاله می‌گوید:
به‌طور ایده‌آل توصیه می‌کنیم به‌دلیل تأثیرات گسترده‌ی آب‌گیری رودخانه‌ها روی تنوع زیستی دریا و خشکی، سدها نباید در مناطق گرمسیری کم‌ارتفاعی نظیر حوضه‌ی آمازون ساخته شوند. گفتنی است در موقعیت‌هایی که چاره‌ی دیگری وجود نداشته باشد، قصد داریم توصیه‌های محکمی در زمینه‌ی عملیات سدسازی ارائه کنیم تا روند تأثیرات سدهای آینده را روی این اکوسیستم‌ها بهبود دهیم.
سیلاب‌های مرتبط با ساخت سدهای بزرگ در مناطق گرمسیری کم‌ارتفاع می‌تواند با کاهش زیستگاه‌های آبی و خشکی تأثیر منفی بر تنوع زیستی بگذارد. ساخت سدها در سرتاسر جهان، جابه‌جایی چهل تا هشتاد میلیون نفر را باعث شده و تأثیرات اجتماعی درخورتوجهی به‌دنبال داشته است. علاوه‌براین، دیگر مشکل موجود این است که این مخازن در مناطق گرمسیری نظیر حوضه‌ی آمازون ممکن است مقادیر چشمگیر گازهای گلخانه‌ای همچون گاز متان را وارد اتمسفر کنند. باوجوداین، ساخت سدها در این منطقه در‌حال‌افزایش است و حدود ۲۸۰ سد جدید در‌حال‌ساخت یا برنامه‌ریزی برای ساخت هستند که تهدیدی جدی برای منطقه‌ای به‌شمار می‌آیند که برای تعادل اقلیمی جهانی و تنوع زیستی حیاتی است.
تپه‌های بلند قدیمی که در سیستم مخزن برق‌آبی بالبینا به ۳۵۰۰ جزیره تبدیل شده‌اند
در مطالعه‌ی جدید، اثرهای بلندمدت قطعه‌قطعه‌شدن جوامع درختی گرمسیری به‌واسطه‌ی سدها بر جوامع درختی جداشده روی جزایر پس از ساخت سدها ارزیابی شده است. هدف این مطالعه ارائه‌ی توصیه‌های محکمی برای توسعه‌دهندگان و تصمیم‌گیرندگان به‌منظور کاهش برخی از اثرهای مخرب مرتبط با توسعه‌ی سدها است. دکتر جونز توضیح داد:
پژوهش ما نشان می‌دهد جزایر درون مخزن برق‌آبی بالبینا در‌مقایسه‌با جنگل‌های دائمی روی خشکی، تراکم پایین‌تری از درختان بالغ و درختان جوان دارند. به‌عبارتِ‌دیگر، زیست‌توده‌ی درختان در این جزایر در‌حال‌کاهش است. مسئله‌ی انتشارات کربنی مرتبط با کاهش و تخریب جنگل‌های گرمسیری را باید درنظر بگیریم. علاوه‌براین، ترکیب گونه‌ای درختان جوان به‌طور درخورتوجهی از درختان قدیمی باقی‌مانده روی جزایر متفاوت است. این امر نشان‌دهنده‌ی این است که جوامع درختی آینده روی این جزایر با آنچه در جنگل‌های دائمی وجود داشته، بسیار متفات خواهد بود. همچنین، نشان دادیم ترکیب کلی جوامع درختی روی جزایر با جنگل‌هایی که روی خشکی بودند نیز متفاوت هستند؛ یعنی جوامع درختی جزیره‌ای به‌دلیل ایزوله‌شدن در مخازن در‌حال‌تغییرند. از‌دست‌رفتن گونه‌های درختی و زیست‌توده‌ی درون این جوامع درختی باقی‌مانده، در ارزیابی‌های تأثیرات محیطی سدها عمدتا نادیده گرفته می‌شود. ما نشان می‌دهیم تخریب جوامع درختی باقی‌مانده روی جزایر تأثیر دیگری از سدها است که باید در برنامه‌ریزی و صدور مجوز برای ساخت سدهای آینده به‌صراحت درنظر گرفته شوند.
پژوهشگران همچنین دریافتند آتش‌سوزی ممکن است از سیستم‌های جزیره‌ای مخزن در دوره‌های خشک‌سالی و زمان کاهش سطوح آب گسترش پیدا کند. این آسیب تخریب بیشتر جوامع درختی را باعث می‌شود و به‌ویژه برای گونه‌های دارای چوب سخت بیشتر است که کربن بیشتری ذخیره می‌کنند.
نظرات